Odstąpienie od umowy zawartej na odległość – kiedy jest możliwe

● Umowy zawarte na odległość uważane są za ryzykowne, dlatego można od nich odstąpić bez podawania przyczyny i bez ponoszenia kosztów. ● Skutkiem odstąpienia od umowy zawartej na odległość jest uznanie jej za niezawartą. ● Na odstąpienie od umowy konsument ma co do zasady 14 dni kalendarzowych. ● Prawo do odstąpienia nie dotyczy określonych rodzajów umów zawieranych na odległość.

Możliwość odstąpienia od umowy zawartej na odległość oraz zasady, na jakich to się odbywa, regulowane są ustawą z dnia 30 maja 2014 roku o prawach konsumenta. W kwestiach nieuregulowanych tą ustawą zastosowanie znajdują ponadto przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny.

Umowy kupna-sprzedaży coraz częściej zawierane są na odległość. Aby umowa była prawnie uznana za zawartą na odległość, musi spełniać trzy warunki:

– być zawarta w ramach zorganizowanego systemu zawierania takich umów, – zawarcie nastąpiło bez jednoczesnej, fizycznej obecności stron umowy, – do zawarcia umowy wykorzystane zostały środki komunikacji na odległość.

W praktyce umowy zawierane na odległość to przede wszystkim umowy zawierane przez Internet, m.in. w sklepach internetowych i za pośrednictwem poczty elektronicznej, oraz umowy zawierane telefonicznie.

Umowa zawarta poza lokalem przedsiębiorstwa to z kolei umowa zawarta przy fizycznej obecności obu stron, np. w domu konsumenta, na ulicy, targach, prezentacji w hotelu, lub wycieczki zorganizowanej przez przedsiębiorcę. Za taką umowę uważana jest również sytuacja, w której umowa została podpisana w lokalu przedsiębiorcy, ale do lokalu tego konsument został indywidualnie zaproszony będąc poza nim, np. z ulicy.

Ponieważ konsument nie ma w przypadku takich umów przed kupnem bezpośredniego kontaktu z nabywanym towarem, umowy te uważa się za bardziej ryzykowne od innych umów. W celu zwiększenia bezpieczeństwa przepisy dotyczące umów zawieranych na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa nadają w związku z tym konsumentom dodatkowe uprawnienia. 

Najważniejszym z nich jest prawo do odstąpienia od umowy bez podawania przyczyny i bez ponoszenia kosztów. Oznacza to, że kupujący może zwyczajnie zmienić zdanie i zrezygnować z kupna, nawet jeżeli towar był pełnowartościowy i całkowicie zgodny z opisem. Aby skorzystać z tego prawa, konieczne jest jedynie złożenie u sprzedawcy oświadczenia o odstąpieniu od umowy, czyli po prostu poinformowania go o swojej decyzji. 

Należy pamiętać, że odstąpienie od umowy nie jest tym samym, co dokonanie zwrotu towaru i nie muszą występować jednocześnie.

Zarówno przy umowach zawieranych w lokalu, jak też zawieranych na odległość, kupującemu przysługuje również prawo do skorzystania z reklamacji z tytułu rękojmi. 

Oświadczenie o odstąpieniu od umowy zawartej na odległość może mieć dowolną formę – przepisy nie nakładają pod tym względem specjalnych ograniczeń. Najlepiej jednak, by oświadczenie to było złożone pisemnie – w dwóch kopiach na papierze albo drogą elektroniczną. Składając oświadczenie na piśmie nie tylko dysponuje się potwierdzeniem jego złożenia, ale również łatwe do ustalenia jest to, czy złożone zostało w terminie.  

Oświadczenie odstąpienia od umowy nie ma również określonej formy, może być formułowane samodzielnie. Musi jednak zawierać przynajmniej takie informacje, jak:

– data i miejsce złożenia oświadczenia, – dane personalne konsumenta, – nazwa i adres sprzedawcy, – oświadczenie od odstąpienia od umowy zawartej na odległość, – wskazanie towarów lub usług będących przedmiotem danej umowy, – data zawarcia danej umowy, – podpis.

Przykładowy wzór formularza odstąpienia od umowy zawartej na odległość dostępny jest ponadto jako załącznik nr 2 do ustawy o prawach konsumenta oraz na stronie UOKiK. 

Oświadczenie o odstąpieniu od umowy zawartej na odległość oznacza, że obie strony muszą zwrócić to, co w ramach danej już umowy otrzymały. W przypadku konsumenta jest to więc obowiązek zwrotu zakupionego towaru. W przypadku sprzedawcy jest to natomiast obowiązek zwrotu wszelkich pieniędzy, które konsument zapłacił za ten towar. 

Zwrot towaru przez konsumenta oraz zwrot płatności przez sprzedawcę nastąpić powinny w ciągu 14 dni od złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Sprzedawca może jednak wstrzymać zwrot pobranej zapłaty do czasu otrzymania zwrotu towaru od konsumenta.

Przepisy zobowiązują ponadto sprzedawcę do zwrócenia kosztów dostarczenia sprzedanego towaru do konsumenta. Jeżeli oferowanych było kilka sposobów dostarczenia towaru, sprzedawca ponosi jego koszt jedynie do wysokości najtańszego z tych sposobów. Natomiast koszt zwrotu towaru ponosi już konsument, o czym jednak sprzedawca jest zobowiązany go poinformować. Jeżeli nie dopełnił one tego obowiązku, konieczność poniesienia kosztów zwrotu również przechodzi na sprzedawcę. 

Po stronie konsumenta istnieje także obowiązek poniesienia odpowiedzialności za zmniejszenie wartości towaru, który zdecydował się zwrócić. W praktyce może on bowiem sprawdzić zakupiony towar jedynie w takim zakresie, w jakim byłoby to możliwe w sklepie stacjonarnym. Przykładowo kupując czajnik może on wyjąć go z pudełka i obejrzeć, nie może już jednak próbnie zagotować w nim wody. W takim właśnie przypadku mógłby więc zostać obciążony odpowiedzialnością za zmniejszenie wartości czajnika. 

Czas na odstąpienie od umowy zawartej na odległość jest ograniczony. Konsumentowi przysługuje bowiem to prawo jedynie przez 14 dni kalendarzowych od dostarczenia mu kompletnego zakupu. Przywilej ten nazywa się prawem do namysłu, umożliwia bowiem konsumentowi dodatkowe przemyślenie dokonanego zakupu lub zmianę zdania po zobaczeniu zakupionego towaru na żywo. 

Co istotne, po stronie sprzedawcy występuje przy tym obowiązek poinformowania konsumenta o jego prawie do odstąpienia od umowy. Jeżeli sprzedawca nie dopełni tego obowiązku, prawo do namysłu ulega wydłużeniu do 12 miesięcy. Jeżeli natomiast sprzedawca poinformuje konsumenta o jego prawach, ale z opóźnieniem, 14-dniowy czas na odstąpienie od umowy zaczyna być liczony dopiero od dnia, w którym dopełnił tego obowiązku. 

Dla konsumenta ważne jest przy tym, że aby skorzystać z prawa do odstąpienia od umowy, dotyczące tego oświadczenie musi zostać wysłane w ustawowym terminie. Doręczenie tego oświadczenia do sprzedawcy może więc nastąpić już po jego upływie. 

Prawo do namysłu i odstąpienia od umowy zawartej na odległość przysługuje obecnie tylko konsumentom indywidualnym.

Sytuacja ta jednak ma się wkrótce zmienić. Wchodzące w życie od 1 stycznia 2022 roku nowe przepisy w niektórych przypadkach obejmą taką samą ochroną jednoosobowych przedsiębiorców. Zmiana ta wprowadzona będzie na mocy ustawy z 31 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych.

Nowe uprawnienia nadane będą osobom prowadzącym jednoosobową działalność gospodarczą i zawierającym umowy bezpośrednio związane z ich działalnością gospodarczą, ale dotyczące zakupów towarów i usług spoza dziedzin, w których prowadzą one tę działalność. W takich przypadkach będą mogli w ciągu 14 dni odstąpić od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem sprzedawcy bez podawania przyczyny i bez ponoszenia kosztów. 

W przypadku umów dotyczących towarów i usług z dziedzin swojej działalności nowe uprawnienie nie zostanie nadane. Przykładowo osoba prowadząca działalność jako szewc będzie więc mogła odstąpić od umowy na zakup firmowego ekspresu do kawy, ale nie od umowy na zakup kleju szewskiego. Dodatkowa ochrona nie będzie również dotyczyć osób prawnych, a więc spółek, stowarzyszeń czy fundacji.

Nie wszystkie umowy zawarte na odległość obejmuje prawo konsumenta do odstąpienia. Wyjątki w tym zakresie wymienia ustawa o ochronie konsumentów.

Prawo do odstąpienia od umowy nie dotyczy m.in. umów dotyczących dostarczenia towaru wyprodukowanego na specjalne zamówienie konsumenta czy umów dotyczących towarów mających krótki termin przydatności do użycia, np. ulegających szybkiemu zepsuciu. Pełny wykaz umów zawartych na odległość, przy których konsument nie może skorzystać z prawa do odstąpienia, znajduje się w art. 38 ustawy.

Akty prawne: Ustawa z dnia 30 maja 2014 roku o prawach konsumenta; Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny; Ustawa z 31 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych