Naturalna zdolność do postrzegania pola magnetycznego Ziemi jest czymś, czego ludzie nie posiadają. Natomiast potrafią to niektóre zwierzęta, m.in. ptaki, różne gatunki nietoperzy, żółwie, mrówki, a nawet rekiny. Cząsteczki odpowiedzialne za tę zdolność odnaleziono także w oczach innych ssaków. Zdaje się, że pole magnetyczne jest wyczuwane przez znacznie więcej stworzeń niż do tej pory sądzono.
Najnowsze badania, opublikowane w czasopiśmie Scientific Reports ujawniają, że pewne konkretne białko - kryptochrom, znane jako Cry1a, kryje się w siatkówce oka psów, wilków, niedźwiedzi, lisów i borsuków. Okazało się, że posiadają je także naczelne, w tym orangutan borneański i dwa gatunki makaków. Co ciekawe, kryptochromów nie odnaleziono u kotów, lwów ani tygrysów.
Nawigacja ptaków wędrownych
Wiadomo, że ptaki wędrowne wykorzystują pole magnetyczne do orientowania się w terenie. Jest on dla nich pewnego rodzaju kompasem. Magnetorecepcja, czyli zdolność organizmów do wykrywania kierunku linii ziemskiego pola magnetycznego, zdaje się być powiązana z układem wzrokowym ptaków. Komórki siatkówki ich oczu są odpowiedzialne za widzenie kolorów i posiadają białka Cry1a.
Magnetorecepcja
Znalezienie tego związku u różnych ssaków sugeruje, że być może też posiadają one zdolność magnetorecepcji. Niektóre z nich nawet wykazują tę zdolność. Lis rudy jest bardziej skuteczny w polowaniu na myszy, gdy atakuje je wzdłuż linii wytyczonych przez pole magnetyczne. Niemniej jednak występowanie Cry1a u niektórych ssaków najzwyczajniej zaskoczyło naukowców.
- Byliśmy bardzo zaskoczeni, znajdując aktywne Cry1a w komórkach tylko dwóch grup ssaków - mówi współautorka badań, Christine Niessner z Instytutu Maxa Plancka Badań nad Mózgiem we Frankfurcie. - Gatunki, których komórki nie zawierają aktywnego Cry1a, np. niektóre gryzonie i nietoperze, też reagują na pole magnetyczne - dodaje.
Pewne wątpliwości
Istnieje wiele sposobów, w jakie organizm może reagować albo wykorzystywać pole magnetyczne. Np. nietoperz mroczek brunatny po zetknięciu z silnym polem magnetycznym jest zdezorientowany i zagubiony. Małych cząsteczek magnetytu używają także niektóre bakterie.
Naukowcy nie są jeszcze pewni, dlaczego to aktywowane przez światło białko występuje u tych konkretnych ssaków. Nie można z całą pewnością stwierdzić, że to Cry1a wywołuje magnetorecepcję u niektórych gatunków. Jednak wydaje się to najbardziej prawdopodobnym wyjaśnieniem.
Inne zastosowania
Choć Cry1a może odgrywać rolę w rytmie dobowym - wrodzonej świadomości cyklu 24-godzinnego, jest mało prawdopodobne, aby tak było w tym przypadku. Kryptochromy zostały znalezione na zewnętrznych segmentach czopków (komórek siatkówki), a nie w jądrze, gdzie regulowany jest rytm dobowy. W jeszcze innych przypadkach Cry1a może działać także jak dodatkowy pigment, który pozwala dostrzegać pewne kolory.
Białko to ma więc wiele zastosowań, jednak najważniejsze, że najprawdopodobniej odpowiada także za wykrywanie pola magnetycznego. Teraz pozostaje tylko weryfikacja, czy u badanych ssaków występuje magnetorecepcja.
Zobacz trójwymiarowy model pola magnetycznego Ziemi.
Autor: zupi/jap / Źródło: IFL Science, wikipedia
Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock