Dziś miał być ostatni dzień w Unii. W Izbie Gmin znów będą głosować

W efekcie nawet jeśli posłowie przyjmą w piątek rządową propozycję 585-stronicowego technicznego porozumienia w sprawie warunków opuszczenia Wspólnoty - zawierającego m.in. kluczowe zapisy dotyczące budżetu UE, Irlandii Północnej i praw obywatelskich - to w celu wypełnienia wymogów ratyfikacyjnych nakreślonych w brytyjskim prawie konieczne będzie także przyjęcie w późniejszym terminie oddzielnego projektu deklaracji.

Taka decyzja parlamentu odpowiedziałaby jednak na postawione w ubiegłym tygodniu ultimatum ze strony Rady Europejskiej, która zażądała przyjęcia głównego tekstu do końca dnia w piątek jako warunku dla przedłużenia procesu opuszczenia Wspólnoty do 22 maja. Przedstawiając rządową propozycję, szefowa klubu Partii Konserwatywnej w Izbie Gmin Andrea Leadsom tłumaczyła, że "wniosek daje parlamentowi szansę zagwarantowania" tej decyzji oraz "dania ludziom i przedsiębiorstwom pewności (dotyczącej brexitu), której potrzebują". Główny radca prawny rządu Geoffrey Cox ocenił z kolei, że to "absolutnie zgodna z prawem, rozsądna propozycja", która "jest zaprojektowana w taki sposób, aby dać parlamentowi szansę na skorzystanie z prawa, które zostało przyznane" Wielkiej Brytanii przez Radę Europejską. - Nie możemy pozwolić na upłynięcie [wyznaczonego przez Unię Europejską - red.] terminu bez dania Izbie tej okazji - tłumaczył.

Plan Downing Street sprowadza się do wywarcia maksymalnej presji politycznej na dotychczas krytycznych wobec porozumienia eurosceptycznych posłów Partii Konserwatywnej, deputowanych północnoirlandzkiej Demokratycznej Partii Unionistów (DUP) oraz nielicznych zwolenników brexitu w opozycyjnej Partii Pracy, aby poparli przedstawiony projekt umowy. Jeszcze w czwartek, próbując przekonać część krytyków w ramach własnego ugrupowania, premier Theresa May obiecała, że jest gotowa ustąpić wcześniej ze stanowiska w razie przyjęcia jej projektu umowy w sprawie brexitu, przekazując stery na dalsze negocjacje z UE nowemu premierowi, który prawdopodobnie wywodziłby się z eurosceptycznego skrzydła partii. Ten ruch pozwolił na pozyskanie około 20 deputowanych, którzy zmienili zdanie i zapowiedzieli gotowość poparcia jej propozycji.

Piątkowy wniosek stawia posłów de facto przed koniecznością wyboru pomiędzy proponowanym tekstem lub alternatywnym scenariuszem długoterminowego przedłużenia członkostwa we Wspólnocie i przejęcia kontroli nad procesem przez opowiadający się za miękkim brexitem parlament oraz konieczności udziału w majowych wyborach do Parlamentu Europejskiego. - Chyba wszyscy możemy się zgodzić, że nie chcemy znaleźć się w sytuacji, w której będziemy prosili o kolejne przedłużenie i musieli liczyć się z potencjalnym obowiązkiem udziału w wyborach do Parlamentu Europejskiego - argumentowała Leadsom.

Dodatkowe symboliczne znaczenie będzie miał fakt, że do piątkowego głosowania dojdzie w dniu, który pierwotnie był terminem wyjścia z UE. Część brytyjskich mediów - w tym m.in. telewizja Sky News - donosiła również, że przedstawiciele rządu mieli nieformalnie sugerować, że w przypadku odmowy poparcia proponowanego porozumienia w sprawie warunków wyjścia możliwe byłoby nawet zwołanie przedterminowych wyborów parlamentarnych w nadziei, że nowa kompozycja parlamentu pozwoli na przełamanie impasu politycznego. Zaprezentowana przez rząd propozycja rozłączenia umowy wyjścia i deklaracji politycznej pozwoliła również na obejście wcześniejszej decyzji spikera Izby Gmin Johna Bercowa, który sugerował chęć zablokowania próby poddania ich pod trzecie głosowanie; deputowani wcześniej dwukrotnie wypowiedzieli się przeciwko ich zapisom, i to znaczną różnicą głosów - aż 230 w styczniu i 149 w marcu.

Krótko po przedstawieniu rządowego planu na piątkowe głosowanie opozycyjna Partia Pracy oraz DUP zapowiedziały jednak głosowanie przeciwko tej propozycji, kwestionując to, czy rząd będzie w stanie uzyskać większość głosów w parlamencie.

Lider laburzystów Jeremy Corbyn tłumaczył, że poparcie tego wniosku byłoby opowiedzeniem się za "brexitem na oślep" i daniem rządowi wolnej ręki w sprawie przyszłego modelu relacji z UE. - Jeśli raz się pod tym podpiszemy, później nie ma już odwrotu - tłumaczył, dodając, że jego ugrupowanie "chce dyskusji na temat obu kwestii, a wręcz w szczególności mających kluczowe znaczenie przyszłych ustaleń" z Brukselą. Corbyn zaznaczył, że w poniedziałek posłowie ponownie będą dyskutowali nad alternatywami wobec rządowego planu, i zapowiedział, że ponownie będzie namawiał do opowiedzenia się za modelem relacji postulowanym przez jego stronnictwo.

Pierwsze głosowania nad ośmioma nowymi propozycjami - zawierającymi opcje od bezumownego brexitu przez członkostwo we wspólnym rynku do jednostronnego wycofania się z wyjścia z UE - odbyły się w środę wieczorem, ale żadna z nich nie uzyskała poparcia większości deputowanych. Inni posłowie Partii Pracy szli dalej w swojej krytyce, wprost oskarżając rząd o "sztuczki" i "proceduralne pułapki", które - ich zdaniem - są "desperackie". Szef DUP w brytyjskim parlamencie Nigel Dodds także zapowiedział sprzeciw wobec proponowanej umowy, choć ostrożnie zastrzegł, że "sytuacja się zmienia z godziny na godzinę". - Nie spodziewam się jednak żadnego królika z kapelusza - powiedział. Nawet w przypadku uzyskania poparcia Izby Gmin - mówił - niezbędna ustawa będzie musiała następnie przejść przez parlament, a "nasze głosy będą decydujące w każdym z tych głosowań". Ugrupowanie oczekuje w szczególności dalszych gwarancji - najlepiej zapisanych w umowie lub implementującej ją ustawie - dotyczących kontrowersyjnego tymczasowego mechanizmu awaryjnego dla Irlandii Północnej (ang. backstop), np. zobowiązujących Wielką Brytanię do przyjęcia tych samych przepisów, które byłyby w ramach tego instrumentu wymagane od Ulsteru.

W razie nieprzyjęcia proponowanej umowy do końca bieżącego tygodnia Wielka Brytania będzie miała czas do 12 kwietnia, by zdecydować się albo na brexit bez umowy, albo na przedłużenie swego członkostwa w UE i udział w wyborach europejskich. W ten sposób zapewniłaby sobie czas na znalezienie wyjścia z impasu politycznego, na przykład przez zorganizowanie drugiego referendum w sprawie członkostwa we Wspólnocie lub szerszą zmianę proponowanego modelu relacji z UE, np. przez pozostanie we wspólnym rynku lub w unii celnej.

Autor: mtom / Źródło: PAP