Łodzie czy okręty pływające pod wodą od stuleci rozpalały wyobraźnie wynalazców. Pierwsze okręty podwodne były drewniane i mieściły zaledwie jedną osobę. Najnowocześniejsze mają ogromne rozmiary i stanowią ważny element floty.
● Polska Marynarka Wojenna posiada jeden okręt podwodny - ORP Orzeł
● Największy okręt podwodny świata to Tajfun
● Pierwszym atomowym okrętem podwodnym był USS Nautilus
Jak działa okręt podwodny?
Żeby okręt mógł się zanurzyć, konieczna jest celowa utrata pływalności - uzyskanie tzw. wyporności ujemnej, dzięki napełnieniu zbiorników balastowych wodą. Kontrolując pływalność okręt podwodny może płynąć w częściowym zanurzeniu, może również "zawisnąć" bez ruchu w wodzie lub osiąść całkowicie na dnie. Żeby okręt wynurzył się na powierzchnię, następuje usunięcie wody ze zbiorników balastowych - w ten sposób uzyskuje wyporność dodatnią.
Historia okrętów podwodnych
Kto wynalazł łódź podwodną? Jednym z prekursorów był holenderski wynalazca Korneliusz Drebbel. To on w 1620 roku skonstruował pojazd - łódź, która była odwrócona do góry dnem. Odbyła ona podróż po Tamizie w Londynie. W kolejnych stuleciach dalej powstawały nowe projekty łodzi podwodnych. Prym w tworzeniu koncepcji pojazdów wiedli rosyjscy wynalazcy. Przełomem okazał się jednak XVIII wiek, który przyniósł pierwszy okręt podwodny z zastosowaniem bojowym. Mowa oczywiście o okręcie Turtle (żółw). Swoją nazwę zawdzięczał on wyglądowi. Konstruktorem tego drewnianego okrętu był amerykański wynalazca David Bushnell.
Kolejne warte wspomnienia okręty podwodne to Nautilusy. Jeden powstał w 1800 roku ze środków własnych amerykańskiego wynalazcy Roberta Fultona, a drugi w 1801 roku już na zlecenie Napoleona. Ten drugi był nieco większy i mieścił nawet cztery osoby. Dzięki butli ze sprężonym powietrzem umożliwiał pływanie pod powierzchnią wody przez cztery i pół godziny. Co ciekawe Nautilus napędzany był nie pod wodą, a na powierzchni, dzięki żaglowi rozpostartemu na maszcie.
Ważnym etapem był również okręt, który jako pierwszy przeprowadził skuteczną akcję bojową. Był to okręt H.L. Hunley, którego podczas wojny secesyjnej używała Konfederacja. Był on wykonany ze stali, z ręcznym napędem i miejscem dla dziewięciu osób. Uzbrojony był w jedną minę wytykową lub holowaną. 17 lutego 1864 roku doszło do ataku za pomocą miny wytykowej na USS “Housatonic”. Po ataku zatonął zarówno “Housatonic”, jak i Hunley. Wrak odnaleziono dopiero w maju 1995 roku.
W XIX wieku wynalazcy i konstruktorzy projektowali kolejne okręty. Swój udział miał tu również Polak - Stefan Drzewiecki. Skonstruował on jednoosobowy okręt napędzany siłą ludzkich mięśni. To on zastosował po raz pierwszy peryskop.
Ważnym momentem było jednak wodowanie w 1897 roku okrętu skonstruowanego przez Johna Philipa Hollanda. Okręt był wyposażony bowiem w silniki elektryczne, które napędzały śruby pod wodą oraz w silniki benzynowe, które wykorzystywano do pływania nad wodą. Okręt został wcielony do marynarki wojennej Stanów Zjednoczonych jako USS Holland (SS-1). Wcześniej nosił nazwę “Holland VI”.
Podczas I wojny światowej używano okrętów podwodnych na szeroką skalę. Miały je w swojej flocie między innymi Niemcy - używano okrętów nazywanych U-bootami. Okrętów podwodnych nie zabrakło również w walkach toczonych podczas II wojny światowej. W 1948 roku Auguste Piccard skonstruował batyskaf, czyli statek podwodny, który przeznaczony jest do badań głębinowych. W 1953 roku do użytku oddany został drugi batyskaf - “Trieste”. To właśnie on dotarł do najgłębszego punktu na Ziemi - Głębi Challengera w Rowie Mariańskim.
Pierwszym atomowym okrętem podwodnym był natomiast USS Nautilus. Został on zwodowany 21 stycznia 1954 roku. Wycofany ze służby został natomiast 3 marca 1980 roku. W 1958 roku przepłynął pod biegunem północnym. Obecnie jest on eksponatem w US Navy Submarine Force Museum w New London.
Flota okrętów podwodnych
Ile okrętów podwodnych ma USA? Obecnie Stany Zjednoczone posiadają 53 szybkie okręty podwodne, 14 okrętów podwodnych z rakietami balistycznymi i cztery okręty podwodne z rakietami kierowanymi.
A ile okrętów podwodnych ma Polska? W skład dywizjonu Okrętów Podwodnych wchodzi jedynie okręt podwodny typu Kilo - ORP Orzeł. Został on zwodowany 7 czerwca 1985 roku. Jest to trzeci okręt podwodny o nazwie “Orzeł” w historii Marynarki Wojennej. Pierwszym “Orłem” w Marynarce Wojennej był okręt zwodowany 15 stycznia 1938 roku. Brał on udział w początkowej fazie obrony Wybrzeża. W 1940 roku został uznany za zaginiony. Do tej pory nie wiadomo, gdzie znajduje się jego wrak.
Gdzie można zwiedzić okręt podwodny? ORP Orzeł jest niekiedy udostępniany do zwiedzania. Trzeba jednak śledzić na bieżąco aktualności na ten temat.
Największy okręt podwodny
Największymi zbudowanymi okrętami podwodnymi są radzieckie okręty z napędem atomowym - w kodzie NATO określane są jako Typhoon (Tajfun). Obecnie w służbie pozostaje już tylko jedna jednostka - TK-208 “Dmitrij Donskoj”. Pełni ona rolę platformy testowej. Łącznie Tajfunów zbudowano sześć. Są to potężne konstrukcje, mają 172 metry długości i 23 metry szerokości. Załoga może liczyć nawet ponad 150 osób.
Okręty podwodne - tragedia i zatonięcie Kurska
Z działaniem okrętów podwodnych związane są również tragedie i katastrofy. Jedną z największych jest katastrofa rosyjskiego okrętu podwodnego z napędem atomowym K-141 Kursk. Okręt zwodowany został 16 maja 1994 roku i wszedł do służby w rosyjskiej flocie. Dlaczego Kursk zatonął? W 2000 roku, latem, brał udział w rosyjskich manewrach na Morzu Barentsa. 10 sierpnia wypłynął w rejs. Na pokładzie było 118 osób. Z okrętu miały być wystrzelone dwie torpedy ćwiczebne. Doszło jednak do wycieku nadtlenku wodoru, co spowodowało eksplozję. Okręt nie wrócił już do bazy, ponieważ 12 sierpnia 2000 roku doszło do katastrofy.
Źródło: polska-zbrojna.pl, PWN, wojsko-polskie.pl, histmag.org, US Navy
Bibliografia:
Podwodna historia PWN: okręt podwodny Dywizjon okrętów podwodnych U-booty i ich rola podczas I wojny światowej Submarine Force Facts
Źródło: Polska Zbrojna / PWN
Źródło zdjęcia głównego: Wikipedia