Koniec procesu ws. głośnego filmu o Amway

Proces dotyczy filmu Henryka Dederki pt. "Witajcie w życiu", prezentującego techniki oddziaływania na ludzi stosowane w założonej w USA światowej korporacji Amway, prowadzącej sprzedaż bezpośrednią. Sprawa w kilku odsłonach toczy się już 15 lat - od 1997 r.

W 56-minutowym filmie, zamówionym przez TVP, a wyprodukowanym przez spółkę Contra Studio, kilku dystrybutorów Amway przedstawiało ideologię firmy, metody werbowania współpracowników i fragmenty szkoleń. Sceny z ich udziałem połączono z inscenizacjami przy udziale aktorów.

Z prasy

W poniedziałek - na koniec procesu - sąd przesłuchał uzupełniająco producenta filmu - prezesa firmy Contra Studio, Jacka Gwizdałę. Podkreślił on, że film dotyczy międzynarodowej korporacji Amway, nie zaś firmy Amway Polska, która go pozwała. Jak mówił, przytoczone w filmie dane finansowe, których prawdziwość kwestionują powodowie, to cytat z pewnej polskiej publikacji prasowej z 1995 r., była też publikacja z 1993 r. z kanadyjskiego periodyku. - Amway nigdzie na świecie tych danych nie zakwestionował - zapewniał Gwizdała. - W toku 15 lat, pięciu procesów sądowych i jednej sprawy przed kolegium ds. wykroczeń, Amway Sp. z o.o. Polska nigdy nie przedstawiła danych dotyczących kwestionowanych tu zapisów. Gdyby to były dane nieprawdziwe - żaden problem. Można byłoby przedstawić dane właściwe. W danych bilansowych nie ma wyszczególnionych wpływów z poszczególnych składników korporacji - bo ich być nie mogło - powiedział producent. Pozwana jest też TVP, która podtrzymuje wniosek o oddalenie powództwa. Jak mówiła pełnomocnik telewizji radca prawny Barbara Żułnowska, leżało w interesie społecznym pokazywanie takich zjawisk jak manipulowanie zachowaniem jednostki w dobie przemian społecznych. - Media mają obowiązek - patrz sprawa Amber Gold - ostrzegać społeczeństwo przed nieprawnymi działaniami - dodała. Zgodziła się z Gwizdałą, że film nie dotyczył Amwaya Polska, lecz światowej korporacji. - W filmie są sceny inscenizowane, są i cytaty - nie ma jednej recepty na realizację filmu dokumentalnego. Są inne filmy realizowane w sposób podobny do "Witajcie w życiu". To domena twórcy - przekonywała.

Bez nieprawdy

Według pełnomocnika Amwaya, mec. Stefana Jaworskiego - "nie jest misją telewizji publicznej podawanie nieprawdy o strukturze przychodów i rozchodów podmiotu gospodarczego ani nie leży to w interesie społecznym". Przypomniał on zeznanie złożone w tym procesie przez znanego dokumentalistę z TVP Andrzeja Fidyka, który miał oświadczyć, że gdyby wiedział, iż w filmie przytoczono nieprawdziwe dane, nie wziąłby go do telewizji. Jeszcze przed emisją film został zaskarżony przez korporację i kilku jej dystrybutorów. TVP i producentowi zarzucili oni "narażenie na utratę społecznego zaufania potrzebnego do prowadzenia działalności". Twierdzili, że film, stosując manipulację, prezentuje negatywny obraz korporacji jako nastawionej tylko na sukces materialny oraz podaje o niej nieprawdziwe dane. Już na początku jednej ze spraw sąd w drodze tzw. zabezpieczenia powództwa zakazał emisji filmu w TVP. Spotkało się to z krytyką w mediach; pojawiły się głosy o powrocie cenzury (w 2010 r. Trybunał Konstytucyjny uznał, że sądowy zakaz publikacji nie narusza konstytucji, ale powinny być określone ramy czasowe, w jakich ma on obowiązywać). "Witajcie w życiu" pojawił się jednak w obiegu nieoficjalnym, sprzedawany był m.in. na bazarach, jest też dostępny w internecie. Nagradzano go także na festiwalach, gdzie odbywały się pokazy zamknięte.

Ocena krytyczna

W 2004 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił pozew Amway, uznając, że film jedynie krytycznie ocenia "dążenie do sukcesu za wszelką cenę". W 2005 r. Sąd Apelacyjny uznał apelację Amway i zmienił wyrok SO, stwierdzając, że film wytwarza negatywny obraz korporacji. Według SA autora filmu dokumentalnego, tak samo jak i dziennikarza, obowiązuje szczególna staranność przy zdobywaniu materiałów, jak i rzetelna ich prezentacja. SA zakazał TVP emisji filmu, a producentowi nakazał przeprosiny w mediach i wpłatę 10 tys. zł na cel dobroczynny (Amway chciał 50 tys.).

Autor: mn//bgr / Źródło: PAP