Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ogłosiła mpox (dawniej małpia ospa) "globalnym zagrożeniem dla zdrowia". To już drugi raz w ciągu ostatnich kilku lat, kiedy organizacja decyduje się na podobny krok. Tym razem związany jest on ze zwiększoną transmisją nowego, poważniejszego typu wirusa. Co trzeba wiedzieć o mpoksie? Odpowiadamy na najważniejsze pytania.
W środę WHO ogłosiła mpox "globalnym zagrożeniem dla zdrowia publicznego". W sprawie choroby organizacja alarmowała już też w lipcu 2022 roku. Za większość zakażeń odpowiadał wtedy jego stosunkowo łagodny typ nazywany klad IIb.
Obecnie obserwuje się wzrost zakażeń typem klad I, w tym jego nowym podwariantem określanym jako klad Ib. Ten zdaje się łatwiej rozprzestrzeniać.
Czym jest mpox?
Mpox, znany wcześniej pod nazwą małpia ospa, to rzadka choroba wywoływana przez zakażenie wirusem mpoksu. Po raz pierwszy zdiagnozowano ją w Danii w 1958 roku, kiedy w dwóch koloniach małp trzymanych w celach badawczych wystąpiły dwa ogniska choroby podobnej do ospy. Pomimo nazwy źródło choroby pozostaje nieznane. W 1970 roku potwierdzono pierwszy przypadek transmisji wirusa na człowieka. Pacjentem zero był dziewięciomiesięczny chłopiec z Demokratycznej Republiki Konga - wskazuje WHO.
W lipcu 2022 roku WHO uznała mpox za globalne zagrożenie dla zdrowia. W maju 2023 roku organizacja zniosła stan zagrożenia, a w tym tygodniu wprowadziła go ponownie.
Gdzie występuje mpox?
Przez ponad pięć dekad obszar występowania choroby obejmował kilka państw Afryki Środkowej i Zachodniej. Zgłaszane wówczas przypadki mpoksu u osób spoza Afryki były powiązane z podróżami międzynarodowymi do krajów, w których choroba często występuje, lub z transportem importowanych zwierząt - podają amerykańskie Centra Kontroli i Zapobiegania Chorobom (CDC).
W 2022 roku wirus mpoksu rozprzestrzenił się poza kontynent afrykański. W lipcu 2022 roku liczba zakażeń przekroczyła 16 tysięcy w 75 krajach. W ciągu kolejnych kilkunastu miesięcy wirus rozprzestrzenił się na 116 państw świata. Najwięcej zachorowań odnotowano kolejno w: Stanach Zjednoczonych, Brazylii, Hiszpanii, Francji, Kolumbii, Meksyku, Wielkiej Brytanii, Peru, Niemczech i Demokratycznej Republice Konga. Między 1 stycznia 2022 a 30 czerwca 2024 roku globalnie zgłoszono ponad 99 tysięcy potwierdzonych zakażeń mpoksem.
Czy nowy typ mpox dotarł do Europy?
Szwedzki minister zdrowia i spraw społecznych Jakob Forssmed przekazał w czwartek, że nowy typ infekcji wirusowej odnotowano w jego kraju. - Po południu otrzymaliśmy potwierdzenie, że mamy w Szwecji jeden przypadek poważniejszego typu mpox - oznajmił. Jest to pierwszy przypadek zakażenia kladem Ib poza Afryką. Równolegle obserwowana jest transmisja innych typów wirusa.
ZOBACZ TEŻ: Wirus mpox "zagrożeniem dla całego kontynentu"
Czy mpox pojawił się w Polsce?
W Polsce pierwszy potwierdzony przypadek zachorowania na mpox stwierdzono w czerwcu 2022 roku. Jak wskazują dane Zakładu Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru NIZP PZH – PIB, od tego czasu w kraju potwierdzono łącznie 222 zachorowania na mpox. Większość z nich odnotowano w 2022 roku. Zakażenia kladem Ib nie odnotowano.
Jak można się zarazić mpoksem?
"Każdy może się zarazić" mpoksem - wskazuje WHO. Do dróg transmisji wywołującego ją wirusa należą przede wszystkim kontakt z zakażonymi zwierzętami i osobami. Do zakażenia dojść może również wskutek kontaktu z przedmiotami używanymi przez chorych, takimi jak pościel czy odzież. Stwierdzono również przypadki przekazania wirusa nienarodzonym dzieciom przez kobiety w ciąży.
Jakie są objawy mpoksu?
Objawy mpoksu zwykle pojawiają się w ciągu trzech tygodni od kontaktu z wirusem - ocenia CDC. Początkowo obejmują one: wysoką gorączkę, powyżej 38,5 st. C, uogólnione lub miejscowe powiększenie węzłów chłonnych, ból głowy, ból pleców i znaczne osłabienie. Po 1-3 dniach u pacjenta rozwija się wysypka (w kolejności: plamki, grudki, pęcherzyki, krosty, strupki).
Wysypka zazwyczaj zaczyna się na twarzy, a następnie rozprzestrzenia się na inne części ciała. Może pojawiać się na dłoniach, stopach, klatce piersiowej, twarzy, ustach czy w okolicach narządów płciowych. Utrzymuje się przez około 2-4 tygodnie. Powstające wskutek niej blizny są głębokie, ale z czasem zanikają.
Jak leczy się mpox?
Dotąd nie opracowano celowanego leczenia przeciwko mpoksowi. U pacjentów z tą chorobą stosuje się więc leczenie objawowe, obejmujące odkażanie zmian oraz wdrażanie leków przeciwgorączkowych, przeciwbólowych i przeciwświądowych.
Czy mpox jest chorobą śmiertelną?
Śmiertelność mpoksu różni się w zależności od konkretnego typu choroby. Dotąd wskazywano na istnienie trzech typów: klad I, klad IIa i klad IIb. Zgodnie z danymi CDC śmiertelność kladu I to około 10 procent. Odsetek osób, u których zakażenie kladem II a i b kończy się śmiertelnie, wynosi około jednego procenta. Kilka miesięcy temu zaczęto też wyodrębniać typ klad Ib. Naukowcy wciąż gromadzą informacje na jego temat.
Dlaczego mpox, nie małpia ospa?
Jak tłumaczył w swoim tekście z sierpnia 2022 roku Konkret 24, o zmianę nazwy małpiej ospy i jej wariantów na inne - niedyskryminujące i niestygmatyzujące - zaapelowało 30 naukowców całego świata. Zaproponowali, by w miejsce terminu "małpia ospa" stosować nazwę hMPXV. To skrót od określenia "ludzki wirus małpiej ospy" (ang. human monkeypox virus). A co do wariantów wirusa, zaproponowali, by porzucić stare nazwy wykorzystujące regiony geograficzne, w których te warianty krążyły, i zamienić je na nazwę klad (ang. clade).
W listopadzie 2022 roku WHO poinformowała, że zacznie używać nazwy mpox zamiast małpiej ospy z powodu skarg, że stara nazwa jest stygmatyzująca. Obie nazwy miały być używane przez rok, po czym pojęcie małpia ospa miało zostać wycofane.
Źródło: The Guardian, Washington Post, tvn24.pl
Źródło zdjęcia głównego: Reuters