Nie żyje Benedykt XVI. Emerytowany papież miał 95 lat

O śmierci Benedykta XVI poinformował w sobotnie przedpołudnie dyrektor biura prasowego Watykanu Matteo Bruni. "Z żalem informuję, że papież emeryt, Benedykt XVI, zmarł dziś o 9.34 w klasztorze Mater Ecclesiae w Watykanie. Dalsze informacje zostaną przekazane tak szybko, jak to będzie możliwe" - przekazał w pisemnym oświadczeniu

Kardynał Joseph Ratzinger został wybrany na papieża 19 kwietnia 2005 r., drugiego dnia konklawe, siedemnaście dni po śmierci Jana Pawła II (który zmarł 2 kwietnia). Jako 265. papież w historii przyjął imię Benedykt XVI i dewizę Cooperatores Veritatis (Współpracownicy prawdy).

Funkcję głowy Kościoła katolickiego sprawował przez niespełna osiem lat. 11 lutego 2013 roku nieoczekiwanie ogłosił swoją abdykację, jako powód podając zaawansowany wiek. Ta decyzja wywołała szok i zdumienie na całym świecie. Podkreślano, że to pierwszy taki przypadek od sześciuset lat. Nie zabrakło jednak komentarzy, że świadczy ona o głębokiej odpowiedzialności za Kościół.

Joseph Ratzinger urodził się 16 kwietnia 1927 r. w bawarskiej miejscowości Marktl jako najmłodsze z trójki dzieci policjanta i kucharki. Pierwsze lata dzieciństwa spędził w Tittmoning, a w 1937 r. wraz z rodziną przeprowadził się do Traunstein. Jego ojciec Joseph był krytykiem nazizmu, dlatego Ratzingerowie musieli kilkukrotnie zmieniać miejsce zamieszkania. Brat papieża Georg mówił po latach: "Nasz ojciec był zaciekłym przeciwnikiem nazizmu, ponieważ uważał, że było to w sprzeczności z naszą wiarą".

Już jako dziecko przyszły papież deklarował, że chce zostać księdzem. W 1939 r. Joseph Ratzinger wstąpił do seminarium, ale wybuch II wojny światowej przerwał jego naukę. W 1943 r. został wcielony do oddziału pomocników obrony przeciwlotniczej. Nigdy nie został wysłany na front. Na przełomie kwietnia i maja 1945 roku zdezerterował.

Po wojnie kontynuował naukę w seminarium, w latach 1946-1951 studiował filozofię i teologię we Fryburgu i Monachium, a w 1951 r. otrzymał święcenia kapłańskie. Dwa lata później, w 1953 r., uzyskał doktorat z teologii na monachijskim uniwersytecie.

W latach 1957-1959 wykładał dogmatykę i teologię w Wyższej Szkole Filozoficzno-Teologicznej we Fryzyndze, a następnie przeniósł się na Uniwersytet w Bonn, gdzie pracował przez kolejne 10 lat. Wykładał też na uniwersytetach w Münster i Tybindze. W 1969 r. rozpoczął pracę na Uniwersytecie w Ratyzbonie, gdzie następnie został prorektorem.

Ratzinger był autorem wielu publikacji. Jego dorobek naukowy skłonił arcybiskupa Kolonii Josepha Fringsa do zaoferowania młodemu teologowi funkcji jego asystenta podczas Soboru watykańskiego II w latach 1962-1965. Ratzinger dał się wtedy poznać jako postępowy duchowny, optujący za reformami.

W 1977 r. papież Paweł VI mianował go arcybiskupem Monachium i Fryzyngi, a w 1981 r. Jan Paweł II powierzył mu funkcję prefekta Kongregacji Nauki Wiary. Na tym stanowisku kardynał Ratzinger działał na rzecz zachowania prawowiernej doktryny Kościoła w kwestii poczęć, dialogu między religiami czy adopcji dzieci przez pary homoseksualne. 

Z Janem Pawłem II Ratzinger znał się bardzo dobrze. Spotkali się rok przed wyborem Karola Wojtyły na papieża i przez ponad dwie dekady Ratzinger był jego najbliższym doradcą. W 1979 r. towarzyszył mu w pierwszej pielgrzymce do Polski. Możliwe, że m.in. właśnie dzięki tym bliskim relacjom kardynałowie wybrali go na następcę papieża Polaka.

W momencie wyboru Ratzinger miał 78 lat i był najstarszym wybranym papieżem od prawie 300 lat. W czasie ośmioletniego pontyfikatu odbył 24 podróże zagraniczne i 33 na terytorium Włoch. W maju 2006 r. odwiedził Polskę, gdzie udał się m.in. do byłego niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz-Birkenau.

Benedykt XVI stanął przed wieloma wyzwaniami, takimi jak spadek liczby wiernych i powołań czy kolejne przypadki wykorzystywania seksualnego przez księży. W czasie swojego pontyfikatu, choć uznawał wyższość katolicyzmu nad innymi religiami, kontynuował rozpoczęty przez poprzednika dialog m.in. z judaizmem i islamem. Jednym z głównych jego celów było odnowienie Kościoła w Europie. Był konserwatystą w sprawach dotyczących celibatu księży czy struktur kościelnych.

W styczniu 2009 r. podjął kontrowersyjną decyzję o odwołaniu ekskomuniki czterech biskupów, którą przed 11 laty nałożył Jan Paweł II. Tzw. biskupi-lefebryści święcenia przyjęli 21 lat wcześniej, bez zgody Watykanu, od arcybiskupa Marcela Lefebvre'a, również ekskomunikowanego. Kościół potraktował to jako "akt schizmy".

Benedykt XVI mianował trzech polskich kardynałów: Stanisława Dziwisza, Stanisława Ryłkę i Kazimierza Nycza. 1 maja 2011 r. oficjalnie beatyfikował Jana Pawła II, po tym jak w styczniu tego samego roku wyraził zgodę na ogłoszenie dekretu o uznaniu cudu za wstawiennictwem Polaka, co formalnie zakończyło proces jego beatyfikacji. 

Był to najkrótszy proces beatyfikacyjny w historii, a rozpoczął się zaledwie miesiąc po śmierci papieża, z pominięciem wymogu oczekiwania pięciu lat. Trzy lata później, 27 kwietnia 2014 r., Jan Paweł II, w obecności emerytowanego już Benedykta XVI, został kanonizowany przez papieża Franciszka.

Benedykt XVI nawet przez krytyków doceniany był za umiejętność obiektywnego i bezinteresownego dyskutowania o kontrowersyjnych sprawach, pokorę oraz gruntowne wykształcenie, nie tylko teologiczne i filozoficzne. Potrafił mówić w kilku językach i dobrze grał na pianinie.

Benedykt XVI zrzekł się urzędu jako pierwszy papież od czasów Grzegorza XII, który zrezygnował w roku 1415.

O swojej decyzji Benedykt XVI poinformował 11 lutego 2013 r., ogłaszając, że z dniem 28 lutego przechodzi na emeryturę. Zamieszkał w klasztorze na terenie Watykanu. Przyznano mu specjalnie utworzony w Kościele katolickim tytuł emerytowanego papieża, od 2013 roku przysługujący głowie Kościoła po ogłoszeniu renuntiatio, czyli zrzeczenia się urzędu.

Zobacz też: Benedykt XVI zakończył pontyfikat

Ratzinger tłumaczył, że ze względu na swój wiek i zdrowie nie jest w stanie przewodzić dalej Kościołowi, liczącemu ponad 1,3 miliarda wiernych. Podkreślał, że rezygnacja następuje wyłącznie z powodów zdrowotnych. "Zrobiłem to w pełnej wolności, dla dobra Kościoła, po długiej modlitwie i rachunku sumienia przed Bogiem" - mówił. Podczas jego ostatniego przemówienia na placu św. Piotra zgromadziło się ponad 50 tysięcy wiernych. Jego następcą został sprawujący swój pontyfikat do dziś Jorge Mario Bergoglio, który przybrał imię Franciszek.

Zobacz też: Benedykt XVI o "fanatykach", "teoriach spiskowych" i "czystym sumieniu"

Abdykacja Benedykta XVI była niespodziewana, a eksperci podkreślali, że jego następca będzie musiał się zmierzyć ze skandalami w Kościele, o których dowiadywał się świat.

Z raportu zleconego przez archidiecezję Monachium i Fryzyngi, opublikowanego w styczniu 2022 r., wynika, że gdy w latach 1977-1982 Ratzinger stał na jej czele, miał wiedzieć o przynajmniej czterech przypadkach molestowania przez tamtejszych księży i nie podjąć żadnych działań. 

W liście opublikowanym miesiąc po publikacji raportu emerytowany papież oskarżeniom zaprzeczył, ale podkreślił, że jest mu "wstyd wobec wszystkich ofiar wykorzystywania seksualnego. "Spoczywała na mnie wielka odpowiedzialność w Kościele katolickim. Tym większy jest mój ból z powodu nadużyć i błędów, do jakich doszło w czasie mojej kadencji" - napisał.

W 2020 r. media obiegła informacja o złym stanie zdrowia byłego papieża. Jej źródłem był biograf Ratzingera, Peter Seewald. Biuro prasowe Watykanu odpowiedziało wtedy na te doniesienia komunikatem, że stan zdrowia 93-letniego wtedy papieża seniora nie budzi szczególnego zaniepokojenia. W sierpniu 2022 r. byłego papieża w Ogrodach Watykańskich odwiedził papież Franciszek wraz z 19 nowo mianowanymi kardynałami.