Opiekun prawny – kim jest, kto i kiedy go ustanawia? Jakie ma obowiązki?

Źródło:
TVN24 Biznes
Duda o prezydenckich projektach, w tym dotyczącym asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami
Duda o prezydenckich projektach, w tym dotyczącym asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami
TVN24
Duda o prezydenckich projektach, w tym dotyczącym asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościamiTVN24

Opiekuna prawnego potrzebują osoby, które nie mogą za siebie prawnie odpowiadać. Opiekun ten zobowiązany jest do dbania o potrzeby życiowe i majątek osoby, która oddana została mu pod opiekę. Kto i kiedy ustanawia opiekuna prawnego? O czym może, a o czym nie może samodzielnie decydować?

● Opiekun prawny ustanawiany jest decyzją sądu opiekuńczego albo notarialnie przez rodziców. ● Obowiązkiem opiekuna prawnego jest dbanie o potrzeby życiowe i majątek swojego podopiecznego. ● Opiekun prawny ustanawiany jest wobec dzieci oraz osób całkowicie ubezwłasnowolnionych. ● Pełnienie funkcji opiekuna prawnego jest bezpłatne, w wyjątkowych sytuacjach może on jednak zażądać wynagrodzenia.

Opiekun prawny – kim jest i kto go ustanawia?

Opiekun prawny jest to osoba powołana do dbania o potrzeby życiowe i majątek innej osoby, która potrzebuje takiej opieki. W praktyce opiekun prawny ustanawiany jest wobec dzieci oraz osób całkowicie ubezwłasnowolnionych. Osoby te nie mogą za siebie odpowiadać prawnie, opiekun jest więc również ich przedstawicielem ustawowym, czyli może za nie dokonywać czynności prawnych.

Funkcjonowanie opiekuna prawnego odbywa się na podstawie art. 145-177 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy.

Opiekun prawny niemal zawsze ustanawiany jest decyzją sądu opiekuńczego. Aby zostać opiekunem, należy: - mieć pełną zdolność do czynności prawnych, - mieć pełnię praw publicznych, - być niekaranym i niepozbawionym kiedykolwiek praw rodzicielskich, - być osobą, co do której nie zachodzi prawdopodobieństwo, że nie wywiąże się należycie z obowiązków opiekuna.

Obowiązki opiekuna prawnego

Zadaniem opiekuna prawnego jest zastępowanie rodziców danej osoby i wykonywanie wszystkich zwykle należących do nich obowiązków. Niezależnie więc od tego, czy opieka dotyczy dziecka, czy osoby ubezwłasnowolnionej, opiekun prawny musi dbać o zapewnienie tej osobie środków do życia, dbać o jej mieszkanie, wyżywienie, opiekę lekarską, a w razie potrzeby również edukację. 

Opiekun prawny reprezentuje również tę osobę przy czynnościach prawnych i może w jej imieniu składać oświadczenia woli. W razie potrzeby powinien także występować o świadczenia z ubezpieczeń społecznych lub pomocy społecznej.

Co może opiekun prawny?

Opiekunowi prawnemu nie wolno stosować wobec osoby, którą się opiekuje, kar cielesnych. Na tyle, na ile pozwala na to rozwój umysłowy i stan zdrowia osoby, którą się opiekuje, opiekun powinien również wysłuchiwać tej osoby i w miarę możliwości uwzględniać jej rozsądne życzenia.

Jednocześnie w ważniejszych sprawach przekraczających codzienną opiekę nad daną osobą i jej majątkiem, opiekun prawny nie może decydować sam. Musi uzyskiwać w takich przypadkach zgodę sądu opiekuńczego. Przykładem spraw wymagających takiej zgody może być np. sprzedaż nieruchomości podopiecznego albo umieszczenie podopiecznego w domu pomocy społecznej.

Opiekun prawny dziecka

Naturalnym opiekunem prawnym dziecka są jego rodzice. Jeżeli jednak rodzice są nieznani, nie żyją lub żadnemu z nich nie przysługuje władza rodzicielska, dla dziecka ustanawiany jest nowy opiekun prawny. 

O ile to możliwe, opiekunem prawnym dziecka powinna zostać osoba wskazana przez jego rodziców, jeżeli ci nie zostali pozbawieni praw rodzicielskich. Rodzice dokonać tego mogli np. w testamencie.

