"Superagerzy". Są po 80-tce, a mózgi mają o 30 lat młodsze

Naukowcy z Uniwersytetu Northwestern w Chicago od 25 lat badają superagerów (ang. SuperAger), czyli osoby po 80. roku życia, których mózgi działają nawet tak sprawnie jak 50-latków. To, czy senior zalicza się do tej grupy, weryfikują najpierw w dokładnych testach neuropsychologicznych. Jedynie 10 proc. z ponad 2 tysięcy osób chętnych do udziału w programie spełniło w nich wyśrubowane kryteria. Na dalszym etapie regularnie oceniano funkcjonowanie mózgów seniorów już nie tylko przy użyciu testów neuropsychologicznych, ale też w badaniach obrazowych. Pośmiertnie już kilkudziesięcioro z nich oddało badaczom swoje mózgi, żeby mogli oni przeanalizować jego tkanki. Dotychczasowe badania wykazały, że mózgi superagerów kurczą się wolniej, mają zdrowsze komórki, mniej białka tau powiązanego z chorobą Alzheimera i lepsze neurony.

Co łączy przebadanych superagerów? Przede wszystkim to, że podtrzymują kontakty społeczne. Jednocześnie to raczej osoby ceniące sobie niezależność i autonomię. Jak powiedziała w rozmowie z CNN jedna z badaczek z Mesulam Institute for Cognitive Neurology and Alzheimer’s Disease na Uniwersytecie Northwestern w Chicago, nie zaobserwowano, żeby superagerzy zawdzięczali swoją sprawność umysłową zdrowemu stylowi życia. Wśród uczestników badania były bowiem osoby z chorobami serca i cukrzycą, które na co dzień się nie ruszają i pilnują diety. Jeden z nich pił dziennie po cztery piwa.

Geny to nie wszystko

Na sprawność umysłową składa się kilka aspektów: funkcje wykonawcze mózgu, czyli procesy poznawcze, pozwalające planować, organizować, monitorować i regulować emocje, pamięć epizodyczna i prędkość przetwarzania, czyli czas, jakiego dana osoba potrzebuje na to, żeby przyswoić informację i na nią zareagować. Joanna Piotrowska, specjalistka neurologii i lekarka medycyny stylu życia, mówi, że oceniając superagerów w testach neuropsychologicznych, bierze się pod uwagę przede wszystkim pamięć operacyjną, koncentrację i szybkość przetwarzania informacji.

Neurolożka w swojej praktyce spotkała trzech superagerów. Co ciekawe, nie byli jej pacjentami, a rodzicami jej pacjentów. - To naprawdę robi wrażenie, kiedy leczy się 70-latka z chorobą neurodegeneracyjną i nagle do sali wchodzi osoba, która ma 90 lat, a wygląda, jakby była o dwie dekady młodsza i wysławia się składnie, zupełnie spójnie. Takich osób się nie zapomina. Te przykłady pokazują też, że geny to nie wszystko - można mieć rodzica superagera, a samemu zachorować na alzheimera lub inną chorobę - mówi tvn24.pl Joanna Piotrowska.

DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ:

Mózg starzeje się na różne sposoby. Pierwsze objawy widać wcześniej niż można byłoby podejrzewać

Tomasz-Marcin Wrona

Co może 65-letni mózg? Sky is the limit. Popatrzcie na Peggy Whitson

Joanna Kostyła

Jak wyjaśnia lekarka, atrofia mózgu, czyli stopniowy zanik istoty szarej, jest nieunikniona w procesie starzenia. Może jednak przebiegać z różną prędkością, na co częściowo mamy wpływ. Oczywiście - co potwierdza też badanie naukowców z Chicago - to, jak starzeje się nasz mózg, w dużej mierze determinują geny. Nie jest jednak tak, że jeśli mieliśmy w rodzinie osoby z chorobą Alzheimera albo demencją, to sami na pewno nie unikniemy takich problemów.

- Rodzimy się z pewnym zestawem genów, którego nie da się zmienić. Jednak czynniki środowiskowe, w tym nasz styl życia, wpływają na to, które geny się aktywują, a które pozostaną w uśpieniu. Zajmuje się tym prężnie rozwijająca się dziedzina nauki - epigenetyka. Dla przykładu, ruch może aktywować geny sprzyjające neuroplatyczności, czyli zdolności do tworzenia nowych połączeń w mózgu - mówi Joanna Piotrowska.

Choć w grupie superagerów przebadanych przez amerykańskich naukowców nie zaobserwowano żadnych prawidłowości, które potwierdzałyby, że zdrowy styl życia zapewnia sprawność umysłową nawet w dziewiątej dekadzie życia, neurolożka zachęca do wdrażania prozdrowotnych nawyków. Jak wyjaśnia, atrofia mózgu i choroba Alzheimera to jedno, ale otępienie może mieć też inne źródła. Może być na przykład naczyniopochodne, czyli spowodowane przez blaszki miażdżycowe, które mogą gromadzić się w tętnicach już w młodym wieku, prowadząc do ich niedrożności, a w konsekwencji do mikroudarów i mikrouszkodzeń. 

Jak zostać superagerem?

Co zatem robić, żeby zwiększyć swoje szanse na zostanie superagerem albo przynajmniej zachować jak najlepszą kondycję mózgu na starość?

Jest sporo badań, które mówią o tym, że na zdolności poznawcze dobrze wpływa pozytywne nastawienie do życia. Kluczowe jest również zachowanie kontaktów społecznych i podtrzymywanie relacji. Nawet zwykła rozmowa zapewnia mózgowi stymulację. Czasami zdolności poznawcze obniżają się u osób z depresją, która często u seniorów wynika z samotności. W takich przypadkach zdolności poznawcze może poprawić psychoterapia

Joanna Piotrowska, specjalistka neurologii

Neurolożka doradza również unikanie żywności wysokoprzetworzonej oraz stosowanie zbliżonej do diety śródziemnomorskiej diety MIND, która sprzyja mózgowi. Ważna jest również aktywność fizyczna, zwłaszcza na świeżym powietrzu. Dobrze jest także włączyć do swojej rutyny jogę, mindfullness i medytację. A jeśli już mowa o relaksie - nie można zapominać o śnie. Deprywacja snu źle działa na mózg, a także negatywnie wpływa na metabolizm i zwiększa ryzyko rozwoju otyłości. Joanna Piotrowska podkreśla, że powinno się spać po siedem do ośmiu godzin na dobę, najlepiej między godz. 22 a 7-8 rano.

- Mózg zachowuje neuroplastyczność do końca, tylko trzeba go stymulować. Dobrym sposobem na to jest zarówno aktywność fizyczna, jak i umysłowa, na przykład rozwiązywanie krzyżówek albo sudoku. Warto uczyć się nowych umiejętności, chodząc na zajęcia taneczne, tenis (jeśli zdrowie seniora na to pozwala) albo grając brydża - przekonuje dr Joanna Piotrowska. 

Żeby zwiększyć swoje szanse na zostanie superagerem, warto też unikać używek - alkoholu i papierosów - oraz substancji psychoaktywnych, zwłaszcza że wiele z nich ma wątpliwe pochodzenie.