Borowik szlachetny to dobrze znany wszystkim miłośnikom grzybów prawdziwek, który jest aromatycznym grzybem jadalnym. Borowiki są cenione w kuchni europejskiej, jednak występują nie tylko na tym kontynencie, lecz także w Ameryce Północnej. Poza walorami smakowymi, prawdziwki posiadają wiele właściwości prozdrowotnych.
● Borowik szlachetny jest grzybem cenionym zarówno za walory smakowe, jak i właściwości prozdrowotne. ● Do rodziny borowikowatych należą zarówno grzyby jadalne (np. borowik sosnowy, brzozowy, królewski), jak i niejadalne (np. borowik korzeniasty, purpurowy, grubotrzonowy). ● Borowik szlachetny nie zalicza się do gatunków grzybów objętych w Polsce ochroną. ● Grzyb borowik jest niskokaloryczny i zawiera dużą ilość białka, dzięki czemu nazywany jest leśnym mięsem. ● Prawdziwki można hodować pod świerkami i dębami aplikując zakupioną w sklepie ogrodniczym grzybnię borowika.
Jak wygląda prawdziwek?
Borowik szlachetny jest grzybem rurkowym posiadającym jasno- lub ciemnobrązowy kapelusz, który ma średnicę od 6 do 25 centymetrów. Kształt kapelusza jest początkowo gładki i półkolisty, później bardziej wypukły. Rurki (hymenofor rurkowy) prawdziwka są u młodych osobników białe, później oliwkowozielone. Brzuchaty, siatkowany trzon osiąga wysokość od 5 do 20 centymetrów i grubość od jednego do ośmiu centymetrów średnicy.
>> Sprawdź też: Kiedy na grzyby? Kalendarz grzybiarza, sezon na grzybobranie
Borowik szlachetny – nazewnictwo
Borowik szlachetny znany jest pod wieloma nazwami polskimi (zwyczajowymi), głównie o charakterze potocznym i ludowym. Współcześnie poza najczęściej stosowaną nazwą zwyczajową (prawdziwek), do popularnych określeń gatunku należą: borowik, grabak, grzyb borowik, grzyb jadalny, grzyb majowy, grzyb prawdziwy, grzyb sprawiedliwy, grzyb właściwy, prawdzik oraz grzyb prawy, prawak, prawik, przawdziwik, prawdziwiec, grzyb dębowy. Przez wzgląd na to, że młode osobniki borowika szlachetnego rozwijające się pod igliwiem i są barwy białej, bywa on nazywany też grzybem białym. W nazwie naukowej – Boletus edulis łacińskie słowo „edulis” oznacza jadalny.
Jakie grzyby, poza borowikiem szlachetnym, należą do rodziny borowikowatych?
Grzyb prawdziwek należy do licznej rodziny borowikowatych, do której zaliczane jest obecnie (od listopada 2020 roku) ponad sto rodzajów grzybów. Nie wszystkie grzyby spokrewnione z borowikiem szlachetnym są podobnie jak on jadalne. Poniżej przedstawiamy najczęściej występujące w Polsce grzyby z rodziny borowikowatych.
Borowiki jadalne
- borowik szlachetny
- borowik królewski
- borowik usiatkowany
- borowik sosnowy
- borowik brzozowy
- borowik ponury
- borowik przyczepkowy (żółtobrązowy)
- borowik ciemnobrązowy
ZOBACZ >> Grzyby jadalne – lista gatunków i sposób przyrządzania Borowiki niejadalne
- borowik korzeniasty (gorzkoborowik korzeniasty)
- borowik purpurowy
- borowik grubotrzonowy (żółtopory)
- borowik ponury (modroborowik ponury)
- borowik gładkotrzonowy (modroborowik gładkotrzonowy)
Do grzybów borowikowatych zaliczanych do chronionych należą: - borowik korzeniasty, - borowik żółtobrązowy, - borowik szatański.
Gdzie rosną prawdziwki?
Grzybnia borowika wchodzi w mikoryzę (symbiotyczny związek korzeni rośliny z grzybami, polegający na wymianie substancji odżywczych) z korzeniami dębów, sosen, buków i świerków, dlatego często można spotkać te grzyby rosnące wokół tych właśnie drzew. Grzybnia prawdziwka preferuje drzewostany w średniej klasie wieku, dlatego celem poszukiwań borowików nie powinny raczej bardzo stare lasy. Przy młodych drzewach prawdziwki rosną bardzo blisko pnia, a wraz ze wzrostem drzewa oddalają się od niego, gdyż macierzysta grzybnia borowika przemieszcza się równolegle do korzeni. Owocniki prawdziwka rosną pojedynczo, często w grupach. Sezon na borowiki trwa od maja do listopada.
Borowik szlachetny – właściwości
Owocnik borowika szlachetnego składa się aż w 80 proc. z wody, jednak mimo to posiada wiele cennych składników odżywczych. Do najbardziej dobroczynnych witamin oraz mikro- i makroelementów znajdujących się w prawdziwkach zaliczają się: - witamina A, - witaminy z grupy B (witamina B1, B2 i B3), - witamina C, - witamina D, - witamina E, - sole mineralne, - białko, - błonnik (chityna), - potas, - fosfor, - żelazo, - magnez.
Borowiki są niskokaloryczne – 100 gram tych grzybów to tylko 34 kcal. Co więcej, zawarte w nich białko jest doskonale przyswajalne przez organizm człowieka, gdyż składa się aminokwasów egzogennych. Prawdziwki z tego względu są często nazywane leśnym mięsem, co z kolei sprawia, że powinny po nie sięgać osoby stosujące dietę wegańską i wegetariańską. Duża zawartość błonnika w borowikach szlachetnych sprzyja utracie wagi, gdyż wspomaga metabolizm i obniża poziom hormonów stymulujących głód.
Wbrew pozorom, suszenie prawdziwków nie pozbawia ich wartości odżywczych. Suszone borowiki (100 gram) zaspokajają około 50 proc. dziennego zapotrzebowania człowieka na żelazo i około osiem proc. na magnez.
Jak samemu zrobić grzybnię prawdziwka?
Aby stworzyć własne grzybowisko z borowikami szlachetnymi trzeba przede wszystkim posiadać na działce lub w ogrodzie drzewa sprzyjające przyjęciu się i rozrastaniu grzybni, a najlepiej własny lasek z dębami i świerkami.
Grzybnię borowika, czyli specjalnie szczepionki zawierające tzw. żywą grzybnię mikoryzową można kupić w dobrych sklepach ogrodniczych. Pod drzewami należy stworzyć odpowiednie podłoże dla grzybni, które powinno składać się z mieszanki ziemi ogrodniczej z dużą zawartością torfu oraz trocin drzew iglastych. Grzybnię należy aplikować do wykopanych wcześniej otworów głębokich na 15 centymetrów, a następnie obficie podlać.
Aplikacja grzybni borowika powinna odbywać się od połowy kwietnia do października. Konieczne (zwłaszcza latem) jest częste podlewanie miejsca wysiewu grzybni. Pierwsze prawdziwki powinny pojawić się po dwóch do trzech lat od zaaplikowania.
Źródło: isap.sejm.gov.pl; pzh.gov.pl
Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock