Branża w kryzysie. "Nie ma praktycznie żadnych klientów"

- Otwieram swój sklep co drugi dzień, a i tak często nie mam żadnego klienta, czasami przez cały dzień sprzedam towary za 100-200 szekli (około 100-200 zł - red.). Podczas pandemii rząd pomagał drobnemu biznesowi, a teraz jesteśmy zdani sami na siebie - zaznaczył Fajsel, który od ponad 20 lat prowadzi sklep z pamiątkami i dewocjonaliami.

Według izraelskiego ministerstwa turystyki, w 2019 r. kraj odwiedziło ponad 4,5 mln zagranicznych turystów, w 2023 r. były ich 3 mln, a w całym 2024 r. - niecały milion. Przyczyną gwałtownego załamania branży jest głównie wojna w Strefie Gazy, która wybuchła jesienią 2023 r. i jej konsekwencje.

Kryzys szczególnie dotknął Palestyńczyków, w tym mieszkańców Wschodniej Jerozolimy, gdzie położone jest Stare Miasto.

Na jerozolimskim Starym Mieście zamknięto lub ograniczono działalność 80 proc. biznesów - wynika z raportu Konferencji Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju (UNCTAD). Palestyńczycy prowadzą tam setki sklepików i restauracji, które są nastawione głównie na turystów i pielgrzymów. Jerozolima była najchętniej odwiedzanym miejscem przez zagranicznych gości.

- Nie ma praktycznie żadnych klientów, a nadal muszę zarobić na podatki i opłaty. Dla mojej rodziny prawie nic nie zostaje. Jeżeli wojna się nie skończy i turyści nie wrócą, będę musiał zamknąć biznes, jak wielu innych na Starym Mieście - dodał Fajsel.

Przez pierwszy rok wojny straty izraelskiej branży turystycznej z powodu spadku liczby zagranicznych gości wyniosły 18,7 mld szekli (około 19,1 mld zł) - wynika z rządowych statystyk. Gospodarka Autonomii Palestyńskiej, do której nie wlicza się Wschodniej Jerozolimy, jest o wiele bardziej zależna od turystyki. Przed wojną sektor ten odpowiadał za 2-3 proc. PKB Izraela i około 15 proc. PKB Autonomii Palestyńskiej.

Kryzys jest szczególnie widoczny w palestyńskich miastach, takich jak Betlejem czy Nazaret. - To tragedia dla wielu rodzin. Najgorsze jest to, że w turystyce pracowało wielu młodych ludzi, którzy teraz po prostu nie mają innego zajęcia - powiedział taksówkarz z Betlejem - Chalid.

Sytuację Palestyńczyków z okupowanego Zachodniego Brzegu pogarsza to, że po wybuchu wojny Izrael znacząco ograniczył im możliwość wjazdu na swoje terytorium i wzmocnił kontrole graniczne. Niemal wszyscy ze 150 tys. Palestyńczyków zatrudnionych w Izraelu utracili pozwolenie na pracę.

Według palestyńskiego urzędu statystycznego PKB na Zachodnim Brzegu spadło w 2024 r. o 19 proc., a stopa bezrobocia wzrosła do 35 proc.

- Młodzi, którzy pracowali na jerozolimskim Starym Mieście, starają się przekwalifikować. Dowożą jedzenie, zostają kierowcami taksówek, ale tej pracy jest mało. Turystyka była podporą Palestyńczyków w Jerozolimie, ponieważ dawała pracę nie tylko sprzedawcom, ale i kierowcom autobusów, ludziom prowadzącym hotele i pensjonaty, przewodnikom, pracownikom gastronomii - wyliczał Mahmud, właściciel sklepu z pamiątkami.

W okresie wielkanocnym na uliczkach Starego Miasta znów widać pielgrzymów i turystów, ale, według Mahmuda, wciąż jest ich o wiele mniej niż w normalnym okresie przed wojną. - W chrześcijańskie święta był taki tłok, że nie dało się przejść. Ludzie z całego świata. Teraz to wciąż pojedyncze grupy - zauważył palestyński sklepikarz.

- Skąd jesteś? Z Polski? Dzień dobry, zapraszam! - zagadał kelner z jednej z restauracji. Przyznał, że dawno nie miał gości z Polski, a z obcokrajowców obsługuje wielu Rosjan, również Amerykanów, Greków, Włochów, ale wciąż klientów jest o wiele mniej niż w poprzednich latach.

W 2019 r. Izrael odwiedziło 157 tys. polskich turystów, w 2024 r. - 6,5 tys., a przez pierwsze trzy miesiące 2025 r. - niecałe 3 tys.

- Loty są droższe, no i cały czas jest ten niepokój, że w końcu trwa wojna, nawet jeżeli tutaj jej nie widać - powiedziała Beata z Poznania, która przyleciała do Izraela na święta wielkanocne.

Czytaj także: Netanjahu: końca wojny nie będzie, dopóki nie zniszczymy Hamasu