Rozmowa kwalifikacyjna – jak się przygotować? Jakich pytań się spodziewać?

● Rozmowa kwalifikacyjna służy poznaniu się pracodawcy i kandydata do pracy. ● Rozmowa ta przeważnie ma duży wpływ na całościową ocenę kandydata do pracy. ● Podczas rozmowy kwalifikacyjnej dobrze wypaść powinien nie tylko kandydat do pracy, ale również pracodawca. ● Istnieje wiele pytań często spotykanych na rozmowach o pracę, a także pytania, których pracodawca w żadnym wypadku nie powinien podczas niej zadawać.

Najważniejszym dokumentem w zakresie ubiegania się o pracę, wykonywania jej oraz kończenia stosunku pracy jest ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Uzupełniająco w kontekście rozmów kwalifikacyjnych – np. pytań, które nie mogą podczas nich padać – zastosowanie znajduje również ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny.

Rozmowa kwalifikacyjna, nazywana też rozmową o pracę, jest spotkaniem kandydata do pracy z potencjalnym pracodawcą. Rozmowa ta przeprowadzana jest zwykle już po zebraniu przez pracodawcę podstawowych informacji o dotychczasowym przebiegu pracy zawodowej kandydata i służy obustronnemu zapoznaniu się.

Dzięki rozmowie o pracę pracodawca może lepiej poznać potencjalnego pracownika, natomiast kandydat do pracy – potencjalnego pracodawcę i środowisko pracy. Tym samym to, jak wypadnie się podczas rozmowy kwalifikacyjnej, bywa decydujące dla ostatecznego zawarcia lub nie umowy o pracę. 

Warto pamiętać, że aby tak się stało, dobrze wypaść podczas rozmowy kwalifikacyjnej muszą obie jej strony. Tak samo jak kandydat może nieudaną rozmową zniechęcić do siebie pracodawcę, podobnie pracodawca może nią zniechęcić do siebie pracownika. Dlatego ważne jest, aby obie strony odpowiednio do tej rozmowy się przygotowały.

Procesy rekrutacji do pracy wyglądają różnie i coraz częściej mają kilka etapów. W związku z tym rozmowa kwalifikacyjna może pojawiać się na różnych etapach, ale zawsze jej cel pozostaje podobny – poznanie się kandydata do pracy i potencjalnego pracodawcy.

Nie istnieje jedna, określona długość rozmowy kwalifikacyjnej. Czasem wskazuje się, że idealna jest godzina zegarowa – tyle czasu umożliwia zarówno zdobycie większej ilości informacji przez obie strony rozmowy, jak również przeprowadzenie tej rozmowy bez nadmiernego pośpiechu. W praktyce wiele zależy jednak od charakteru pracy. Zwykle im bardziej konkretnych umiejętności wymaga się od przyszłego pracownika, tym dłuższa bywa rozmowa kwalifikacyjna.

Pytania zadawane na rozmowie kwalifikacyjnej bywają bardzo różne i dotyczyć mogą różnych tematów. Niemal w każdej rozmowie kwalifikacyjnej można spodziewać się pytań weryfikujących informacje zawarte w wysłanym CV czy liście motywacyjnym. Dotyczy to zarówno dotychczasowego doświadczenia zawodowego, jak i deklarowanej znajomości języków obcych czy nawet zainteresowań.

Standardowymi pytaniami są również te dotyczące wiedzy czy umiejętności potrzebnych na stanowisku, o które się ubiega. Mogą to być pytania problemowe, dotyczące np. rozwiązania hipotetycznej sytuacji, jak też bardziej ogólne i dotyczące np. oczekiwań wobec nowej pracy. Jeżeli nie było ku temu innej okazji, można także spodziewać się pytania o oczekiwania finansowe kandydata.

Coraz częściej zdarza się ponadto, że pracodawcy zadają tak zwane pytania otwarte, czyli takie, na które nie istnieje jedna dobra odpowiedź. Pytania te mają sprawdzić kreatywność lub sposób myślenia kandydata, niekoniecznie zaś rozliczać go z udzielonej odpowiedzi. Takie niestandardowe pytania pozwalają nie tylko lepiej sprawdzić kandydata, ale też uniemożliwiają mu udzielanie z góry przygotowanych odpowiedzi.

Często spotykanym na rozmowach kwalifikacyjnych pytaniem jest to o mocne i słabe strony kandydata do pracy. Pracodawca chce w ten sposób nie tylko poznać odpowiedzi, ale też sprawdzić, w jaki sposób pracownik ocenia samego siebie. Warto przed rozmową zastanowić się nad swoimi mocnymi i słabymi stronami, ale nie przygotowywać sobie zawczasu gotowych odpowiedzi – recytowanie ich z pamięci sprawia bardzo słabe wrażenie.

W przypadku pytania o mocne strony nie należy wymienić ich jak największej liczby. Lepiej, aby wymienionych zostało ich tylko kilka, ale za to dopasowanych do oczekiwań pracodawcy wskazanych w ogłoszeniu o pracę. Warto też, by wymienione mocne strony dotyczyły – choćby po jednej – zarówno posiadanej wiedzy czy kwalifikacji, dotychczasowego doświadczenia zawodowego, jak i posiadanych cech charakteru, np. umiejętności pracy w grupie.

W przypadku pytania o słabe strony również nie jest wskazane wymienianie ich zbyt wielu. Choć tak samo jak przy mocnych stronach najważniejsza jest szczerość, trzeba mieć na uwadze, jak niektóre z własnych wad mogą zabrzmieć w uszach pracodawcy. Pytając o słabe strony kandydata pracodawca chce przede wszystkim zobaczyć, w czym kandydat gorzej się czuje, ocenić, jak odnajdzie się on w nowym środowisku pracy, a także jak potrafi opowiadać o sobie i jak reaguje na niewygodne pytania. 

Pytanie o mocne i słabe strony może również zostać zadane w formie pytania o swoje największe osiągnięcia i porażki zawodowe. W tym przypadku dobrze jest nie tylko przytoczyć konkretne sytuacje, ale też podzielić się swoją nauką czy wnioskami wyciągniętymi z nich.

Rozmowa kwalifikacyjna kojarzy się przede wszystkim z pytaniami zadawanymi przez pracodawcę, ale również kandydat do pracy może, a nawet powinien zadawać podczas niej pytania. O co można pytać potencjalnego pracodawcę podczas rozmowy o pracę?

Przede wszystkim warto pytać o wewnętrzną organizację pracy w firmie i priorytety, które w niej obowiązują. Dobrze dowiedzieć się, z kim będzie się pracowało na danym stanowisku, a także kto i w jaki sposób będzie rozliczał z efektów wykonanej pracy.

Kandydat może także pytać o perspektywy awansu w danej firmie oraz to, od czego zależeć będzie wynagrodzenie i w jaki sposób będzie można starać się o jego podniesienie. Choć pytania o pieniądze zawsze należy zadawać z ostrożnością, ogólne pytania o awans i metody wynagradzania będą świadczyć głównie o ambicji i świadomości własnego potencjału u kandydata. 

Jednocześnie są pytania, które w żadnym wypadku nie powinny paść podczas rozmowy kwalifikacyjnej. Są to przede wszystkim pytania dotyczące sfery prywatnej kandydata o pracę: jego stanu cywilnego, tego, z kim mieszka, jakiej jest orientacji seksualnej czy wyznania. 

Pracodawca nie powinien również pytać o posiadanie dzieci ani o to, czy planuje się posiadanie dzieci w najbliższym czasie. Kwestie te nie mają związku z pracą i nie mogą być brane pod uwagę przez pracodawcę przy ocenie danego kandydata.

Pracodawca nie powinien również pytać o kwestię niekaralności, od zasady tej są jednak wyjątki. Niektóre zawody wymagają bowiem od kandydatów zaświadczenia o ich niekaralności. Jeżeli jest więc to uzasadnione na mocy przepisów, pracodawca może poprosić o dostarczenie takiego zaświadczenia lub o ustne potwierdzenie niekaralności podczas rozmowy o pracę.

Rozmowa o pracę nie zawsze przebiega według określonego scenariusza, nie jest więc możliwe przewidzenie wszystkiego, co się na niej wydarzy. Warto jednak pamiętać o uniwersalnych zasadach dobrego przygotowania się do tej rozmowy.

Po pierwsze, dobrym pomysłem jest bliższe zapoznanie się z pracodawcą, u którego będzie się miało rozmowę kwalifikacyjną. Umożliwia to lepsze zrozumienie charakteru pracy, o którą się aplikuje – a zdarza się, że podczas rozmowy kandydat jest pytany o tego typu wiedzę. Dobrze jest też przygotować się na wskazanie potencjalnemu pracodawcy, w jaki sposób przydadzą mu się posiadane przez kandydata umiejętności i doświadczenie.

Po drugie, ważny jest odpowiedni ubiór. Powinien być on dobrany zarówno do okazji, jak też do miejsca pracy, w którym ubiega się o zatrudnienie. Idealne zwykle jest osiągnięcie kompromisu między komfortem i swobodą a elegancją i formalizmem, tzw. ubiór smart casual. Zarówno trzyczęściowy garnitur, jak i koszulka na ramiączkach najprawdopodobniej będą w tym przypadku źle widziane. 

Po trzecie, podczas poznawania się olbrzymie znaczenie ma odpowiednie zachowanie oraz kultura osobista. Tutaj również najlepsze jest unikanie skrajności. Z jednej strony ważne jest nienaganne zaprezentowanie się, odpowiednia mowa ciała i pewność siebie, z drugiej zaś pracodawcy dobrze widzą również odrobinę luzu i swobody po stronie kandydata. Nie można jednocześnie pozwolić, aby nadmierny luz i pewność siebie przejawiły się nonszalancją lub lekceważeniem. 

Akty prawne: Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny