Morze Śródziemne. Unikalny ekosystem i organizmy endemiczne są zagrożone zmianami klimatycznymi

● Morze Śródziemne jest morzem międzykontynentalnym leżącym pomiędzy Europą, Afryką i Azją. ● Na Morzu Śródziemnym znajduje się 207 wysp, a dostęp do niego mają 23 kraje. ● Finansowany przez Unię Europejską Projekt MERCES koncentruje się na odbudowie różnych zdegradowanych siedlisk Morza Śródziemnego.

Morze Śródziemne stanowi zaledwie 1 proc. powierzchni wszystkich mórz świata. Posiada najbogatszą różnorodność biologiczną i jest jednym z najważniejszych ekosystemów na Ziemi. Dzięki połączeniu geomorfologicznych i jednorodnych czynników klimatycznych, wiele gatunków żyjących w tym morzu, przystosowało się do gorących, suchych lat i łagodnych zim w klimacie kontynentalnym.

Morze Śródziemne jest międzykontynentalnym zbiornikiem wodnym graniczącym z wybrzeżem południowej Europy, Afryki Północnej i Azji - od Cieśniny Gibraltarskiej na zachodzie do cieśniny Dardanele i Kanału Sueskiego na wschodzie. Jego nazwa pochodzi z łacińskiego mare Mediterraneum, czyli morze w środku lądu.

Morze Śródziemne zajmuje powierzchnię około 2,5 miliona kilometrów kwadratowych, a jego otwarcie na Ocean Atlantycki przez Cieśninę Gibraltarską ma szerokość 14 kilometrów.

Morze jest otoczone przez wiele krajów i wysp do nich należących. Do państw Morza Śródziemnego należą: Albania, Algieria, Bośnia i Hercegowina, Cypr, Chorwacja, Egipt, Hiszpania, Francja, Grecja, Izrael, Włochy, Watykan, Liban, Libia, Malta, Maroko, Monako, Gibraltar, Czarnogóra, Autonomia Palestyńska, Słowenia, Syria, Tunezja i Turcja.

Morze Śródziemne jest najbardziej znane z unikalnego ekosystemu i wysokiego poziomu endemizmu. Znajduję się w nim znacznie więcej organizmów endemicznych niż w sąsiadującym Oceanie Atlantyckim. Szacuje się, że około 25 proc. gatunków organizmów żyjących w Morzu Śródziemnym jest dla niego endemicznych, co oznacza, że nie występują nigdzie indziej.

Występujące na Morzu Śródziemnym skaliste rafy, łąki z trawy morskiej i inne obszary podmorskie są bardzo ważnym siedliskiem wspierającym różnorodność biologiczną. Łąki z trawy morskiej są miejscem lęgowym, żerowania oraz odpoczynku dla wielu gatunków morskich, głównie ryb, skorupiaków i żółwi morskich.

Temperatura wody Morza Śródziemnego rośnie w niepokojącym tempie – poinformowała o tym organizacja ekologiczna WWF. Ekolodzy wyliczyli, że temperatura wzrasta nawet o 20 proc. szybciej niż przeciętnie w innych morzach. Według WWF jest to skutek zmian klimatycznych.

Konsekwencje tych zmian mogą być bardzo poważne. Ekspertka WWS ds. ochrony mórz Heike Vesper twierdzi, że w Morzu Śródziemnym mogą zacząć pojawiać się obce dla tych wód gatunki fauny i flory, a także nasilać się ekstremalne zjawiska pogodowe. Kolejnym problemem jest kurczenie się siedlisk przybrzeżnych przez zanikanie trawy morskiej.

Vesper nadmienia, że w coraz cieplejszych wodach Morza Śródziemnego odnotowano już około tysiąc obcych gatunków. Przybyły one przez Kanał Sueski z Morza Czerwonego i stanowią zagrożenie dla gatunków, które tradycyjnie występują w Morzu Śródziemnym.

Ekstremalne zjawiska pogodowe doprowadzają do niszczenia wrażliwych koralowców, ale również zagrażają wybrzeżom i miastom. Szczególnie problematyczne jest to, iż zmiany klimatyczne wpływają na morski ekosystem, który jest osłabiony przez nadmierne połowy i zanieczyszczenia, głównie spowodowane plastikiem. Do Morza Śródziemnego, co minutę, trafia około 30 tysięcy butelek plastikowych, które również stanowią zagrożenie dla gatunków morskich, ekosystemów i łańcucha pokarmowego, do którego należą też ludzie.

Morski ekosystem znajduje się pod wpływem różnych czynników zewnętrznych. Do jego obciążenia przyczyniają się m.in. rybołówstwo, akwakultura, różnego rodzaju zanieczyszczenia, inwazje obcych gatunków czy degradacja siedlisk.

W celu lepszego poznania ciągle zmieniającej się interakcji między człowiekiem, środowiskiem i gatunkami morskimi powstał projekt MERCES (Marine Ecosystem Restoration in Changing European Seas), który działał od 1 czerwca 2016 do 30 listopada 2020. Był to program finansowany ze środków Unii Europejskiej, którego głównym celem była odbudowa różnych zdegradowanych siedlisk morskich. W ramach projektu MERCES utworzono multidyscyplinarne konsorcjum dysponujące umiejętnościami w zakresie ekologii morskiej, renowacji, prawa, polityki i zarządzania, socjoekonomii, transferu wiedzy, rozpowszechniania i komunikacji.

Morze Śródziemne ma niezwykle zróżnicowany ekosystem. Reprezentuje 7-10 proc. bioróżnorodności morskiej świata. Na podstawie danych z lat 1950-2011, partnerzy projektu MERCES zbadali całość Morza Śródziemnego i wywnioskowali, że ingerencja człowieka odgrywa ważną rolę w kształtowaniu dynamiki gatunkowej.

Z publikacji Scientific Reports z 2017 roku dowiadujemy się, że nastąpił spadek zasobności gatunków ryb o 34 proc. oraz najważniejszych drapieżników o 41 proc. Wskaźniki takie jak: biomasa zbiorowiska, poziomy troficzne i różnorodność wskazują na degradację ekosystemu w czasie, co wyjaśnia zespół naukowców.

Metody do wykrywania mikroplastiku nie pozwalają na odnalezienie wszystkich jego cząstek. Problem zanieczyszczeń mikroplastikiem jest prawdopodobnie większy niż się wszystkim wydawało, dlatego potrzebne są nowe sposoby przeprowadzania badań.

ZOBACZ TEŻ: Mikroplastik to środek transportu dla pasożytów. Również tych wywołujących toksoplazmozę

Hiszpańscy naukowcy z Uniwersytetu Autonomicznego w Barcelonie stwierdzili, że problem zanieczyszczeń mikroplastikiem jest niedoszacowany, a Morze Śródziemne jest jednym z najbardziej zanieczyszczonych przez plastikowe materiały zbiorników wodnych. Zespół ekspertów porównał to do Wielkiej Pacyficznej Wyspy Śmieci.

Według danych, które udało się do tej pory zebrać, na terenie Morza Śródziemnego kilometr kwadratowy powierzchni wody zawiera średnio 84 tys. cząstek mikroplastiku. Większość z nich unosi się na wodzie, jednak ostatecznie mogą trafić one na dno i będą tam zalegać.  

Czy w Morzu Śródziemnym są rekiny? To pytanie nurtuje każdego, kto wybiera się do państw leżących nad tym morzem. Odpowiedź na to pytanie brzmi: tak. W Morzu Śródziemnym znajduję się około 50 gatunków najróżniejszych rekinów. Większość z nich nie stanowi jednak zagrożenia dla turystów.

Istnieją jednak niebezpieczne gatunki i zdarza się, co prawda bardzo rzadko, że dochodzi do ataków na ludzi. Ponad 90 proc. ataków rekinów śródziemnomorskich przypisuje się rekinowi białemu. Zazwyczaj ataki innych gatunków, takich jak rekin błękitny lub rekin sześcioskrzeli, są atakami sprowokowanymi.

ZOBACZ TEŻ: Atak rekina w pobliżu Hurghady. Dwie kobiety nie żyją