Finaliści Nagrody Nike 2023: Wiktoria Bieżuńska "Przechodząc przez próg, zagwiżdżę" 

Transmisja z gali wręczenia nagrody w niedzielę, 1 października, w TVN24 i w TVN24 GO.

Wiktoria Bieżuńska jest prozaiczką i krytyczką sztuki. Studiowała filologię polską oraz historię sztuki. Na łamach magazynów "Obieg" oraz "Szum" publikowane były jej teksty krytyczne o sztuce współczesnej. Mieszka w gdańskim Wrzeszczu.

W ubiegłym roku nakładem warszawskiego wydawnictwa Cyranka ukazała się jej powieść "Przechodząc przez próg, zagwiżdżę", która uznana została za jeden z najgłośniejszych debiutów 2022 roku. Książka nominowana została do Nagrody Literackiej Gdynia i Nagrody im. Witolda Gombrowicza.

"Przechodząc przez próg, zagwiżdżę" to opis doświadczeń dziewczynki, bezimiennej bohaterki, która z rodziną mieszka w poniemieckim mieście lat 90. ubiegłego wieku. Korzystając z precyzyjnie dobranego języka, Bieżuńska portretuje wypełnioną przemocą rzeczywistość, dzięki czemu wymyka się znanym już polskiej literaturze i kulturze schematom. 

Raz po raz jej bohaterka spychana jest poza margines spraw dorosłych, aby za chwilę stać się rekwizytem w niekończącym się dramacie rodzinnym, w który uwikłani są również babcia, matka i ojciec alkoholik.

"Babcia gwiżdże czysto i wysoko, próbuję robić to samo, ale nie wychodzi. Bo nie tak dmuchasz, mówi babcia, a trzeba tak, położyć język. Próbuję zajrzeć między jej mięsiste wargi. Napięty grzbiet babcinego języka lśni przyczajony za dolnymi zębami. Ze wszystkich sił ściągam mięśnie ku wysuniętym ustom. Wydobywam cichy dźwięk, wciąż jeszcze podobny do świstu wiatru. No widzisz, jak umiesz? Pięknie umiesz, mówi babcia. Nie, mówię, wcale nie umiem. Umiesz, umiesz, kiwa głową ona. A teraz razem" - brzmi fragment powieści Bieżuńskiej.

- Kiedy się mówi, kiedy się udziela wywiadu, to trzeba natychmiast wyrzucić z siebie odpowiedź. Pisarki czy pisarze są często ustawiani w roli ekspertów - zauważa Bieżuńska. - Ktoś mnie pyta: Czy polska rodzina odrobiła lekcje z wychowania? Czy wychowanie dzieci się zmieniło? Nie wiem, ponieważ nie jestem psycholożką, pedagożką - zaznacza.

- Jestem od konstruowania tekstu, który jest płaszczyzną, w której mogą się spotkać różne podmioty. W tym tkwi właśnie siła literatury, że możemy empatyzować z kimś, mając zupełnie inne poglądy, inne doświadczenia. A to jest moim zdaniem jakoś niedoceniane czy pomijane - stwierdza pisarka.