Narodowa Strategia Onkologiczna do poprawy. Co zawiodło?

Narodowa Strategia Onkologiczna (NSO) to długoterminowy program realizowany w latach 2020-2030, który wprowadza szeroko zakrojone reformy w obszarze opieki onkologicznej w Polsce. Głównym celem NSO jest poprawa wyników leczenia nowotworów poprzez zwiększenie liczby pacjentów, którzy przeżywają co najmniej pięć lat po zakończeniu terapii onkologicznej. Jednocześnie program dąży do ograniczenia liczby nowych zachorowań na choroby nowotworowe.   

Realizacja priorytetów 

W 2024 roku działania NSO skupiały się na usprawnieniu procesu opieki nad pacjentami, rozwoju innowacyjnych metod terapeutycznych oraz szeroko zakrojonych działań profilaktycznych, jak program szczepień przeciwko HPV, a także edukacja społeczna. Na realizację 51 zadań przeznaczono około 500 mln zł. Pozwoliło to m.in. na refundację 135 nowych terapii, w tym 36 o zastosowaniu onkologicznym.

Od 1 września 2024 roku w ramach NSO dostępne są bezpłatne szczepienia przeciw wirusowi HPV dla dzieci w wieku od 9 do 14 lat. Obecnie wyszczepialność osiągnęła poziom 13 procent - wynika ze sprawozdania Ministerstwa Zdrowia . - Liczba zaszczepionych dzieci w 2024 roku wynosiła prawie 318 tysięcy, w tym 186 tysięcy dziewczynek i 132 tysiące chłopców. Od września 2024 roku do marca 2025 roku w szkołach zaszczepiono łącznie ponad 73 tys. dzieci - mówił podczas posiedzenia sejmowej komisji zdrowia wiceminister zdrowia Marek Kos. 

Jednym z kluczowych kroków w 2024 roku była dalsza realizacja Krajowej Sieci Onkologicznej (KSO) - innowacyjnego modelu opieki nad pacjentami onkologicznymi w Polsce. KSO ma na celu poprawę organizacji leczenia nowotworów. Pacjenci mieli uzyskać dostęp do wysokiej jakości diagnostyki i terapii, niezależnie od miejsca zamieszkania. Na każdym etapie leczenia - od umawiania badań po przygotowanie do konsylium lekarskiego - miał im towarzyszyć koordynator opieki onkologicznej, zapewniając niezbędne wsparcie. 

Dowiedz się więcej:

Szansa na skuteczne leczenie. Ponad pół miliarda złotych na innowacje w onkologii

Coraz więcej kobiet pali - rak płuca największym zabójcą

W sprawozdaniu z NSO zwrócono też uwagę, że na obserwowane od wielu lat trendy zachorowalności i umieralności z powodu nowotworów złośliwych w Polsce wpływają zarówno struktura wieku populacji, jak i zmiany zachodzące w ekspozycji populacji na czynniki rakotwórcze, głównie związane z paleniem papierosów (w 2023 r. odsetek palących mężczyzn i kobiet wyrównał się - 21 procent dorosłych codziennie pali papierosy).    Najczęściej występującym nowotworem złośliwym u mężczyzn jest nowotwór gruczołu krokowego (23,3 procent). Na drugim miejscu są nowotwory płuca (13,7 procent), na trzecim rak jelita grubego (okrężnica i odbytnica) - 11,7 procent zachorowań. Wśród nowych przypadków zachorowań u kobiet najczęstsze są nowotwory piersi (23,6 procent), jelita grubego (9,6 procent), płuca (9,2 procent) i trzonu macicy (6,6 procent). Nowotwory płuca utrzymują pierwszą pozycję wśród nowotworowych przyczyn zgonów kobiet (17,9 procent). 

Inwestycje w naukę i sprzęt 

- W obszarze inwestycji w naukę i innowacje w 2024 roku rozszerzono katalog leków refundowanych stosowanych w terapiach onkologicznych - refundacją objęto aż 135 innowacyjnych terapii, w tym 36 dotyczących wskazań onkologicznych. W ramach czwartej edycji konkursu na utworzenie Centrów Wsparcia Badań Klinicznych zarekomendowano wsparcie dla 12 projektów o łącznej wartości blisko 200 mln zł z funduszy Krajowego Planu Odbudowy - podkreślił wiceminister zdrowia Marek Kos. 

Zainwestowano także w zakup specjalistycznego sprzętu za blisko 414 mln zł. - To 36 mammografów dla 26 podmiotów, systemy planowania leczenia radioterapeutycznego dla 14 podmiotów, 14 akceleratorów dla 13 podmiotów, aparat do brachyterapii dla 1 podmiotu. Kupiono sprzęt dla oddziałów pulmonologii, sprzęt do leczenia białaczek i chłoniaków czy aparaturę do diagnostyki patomorfologicznej dla 28 podmiotów - wymieniał wiceminister zdrowia Marek Kos. 

Pacjenci nie zauważają zmian 

- Większość założonych celów strategii nie została zrealizowana - komentuje sprawozdanie MZ Onkofundacja Alivia. Organizacja opublikowała swój raport podsumowujący realizację Narodowej Strategii Onkologicznej (NSO) w latach 2020–2024. Jego wnioski są niepokojące: część działań, według Fundacji, przeprowadzono jedynie formalnie. Kluczowe dla zdrowia Polek i Polaków wskaźniki, takie jak zwiększenie udziału w badaniach przesiewowych, wyszczepialność przeciw HPV oraz poprawa jakości diagnostyki i leczenia, nie zostały osiągnięte.  

Dowiedz się więcej:

Badania genetyczne BRCA1 i BRCA2 teraz w ambulatorium

- Wyszczepialność przeciwko HPV miała wynosić do końca 2024 r. 60 procent, wyniosła 11 procent. Edukacja zdrowotna miała być systemowo obecna w szkołach, a pozostanie przedmiotem fakultatywnym. Działania profilaktyczne są rozproszone, brakuje ogólnopolskiej sieci poradni antynikotynowych i skutecznego monitoringu efektów podejmowanych działań - mówiła podczas posiedzenia komisji Joanna Frątczak-Kazana z Fundacji Onkologicznej Alivia. 

Liczba pacjentek, które zgłosiły się na badania mammograficzne i cytologię jest bardzo niska. - W obszarze profilaktyki wtórnej - do końca 2024 roku zgłaszalność na mammografię miała wynieść minimum 60 procent, wyniosła 33 procent. Zgłaszalność na cytologię zamiast 60 procent, wyniosła 11 procent. Wciąż też brakuje dostępu do informacji o skuteczności diagnostyki i leczenia w poszczególnych nowotworach i ośrodkach, choć miało to nastąpić do końca 2021 roku. Do końca 2024 roku wszyscy pacjenci mieli być objęci koordynowaną opieką onkologiczną, co także się nie udało - dodała Joanna Frątczak-Kazana.