Muchomor sromotnikowy - wygląd, występowanie, objawy zatrucia

● Muchomor sromotnikowy (Amanita phalloides) to śmiertelnie trujący grzyb, znany również jako muchomor zielonawy. ● Muchomor sromotnikowy rośnie w lasach liściastych i mieszanych. ● Muchomor zielonawy (sromotnikowy) swoją nazwę zawdzięcza zielonkawemu zabarwieniu kapelusza. ● Zjedzenie nawet małego grzyba sromotnika, ważącego ok. 50 g, może skończyć się śmiercią. ● Do zatrucia muchomorem sromotnikowym dochodzi przez pomylenie go m.in. z kanią i pieczarką.

Muchomor sromotnikowy to pospolity grzyb trujący z rodziny muchomorowatych (Amanitaceae). Inne nazwy muchomora sromotnikowego to m.in. muchomor zielonawy, muchomor bulwiasty, leśna śmierć, sromotnik.

Muchomor sromotnikowy rośnie najczęściej pod brzozami, bukami i dębami w lasach liściastych lub mieszanych. Występuje od lipca do października. Rośnie pojedynczo lub w małych grupach. Jego gładki kapelusz ma zieloną barwę w odcieniach oliwkowobrązowych, oliwkowozielonych i żółtozielonych. Istnieje też odmiana muchomora sromotnikowego o białym kapeluszu.

ZOBACZ >> Grzyby trujące – jak je rozpoznać i odróżnić od jadalnych?

Cechy charakterystyczne muchomora sromotnikowego to: kapelusz o średnicy do 15 cm, u młodych muchomorów sromotnikowych jest półkolisty, z czasem staje się płaski. Kolor kapelusza grzyba sromotnikowego może wahać się od oliwkowozielonego przez żółtozielony po oliwkowobrązowy, a nawet biały. Jest wilgotny, kleisty, lśniący i ma promieniście ułożone włókna.

Blaszki muchomora sromotnikowego są białe lub żółtawe, gęste i mają różną długość.

Trzon sromotnika u dołu jest zgrubiały i bulwiasty, dorasta do ok. 15 cm i ma ok. 2,5 cm grubości. Jest biały o żółtawym lub zielonkawym odcieniu i ma zygzakowaty, wężykowaty wzór. Cechą rozpoznawczą muchomora sromotnika są m.in. pochwa - otwarta, biała, porozrywana oraz kołnierz (pierścień) zwisający i skórzasty, przyrośnięty do trzonu. 

Zarodniki: białe.

Miąższ: biały, tuż pod skórką żółtozielonawy, miękki w kapeluszu, twardy w trzonie.

Zapach: mdły, słodki, miodowy, u starszych okazów nieprzyjemny.

Grzyb sromotnikowy rośnie w całej Polsce, najczęściej pod dębami i bukami. W lasach iglastych zdarza się rzadko, bo preferuje bogatsze gleby. Na muchomora sromotnika trzeba uważać szczególnie od lipca do października, w okresie, kiedy najłatwiej go spotkać w polskich lasach. To pospolity grzyb, więc łatwo o nieszczęśliwą pomyłkę.

>> Sprawdź też: Kiedy na grzyby? Kalendarz grzybiarza, sezon na grzybobranie

Zatrucie muchomorem sromotnikowym ma bardzo poważne konsekwencje. Jest to grzyb śmiertelnie trujący, zawierający ponad 20 różnych substancji toksycznych. Spożycie już 50 g muchomora sromotnikowego może zakończyć się śmiercią. Pomoc lekarska jest konieczna, ale często nieskuteczna. 

Zatrucie muchomorem sromotnikowym to zatrucie cytotropowe, prowadzące do nieodwracalnego uszkodzenia narządów wewnętrznych, zwłaszcza wątroby, nerek, serca, śledziony. W Polsce zatrucia muchomorem sromotnikowym stanowią ok. 95 proc. wszystkich zgonów po zjedzeniu trujących grzybów.

Muchomor sromotnikowy przeczy niebezpiecznej tezie, że grzyba trującego można rozpoznać po nieprzyjemnym smaku - jego miąższ nie smakuje gorzko, nie jest ostry, nie piecze, a co więcej - muchomor zielonawy ma słodki miodowy zapach.

Objawy zatrucia muchomorem sromotnikowym nie pojawiają się od razu. Po dobie lub dwóch zaczynają się: - wymioty, - ból brzucha, - ostra biegunka.

Po ok. 48 godzinach objawy zatrucia muchomorem sromotnikowym mogą zaniknąć na dzień lub dwa, a potem nasilają się i dołączają do nich:  - ból i zawroty głowy, - szybkie tętno, - trudności z oddychaniem, - zaburzenia świadomości, - utrata przytomności.

Śmierć z powodu zatrucia muchomorem sromotnikowym następuje z powodu trwałego uszkodzenia wątroby i innych narządów wewnętrznych.

Do zatruć muchomorem sromotnikowym dochodzi przez pomylenie go z grzybami jadalnymi:

- muchomorem cytrynowym (Amanita citrina) - nie jest  śmiertelnie trujący, ale jest niesmaczny i może powodować problemy żołądkowe. Nazywany bywa muchomorem sromotnikowym cytrynowym;

- gołąbkami zielonawymi (Russula virescens), które nie mają jednak - w przeciwieństwie do muchomora sromotnikowego - pierścienia i pochwy, ale mają podobny kolor kapelusza;

- gąskami zielonkami (Tricholoma equestre) -  gąski zielonki też nie mają pierścienia i pochwy, ale mają podobne ubarwienie do sromotnika;

- pieczarkami  - zwłaszcza w przypadku białych i młodych  muchomorów sromotnikowych. U pieczarek blaszki są białawe u młodych osobników, następnie  ciemnobrązowe; wysyp zarodników pieczarek jest purpurowobrązowy, a muchomorów sromotnikowych biały. Pieczarki mylone są też z muchomorami jadowitymi.

Muchomor sromotnikowy bywa mylony z kanią (czubajką kanią) przez niedoświadczonych grzybiarzy. Przed grzybobraniem warto dowiedzieć się więc, czym się różni kania od muchomora sromotnikowego:

kapelusz: u kani pokryty jest łatkami, które mogą, ale nie muszą występować u muchomorów. Kapelusz kani ma charakterystyczny garb na środku, kapelusz muchomora sromotnikowego jest wypukły lub płaski;

pierścień: u muchomora sromotnikowego pierścień przyrośnięty jest do trzonu, kania ma wełniasty pierścień, który można przesuwać wzdłuż trzonu;

bulwa: u muchomora zielonawego ma pochwę, u kani nie ma pochwy.