W pozostałych przypadkach opiekunem powinien zostać krewny lub inna osoba bliska osobie wymagającej opieki lub jej rodzicom. Gdy to również nie jest możliwe, sąd opiekuńczy może zwrócić się o wskazanie właściwego kandydata na opiekuna do organizacji społecznej zajmującej się opieką nad małoletnimi, a jeżeli dziecko przebywa w zakładzie wychowawczym – również do tego zakładu.

Opiekun prawny osoby ubezwłasnowolnionej

Drugim przypadkiem ustanawiania opiekuna prawnego są sytuacje, w których potrzebują go osoby całkowicie ubezwłasnowolnione. Całkowite ubezwłasnowolnienie orzekane jest przez sąd i oznacza, że osoba powyżej 13. roku życia nie jest zdolna do podejmowania świadomych decyzji.

Przyczyną ubezwłasnowolnienia najczęściej są ciężkie choroby lub niedorozwój umysłowy, ale może to być też alkoholizm lub narkomania.

W przypadku osób ubezwłasnowolnionych opiekunem prawnym najczęściej zostaje jeden z rodziców albo małżonek. Jeżeli nie jest to możliwe, odpowiedniego kandydata do bycia opiekunem prawnym wskazuje sąd opiekuńczy.

W przypadku ubezwłasnowolnienia częściowego nie ustanawia się opiekuna prawnego, ale kuratora.

Opiekun prawny osoby starszej

Zdarza się, że instytucja opiekuna prawnego ustanawiana jest wobec osób w podeszłym wieku. Ma to miejsce np. w przypadku osób, które z powodu chorób i zaawansowanego wieku przestają być zdolne do samodzielnego zadbania o siebie i zostają całkowicie ubezwłasnowolnione. Przesłanką do takiej sytuacji może być np. postępująca choroba Alzheimera. 

Do obowiązków opiekuna prawnego należy wówczas nie tylko zaspokajanie podstawowych potrzeb życiowych i dbanie o majątek osoby starszej, ale też zapewnianie jej odpowiedniej opieki lekarskiej, terapii i leczenia.

Tak samo jak w przypadku innych osób potrzebujących opiekuna prawnego, sąd opiekuńczy powołuje do takiej opieki najczęściej małżonka lub innych bliskich. Jeżeli nie jest to możliwe, a starsza osoba przebywa w ośrodku opiekuńczym, sąd może zwrócić się do tego ośrodka o pomoc w wyborze właściwego opiekuna.

Ile czasu trwa ustanowienie opiekuna prawnego?

Czas potrzebny na ustanowienie opiekuna prawnego nie jest uregulowany przepisami. Zależy on zarówno od danego przypadku, jak i np. trudności ze znalezieniem odpowiedniej osoby do tej roli, czy też od tempa pracy zaangażowanych w procedurę instytucji.

Zwykle ustanowienie opiekuna prawnego trwa kilka miesięcy. Przyjmuje się, że w przypadku osób ubezwłasnowolnionych od złożenia wniosku o ubezwłasnowolnienie do wyznaczenia opiekuna mija około sześć miesięcy. W przypadku opiekuna prawnego dziecka czas ten bywa trochę krótszy.

Nadzór nad opiekunem prawnym

Działanie opiekuna prawnego nie pozostaje bez nadzoru. Sprawowany jest on przez sąd opiekuńczy, który sprawdza, czy dany opiekun właściwie wypełnia swoją funkcję i dba o interesy oddanej mu pod opiekę osoby. 

Opiekun prawny zobowiązany jest w związku z tym co roku składać sprawozdanie dotyczące swojej działalności i sytuacji osoby, która jest pod jego opieką. Zobowiązany jest również okazać rachunki dotyczące zarządzania majątkiem tej osoby. 

Sąd opiekuńczy może zadawać pytania i nakazywać przedstawienie dodatkowych dokumentów związanych ze sprawowaną opieką, udzielać wskazówek, a także żądać wyjaśnień w przypadkach, gdy dostrzeże niepokojące go fakty. Jeżeli ostatecznie sąd opiekuńczy uzna, że opiekun źle wykonuje swoje zadania, może go zwolnić z tej funkcji, a dana osoba nie będzie już nigdy mogła zostać opiekunem prawnym ponownie. 

Notarialne ustanowienie opiekuna prawnego

W sytuacji gdy rodzice dziecka żyją i dysponują pełnią praw rodzicielskich, mogą oni pozasądowo ustanowić opiekuna prawnego. Wówczas decyzję sądu opiekuńczego o ustanowieniu opiekuna zastępuje pełnomocnictwo notarialne udzielone wybranej na opiekuna osobie

W takich przypadkach nadzór nad opiekunem prawnym sprawują rodzice dziecka. Opiekun nie musi w związku z tym składać przed sądem corocznych sprawozdań ze swojej działalności. Jeżeli natomiast nie wywiązuje się ze swoich obowiązków, to rodzice mogą zwolnić go z tej funkcji, rozwiązując obowiązujący akt notarialny.

Wynagrodzenie opiekuna prawnego

Zgodnie z art. 162 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, opiekun prawny sprawuje opiekę bezpłatnie. W określonych sytuacjach opiekun może jednak wnioskować do sądu o przyznanie stosownego wynagrodzenia okresowego albo jednorazowego w dniu ustania opieki. 

Prawo to pojawia się, gdy z opieką związane jest zarządzanie majątkiem wymagające znacznego nakładu pracy. Decyzja o przyznaniu wynagrodzenia należy do sądu opiekuńczego. Jeżeli zostanie przyznane, jego wysokość nie może być wyższa niż 1/10 aktualnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw. Ustanowione wynagrodzenie wypłacane jest wówczas z majątku osoby, którą zajmuje się opiekun, lub – jeżeli nie jest to możliwe – finansowane z pieniędzy publicznych i wypłacane przez ośrodek pomocy społecznej. 

W ten sam sposób opiekun może również domagać się od osoby, nad którą sprawuje opiekę, zwrotu wydatków związanych ze sprawowaniem opieki. Do obowiązków opiekuna nie należy bowiem ponoszenie z własnej kieszeni wydatków na osobę, którą się opiekuje.

Ulgi dla opiekuna prawnego osoby ubezwłasnowolnionej

Opiekun prawny jest uprawniony do korzystania z wielu ulg. W przypadku sprawowania opieki nad dzieckiem może z nich korzystać na podobnych zasadach jak rodzice dziecka. Przykładem jest ulga prorodzinna, tzw. ulga na dzieci, o którą opiekun prawny może zmniejszyć kwotę swojego podatku  dochodowego należnego za dany rok.

Z kolei w przypadku opiekuna prawnego sprawującego opiekę nad osobą z orzeczeniem o niepełnosprawności przysługuje mu prawo do skorzystania z ulgi rehabilitacyjnej. Ulga ta pozwala na odliczenie części kosztów utrzymania osoby niepełnosprawnej od dochodu i zapłacenie dzięki temu mniejszego podatku. 

Przedstawiciel ustawowy a opiekun prawny

Czym różni się przedstawiciel ustawowy od opiekuna prawnego? W uproszczeniu można uznać, że oba te terminy stosowane są zastępczo. Przedstawiciel ustawowy to osoba uprawniona w świetle przepisów prawa do wykonywania czynności prawnych w czyimś imieniu. Opiekun prawny jest więc jednym z przypadków przedstawiciela ustawowego. Tak samo przedstawicielami ustawowymi dziecka są jego rodzice. 

Jednocześnie jednak opiekun prawny jest pojęciem szerszym niż przedstawiciel ustawowy, odnosi się bowiem nie tylko do kwestii reprezentowania innej osoby i występowania w jej imieniu, ale przede wszystkim do obowiązku codziennego dbania o tę osobę.

Akty prawne: Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy; Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej

Autorka/Autor:red.

Źródło: TVN24 Biznes

Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock

Pozostałe wiadomości

Prezydent USA Donald Trump obiecał wyborcom jesienią ubiegłego roku, że szybko pokona inflację po powrocie do Białego Domu. Bezprecedensowe i nieustępliwe ataki Trumpa na Rezerwę Federalną mogą przynieść dokładnie odwrotny skutek - przestrzegają ekonomiści w rozmowie z CNN.

"Trump łamie kardynalną zasadę"

"Trump łamie kardynalną zasadę"

Źródło:
CNN

Przedstawiciele branży rozlewniczej apelują do premiera Donalda Tuska w sprawie systemu kaucyjnego. Alarmują, że wdrożenie nowych zasad może spowodować utratę konkurencyjności, a także mieć wpływ na konsumpcję i spadek sprzedaży poszczególnych kategorii napojów.

