Po 83 latach z USA do Polski wróci siedem obrazów łukaszowców

W środę minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński podpisał umowę, na mocy której obrazy wrócą do Polski. Jak poinformowano, dzieła łukaszowców "jeszcze tego lata" wrócą do Polski. - To wydarzenie szczególne dla polskiego dziedzictwa. Przez wiele lat różne środowiska i instytucje starały się uwrażliwiać na historię obrazów i makat z Le Moyne College, aby nie zostały zapomniane - powiedział Piotr Gliński podczas ceremonii podpisania umowy w Le Moyne College, uczelni, gdzie przez ostatnie dekady przechowywane były dzieła sztuki.

Jak przekazano, docelowo obrazy i makaty zostaną włączone do zbiorów Muzeum Historii Polski jako elementy stałej wystawy.

Chodzi o kolekcję siedmiu obrazów polskich artystów, które były głównym elementem programu Sali Honorowej pawilonu polskiego podczas nowojorskiej Wystawy Światowej w 1939 roku.

Wcześniej minister mówił reporterowi "Faktów" TVN: - Te obrazy przedstawiają najważniejsze momenty w polskiej historii związane z naszym wkładem w - można powiedzieć - w rozwój cywilizacji zachodniej. W pewnym sensie - w rozwój myśli politycznej i myśli demokratycznej, również myśli dotyczącej praw człowieka i tolerancji. To Konstytucja 3 maja, Unia Lubelska, a także Konfederacja Warszawska, obrona Wiednia.

Nowojorska Wystawa Światowa została otwarta przez prezydenta USA Franklina Delano Roosevelta 30 kwietnia 1939 roku i miała zaprezentować wizję postępu społecznego i rozwoju techniki pod hasłem "Świat Jutra".

"Wybuch II wojny światowej sprawił, że stała się ostatnim akordem dwudziestolecia międzywojennego. Polski pawilon powstawał w zawrotnym tempie - w niespełna półtora roku" - czytamy w informacji prasowej Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Licząca ponad 11 tys. obiektów ekspozycja miała manifestować dumę z dorobku kulturalnego i gospodarczego II RP, ale również przypominać najważniejsze wydarzenia polskiej historii. Jednym z najciekawszych elementów programu Sali Honorowej pawilonu polskiego był wspomniany cykl siedmiu obrazów reprezentujących wielowiekową historię Rzeczypospolitej, koncentrujących się na ukazaniu jej wkładu w rozwój cywilizacji zachodniej.

Czytaj też: "Szał uniesień" Podkowińskiego sprzedany na aukcji za ponad dwa miliony złotych

"To wymagające i terminowe zlecenie polski rząd w 1938 r. powierzył grupie 11 artystów, studentów Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie, członków Bractwa św. Łukasza, wśród których byli: Bolesław Cybis, Bernard Frydrysiak, Jan Gotard, Aleksander Jędrzejewski, Eliasz Kanarek, Jeremi Kubicki, Antoni Michalak, Stefan Płużański, Janusz Podoski, Jan Zamoyski" - napisano w informacji MKiDN.

Bractwo św. Łukasza zostało założone w 1925 roku. Było ugrupowaniem artystycznym, ukierunkowanym na tradycyjne malarstwo figuratywne. Artyści pracowali na wzór średniowiecznego cechu malarzy. Korzystali z tradycyjnych technik malarskich, nawiązując do malarstwa niderlandzkiego i włoskiego XVI-XVII wieku. Założone zostało przez prof. Tadeusza Pruszkowskiego i jego uczniów, którzy tworzyli głównie kompozycje historyczne, sceny rodzajowe i biblijne. Stali w opozycji do panujących wówczas nurtów awangardowych w sztuce.

Malarze, którzy stworzyli cykl obrazów na nowojorską wystawę, pracowali właśnie pod kierunkiem prof. Pruszkowskiego w jego atelier w Kazimierzu nad Wisłą.

"Wyjątkowość projektu wynika z faktu, że każdy obraz, mając 11 współautorów, jest zbiorowym dziełem artystycznym" – informuje MKiDN.

Czytaj też: Caravaggio i Rembrandt ze strychu, Tamayo ze śmietnika i Kossak z bazaru

To "zbiorowe dzieło" to cykl siedmiu obrazów o wymiarach 120 x 200 cm. Każdy przedstawia doniosłe wydarzenia z historii Polski: "Spotkanie Bolesława Chrobrego z Ottonem III u grobu św. Wojciecha (1000)", "Przyjęcie chrześcijaństwa przez Litwę (1386)", "Nadanie przywileju jedleńsko-krakowskiego (1430)", "Unię Lubelską (1569)", "Uchwalenie konfederacji warszawskiej o wolności religijnej (1573)", "Odsiecz Wiednia (1683)" oraz "Konstytucję 3 Maja (1791)".

Dopełnieniem wystroju sali były cztery makaty pn. "Jan III Sobieski" według projektu Mieczysława Szymańskiego, wykonane pod kierunkiem Marii Łomnickiej-Bujakowej przez zespół hafciarek ze spółdzielni "Inicjatywa" w Warszawie.

Agresja niemiecka we wrześniu 1939 roku sprawiła, iż polski pawilon został pozbawiony źródeł finansowania. Komisarz generalny ekspozycji polskiej prof. Stefan Ropp wyprzedał część wyposażenia. Największa liczba obiektów trafiła do kolekcji Muzeum Polskiego w Chicago. Natomiast zbiór siedmiu obrazów i czterech tkanin według projektu Szymańskiego został zdeponowany w jezuickiej uczelni Le Moyne College w Syracuse w stanie Nowy Jork, gdzie od 1958 r. prezentowany jest w tamtejszej bibliotece, początkowo w Grewen Hall, od 1981 r. - w Noreen Reale Falcone Library.

- Udało nam się, po 83 latach, dzięki ciężkiej pracy i uporowi moich współpracowników, dopiąć tego, że te obrazy wreszcie wrócą do Polski - podkreślił wicepremier Gliński w rozmowie z reporterem "Faktów" TVN.

Czytaj też: Zaginął tuż po wojnie, odnalazł się w szwedzkim muzeum. "Opłakiwanie Chrystusa" wróciło do Polski