Jak powstaje mgławica? Rodzaje mgławic i sposoby ich obserwacji w przestrzeni kosmicznej

● Mgławica jest częścią przestrzeni międzygwiazdowej. ● Mgławica to rozległy obłok gazu i pyłu międzygwiazdowego. ● Rozróżnia się cztery podstawowe rodzaje mgławic: ciemne, refleksyjne, emisyjne i planetarne. ● Niektóre mgławice można zaobserwować zwykłą lunetą, lornetką, a nawet gołym okiem.

Olbrzymie przestrzenie kosmiczne pomiędzy układami słonecznymi nie są całkiem puste. Istnieje w nich rozproszona materia oraz promieniowanie, nazywane zbiorczo w astronomii ośrodkami międzygwiazdowymi. Wyróżniającą się częścią takich ośrodków międzygwiazdowych są zwłaszcza mgławice.

Mgławica jest rozległym obłokiem gazu, głównie wodoru i helu, oraz pyłu międzygwiazdowego, znajdującym się w przestrzeni międzygwiazdowej. Choć składa się z materii, mgławica jest obiektem olbrzymim i bardzo rozproszonym. Przykładowo mgławica o rozmiarze Ziemi miałaby masę zaledwie kilku kilogramów.

Mgławice bywają przy tym obszarami gwiazdotwórczymi. Gdy znajdujące się w nich gazy, pyły i inne materiały zaczynają się zbijać, z czasem tworzą coraz gęstszy obszar przyciągający coraz więcej materii. W odpowiednich warunkach finalnie dochodzi do utworzenia w ten sposób w mgławicy nowej gwiazdy. Uważa się, że z resztek materii, które nie stały się częścią nowej gwiazdy, formują się następnie planety i inne obiekty układu planetarnego.

ZOBACZ TEŻ: Galaktyki – czym są, gdzie występują i ile galaktyk odkryto?

Nie wszystkie mgławice są takie same. Wyróżnia się cztery podstawowe rodzaje mgławic:

● mgławice ciemne, zimne i nie emitujące żadnego światła widzialnego ani promieniowania, ● mgławice refleksyjne, emitujące słaby blask rozproszonego światła odbitego od gwiazd, ● mgławice emisyjne, najjaśniejszy rodzaj mgławic ogrzewanych promieniowaniem tworzącej się gwiazdy, ● mgławice planetarne, świecące zjonizowanym gazem i będące pozostałością po umierającej gwieździe średniej wielkości.

Mgławice nie zawsze są widoczne - obserwacja niektórych jest możliwa jedynie w specjalnych obserwatoriach. Wykrywa się je poprzez analizę widma w niewidocznych ludzkim okiem zakresach, lub poprzez zniekształcenia w obrazie innych ciał niebieskich, np. gwiazd.

Niektóre z mgławic są jednak dobrze widoczne dzięki promieniowaniu z istniejących, lub tworzących się gwiazd. Najjaśniejsze z nich można dostrzec z Ziemi za pomocą teleskopu, lornetki, a nawet gołym okiem. Wystarczy do tego mieć obrotową mapę nieba, aby wiedzieć gdzie patrzeć, oraz poczekać kilka minut aż wzrok przyzwyczai się do ciemności.

W przypadku słabiej świecących mgławic obserwację najlepiej rozpocząć od znalezienia pobliskiej gwiazdy i w odniesieniu do niej ustalić miejsce, gdzie dana mgławica powinna być widoczna. Możliwe do zaobserwowania przez lornetkę, a nawet gołym okiem bywają nawet niektóre nieświecące, ciemne mgławice. Najlepszym takim przykładem jest mgławica Worek Węgla, która odznacza się nie jasnością, ale tym, że jest ciemniejsza niż otaczające ją niebo.

ZOBACZ TEŻ: Biały karzeł. Czym staje się gwiazda po śmierci?

Niektóre z mgławic stały się szczególnie znane ze względu na ich dobrą widoczność z Ziemi lub charakterystyczny kształt. Przykładami najbardziej znanych mgławic są:

● Mgławica Oriona – inaczej Messier 42 lub M42, to najjaśniejsza mgławica emisyjna na niebie, widoczna jest gołym okiem, ● Mgławica Kraba – inaczej Messier 1 lub M1, uznawana za jedną z najbardziej majestatycznych na niebie mgławic, ● Mgławica Koński Łeb – inaczej Barnard 33, to ciemna mgławica w konstelacji Oriona, ● Mgławica Kocie Oko – inaczej NGC 6543, to mgławica planetarna, która jest jedną z najjaśniejszych i najlepiej poznanych mgławic planetarnych, ● Mgławica Rozeta – inaczej NGC 2237, to mgławica emisyjna, która swoją nazwę wzięła z podobieństwa do kwiatu róży, ● Mgławica Orzeł – inaczej Messier 16 lub M16, to łączna nazwa dla gromady otwartej gwiazd w gwiazdozbiorze Węża, ale także nazwa mgławicy emisyjnej, która jest z nią związana, ● Mgławica Ślimak – inaczej NGC 7293, to mgławica planetarna, która jest jedną z najjaśniejszych i znajdujących się najbliżej Ziemi, ● Mgławica Carina – inaczej NGC 3372, mgławica emisyjna, ● Mgławica Pierścień – inaczej Messier 57 lub M57, jedna z najbardziej znanych mgławic planetarnych, ● Mgławica Trójlistna Koniczyna – inaczej Messier 20 lub M20, mgławica emisyjna, ● Mgławica Motyl – inaczej IC 1318, mgławica emisyjna.

ZOBACZ TEŻ: Ten kosmiczny bąbel gazu przypomina motyla. Odkrycie astronomów z ESO