Czym jest wał szkwałowy i jak powstaje? 

● Wał szkwałowy (ang. shelf cloud) nazywany jest również wałem chmurowym, a potocznie chmurą szelfową.  ● Jest to chmura, która wiąże się z frontem szkwałowym burzy. ● Wał chmurowy pojawia się na niebie przy okazji burzy i najczęściej zwiastuje nadejście silnych porywów wiatru.

Wał szkwałowy to zjawisko pogodowe, które należy do najbardziej spektakularnych, jakie możemy zaobserwować na niebie. Jest to gęsty i poziomy wał chmurowy, którego cechami charakterystycznymi są niekiedy również obszarpane krawędzie w dolnej, czołowej części chmury Cumulonimbus lub Cumulus. 

W większości przypadków przybiera kształt groźnego łuku, co w połączeniu z ciemną barwą wywołuje niezwykłe, niecodzienne wrażenie. Wał chmurowy zwykle pojawia się na niebie przy okazji burzy i może zwiastować nadejście silnych porywów wiatru, nie powinien więc być bagatelizowany. Symptomem świadczącym o zbliżających się mocnych podmuchach jest szybko przemieszczająca się burza z wałem szkwałowym, a także liczne strzępki chmur znajdujące się w jego dolnej części. Wówczas dochodzi do wzmożonej kondensacji pary wodnej, czego skutkiem jest następnie groźne zjawisko pogodowe. 

Główna cyrkulacja powietrza w trakcie burzy odbywa się w ramach dwóch rodzajów prądu: wznoszącego i zstępującego. Pierwszy z nich ,,dostarcza" burzy ciepłe, wilgotne powietrze, dzięki czemu zyskuje ona niezbędną energię potrzebną do przetrwania i dalszych wyładowań. W ramach tej ,,dostawy" transportowane jest gęste, schłodzone deszczem powietrze, które pod wpływem burzy opada na powierzchnię. 

Prądy zstępujące powodują magazynowanie się powietrza na powierzchni pod burzą, w tak zwanym ,,zimnym basenie", który może doprowadzić do dwóch sytuacji: zdławienia prądu wstępującego i wyciszenia burzy, albo wprawienia burzy w dalszy ruch, przechylenia prądu wstępującego i utorowania dalszej drogi przebiegu zjawiska. Gdy ,,zimny basen" oddala się od burzy i dochodzi do powstania tzw. granicy odpływu, prąd wznoszący zaczyna się przechylać wzdłuż krawędzi, przez co burza wchłania jeszcze większą ilość ciepłego i wilgotnego powietrza. Do powstania wału chmurowego dochodzi w sytuacji, gdy to powietrze unosi się wzdłuż granicy odpływu. 

Warto pamiętać, że wał szkwałowy sam w sobie nie jest niebezpieczny. Znacznie większą uwagę należy zwrócić na to, co zwiastuje. Silny wiatr jest efektem powstania linii szkwału lub echa dziobowego, które prowadzi do generowania niekiedy nawet niszczycielskich zjawisk pogodowych, a w skrajnych przypadkach dochodzi również do wygenerowania najintensywniejszego rodzaju burzy, zwanej derecho. 

Wnikliwa obserwacja tego zjawiska powinna więc odbywać się w bezpiecznych warunkach. Wał chmurowy nie jest niczym niezwykłym i nie zalicza się do kategorii anomalii pogodowych. Zazwyczaj powstaje przy okazji wiosennych i letnich burz, gdy nagromadzenie ciepłego powietrza w pewnym momencie jest uwalniane z atmosfery w formie wyładowań i opadów deszczu. Z uwagi na różne natężenie tego zjawiska, warto odpowiednio wcześnie zapewnić sobie bezpieczne miejsce do schronienia, zadbać o ukrycie wszystkich wolnostojących przedmiotów i unikać drzew, linii energetycznych, banerów czy budynków o słabej konstrukcji. 

Co ciekawe, wał chmurowy nie zawsze występuje wraz z opadami. Do takiej sytuacji dochodzi wtedy, gdy opad wyparowuje przed osiągnięciem ziemi przy okazji dużej suchości przyziemnej warstwy atmosfery. Szkwały nad lądami generują się zazwyczaj w porze ciepłej, czego powodem jest ich związek z chwiejnością atmosfery i chmurami konwekcyjnymi. Jeśli chodzi o obszary nad ciepłymi morzami, w ich przypadku szkwały są częstszym zjawiskiem w porze chłodnej, a taki charakter zyskuje wiele lokalnych rodzajów wiatru. 

W ostatnich latach nad Polską można było wielokrotnie zaobserwować wał szkwałowy. Zjawisko to jest często fotografowane i dokumentowane w mediach społecznościowych, ponieważ z uwagi na swoją skalę i formę stanowi niezwykle ciekawe dla oka zdarzenie. Występowanie wałów na całym świecie, rzecz jasna, różni się natężeniem. W sprzyjających rozwojowi groźnych zjawisk warunkach atmosferycznych nierzadko prowadzi do poważnych zniszczeń, zalań, podtopień i innych konsekwencji, za które zazwyczaj odpowiada wiatr.