"Stoimy przed dramatyczną sytuacją". Branża alarmuje

"Stoimy przed dramatyczną sytuacją". Branża alarmuje

Źródło:
PAP

Prezydent Karol Nawrocki zawetował nowelizację ustawy o zapasach ropy i gazu - przekazała Kancelaria Prezydenta. Nowelizacja miała między innymi usunąć z polskiego prawa zapis uznany przez Brukselę za niezgodny z europejskimi regulacjami. Prezydent zawetował także nowelizację ustawy o środkach ochrony roślin.

Kolejne weta prezydenta Karola Nawrockiego

Kolejne weta prezydenta Karola Nawrockiego

Źródło:
PAP

Od 2022 roku do 2024 roku spadała liczba mebli produkowanych w Unii Europejskiej, sytuacja na rynku meblarskim pogorszyła się także w Polsce. Jeśli branża nie zwiększy przychodów, będzie musiała optymalizować zatrudnienie przy jednoczesnej konkurencji z azjatyckimi firmami - uważa Krzysztof Mrówczyński z Banku Pekao.

Sektor w tarapatach. Zwolnienia na horyzoncie

Sektor w tarapatach. Zwolnienia na horyzoncie

Źródło:
PAP

- Wkład Polski w Starlinki to jedne z najlepiej wydanych pieniędzy na wsparcie Ukrainy - stwierdził wicepremier i minister spraw zagranicznych Radosław Sikorski. Z kolei wicepremier i minister obrony narodowej Władysław Kosiniak-Kamysz wskazał, że zawetowanie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy przez prezydenta Karola Nawrockiego jest "przeciwko bezpieczeństwu Polski".

Wicepremier: o tym jest to weto

Wicepremier: o tym jest to weto

Źródło:
PAP

- To będą przede wszystkim przykre konsekwencje z perspektywy polskiej gospodarki, rynku pracy, pracodawców, pracowników i biznesu - stwierdziła w "Faktach po Faktach" w TVN24 ministra rodziny Agnieszka Dziemianowicz-Bąk. Jej zdaniem weto prezydenta Karola Nawrockiego spowoduje, że ponad 450 tysiącom pracujących w Polsce Ukraińców grozi utrata prawa do pracy zarobkowej.

Ministra: to jest nieracjonalne, niemądre i szkodliwe

Ministra: to jest nieracjonalne, niemądre i szkodliwe

Źródło:
tvn24.pl

Weszły w życie podwyższone do 50 procent cła na towary eksportowe z Indii do USA. Indyjska gospodarka zareagowała na nie negatywnie - rupia osłabła wobec dolara, giełda w Bombaju też na czerwono. Władze obydwu krajów zapewniły jednak, że szukają sposobu wyjścia z tej sytuacji.

Mocne uderzenie w gospodarkę. Waluta i giełda na czerwono

Mocne uderzenie w gospodarkę. Waluta i giełda na czerwono

Źródło:
PAP

14. emerytura już wkrótce trafi do seniorów. Zakład Ubezpieczeń Społecznych rozpocznie wypłaty dodatkowego świadczenia, a w pierwszym terminie otrzyma je ponad 674 tysiące osób. Łączna wartość wypłat przekroczy 991 milionów złotych brutto - poinformował rzecznik ZUS Karol Poznański.

Dodatek dla emerytów. Są terminy wypłat

Dodatek dla emerytów. Są terminy wypłat

Źródło:
PAP

Rada nadzorcza Orlenu odwołała dwóch członków zarządu spółki - podano w komunikacie. Dodano, że chodzi o Magdalenę Bartoś oraz Artura Osuchowskiego.

Zmiany w zarządzie Orlenu

Zmiany w zarządzie Orlenu

Źródło:
PAP

Rząd przyjmie projekt budżetu w czwartek o godzinie 14 - poinformował w środę premier Donald Tusk. - Prace trwają do ostatniej chwili - dodał.

Projekt budżetu. Jest deklaracja premiera

Projekt budżetu. Jest deklaracja premiera

Źródło:
PAP

Prezydent Karol Nawrocki podczas Rady Gabinetowej podkreślił, że ma nadzieję, iż rząd i większość parlamentarna "zajmie się" jego projektem ustawy o Centralnym Porcie Komunikacyjnym. - Jak będzie trzeba, to panu prezydentowi na ucho szepnę później, kto jest naprawdę zainteresowany ograniczeniem polskich ambicji, jeśli chodzi o koleje dużych prędkości - mówił natomiast premier Donald Tusk, odnosząc się do projektu ustawy Karola Nawrockiego dotyczącego CPK.

"Jak będzie trzeba, to panu prezydentowi na ucho szepnę później"

"Jak będzie trzeba, to panu prezydentowi na ucho szepnę później"

Źródło:
PAP

Moc wiatraków lądowych zostanie zwiększona przede wszystkim przez tak zwany repowering, niezależnie od prezydenckiego weta, rozporządzenie w tej sprawie jest już gotowe - poinformował w środę premier Donald Tusk. Dodał, że prąd z wiatraków popłynie "tak czy inaczej".

Tusk: mamy gotowe rozporządzenie

Tusk: mamy gotowe rozporządzenie

Aktualizacja:
Źródło:
PAP

Mogę rozumieć zaletę polityczną takich haseł, że nie pozwoli pan na to, żeby jakakolwiek grupa społeczna została obciążona dodatkowymi daninami. Natomiast nigdy nie spodziewałem się, że wrażliwość społeczna i czułość będzie dotyczyła banków, które osiągają rekordowe zyski - powiedział premier Donald Tusk zwracając się do prezydenta Karola Nawrockiego.

Tusk: nie spodziewałem się, że czułość prezydenta będzie dotyczyła banków

Tusk: nie spodziewałem się, że czułość prezydenta będzie dotyczyła banków

Źródło:
tvn24.pl, PAP

- Idziesz do salonu, widzisz tańsze auto, siedem lat gwarancji i myślisz: "Pana Boga za nogi złapałam". Dałbym pstryczek w nos - przestrzega Szymon Kazimierczak, reporter TVN Turbo. Chińskie samochody szybko zdobywają polski rynek, ale wciąż brakuje danych o ich trwałości i rzeczywistej wartości po kilku latach użytkowania. - Jeśli okaże się, że po drobnej stłuczce na błotnik czekamy kilka miesięcy, to mamy gwarantowaną frustrację - zwraca uwagę w rozmowie z TVN24+ Jakub Faryś, prezes Polskiego Związku Przemysłu Motoryzacyjnego.

Chińskie samochody? "Wskakujemy do basenu, nie sprawdzając głębokości"

Chińskie samochody? "Wskakujemy do basenu, nie sprawdzając głębokości"

Źródło:
TVN24+

Wtorkowe losowanie Eurojackpot nie przyniosło głównej wygranej. Kumulacja rośnie do 220 milionów złotych. W Polsce padła jednak wygrana drugiego stopnia o wartości ponad ośmiu milionów złotych. Nagroda trafi też do uczestnika wtorkowego losowania w Lotto Plus. Oto, gdzie padły wygrane.

Wielka wygrana w Eurojackpot w Polsce. Wiadomo, gdzie padła

Wielka wygrana w Eurojackpot w Polsce. Wiadomo, gdzie padła

Źródło:
tvn24.pl

Volkswagen Group Polska zapłaci blisko 74 miliony złotych kary w związku ze sprawą znaną jako afera Dieselgate - poinformował Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. To efekt ugody spółki z prezesem UOKiK zawartej przed sądem, a wypracowanej wspólnie z Prokuratorią Generalną.

Ponad 70 milionów złotych kary. Gigant zapłaci za aferę

Ponad 70 milionów złotych kary. Gigant zapłaci za aferę

Źródło:
PAP

Szef Kancelarii Prezydenta Zbigniew Bogucki zaapelował do marszałka Sejmu o pilne zajęcie się projektami ustaw dotyczącymi mrożenia cen prądu i pomocy dla Ukraińców. Uznał, że w tym przypadku można ograniczyć konsultacje.

"Powinniśmy się nimi zająć bezzwłocznie". Apel do marszałka Sejmu

"Powinniśmy się nimi zająć bezzwłocznie". Apel do marszałka Sejmu

Źródło:
PAP

Amerykańska sieć restauracji Cracker Barrel rezygnuje ze zmiany swojego logo po fali negatywnych reakcji klientów. Nowy znak skrytykował także prezydent USA Donald Trump.

Wycofują się z nowego logo po krytyce Trumpa

Wycofują się z nowego logo po krytyce Trumpa

Źródło:
PAP

Średnie miesięczne wynagrodzenie specjalistów i menedżerów wynosi obecnie 15 691 złotych brutto, co oznacza wzrost o 4 procent w porównaniu z ubiegłym rokiem - wynika z najnowszego "Raportu Płacowego". Największy wzrost odnotowano w obszarze finansów i księgowości.

Zarabiają po kilkanaście tysięcy złotych miesięcznie

Zarabiają po kilkanaście tysięcy złotych miesięcznie

Źródło:
PAP