Czagos to archipelag ponad 60 małych, ale strategicznie ważnie położonych wysp, które do 1965 roku były administracyjnie powiązane z Mauritiusem. W związku z planami przyznania niepodległości Mauritiusowi Wielka Brytania je wydzieliła, tworząc odrębny podmiot o nazwie Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego, a z powodu negocjowanej wówczas umowy ze Stanami Zjednoczonymi o utworzeniu bazy wojskowej na Diego Garcia, jedynej zamieszkanej wyspie w archipelagu, wysiedliła z niej całą ludność.

Mauritius od dawna argumentował, że został zmuszony do oddania wysp Czagos w zamian za zgodę Wielkiej Brytanii na swoją niepodległość, ale przez lata nie udawało mu się uzyskać żadnego znaczącego poparcia dla tych roszczeń. W ostatnich latach sytuacja zaczęła się odwracać. Mauritius pozyskał poparcie państw afrykańskich, a także różnych organów ONZ, co skłoniło poprzedni brytyjski rząd do rozpoczęcia negocjacji.

"Przełomowy moment"

"To przełomowy moment w naszych stosunkach i demonstracja naszego trwałego zaangażowania w pokojowe rozwiązywanie sporów i praworządność" - napisali w opublikowanym w czwartek wspólnym oświadczeniu premierzy Wielkiej Brytanii - Keir Starmer i Mauritiusu - Pravind Jugnauth.

Dodali, że zobowiązują się do "zapewnienia długoterminowego, bezpiecznego i skutecznego funkcjonowania istniejącej bazy na Diego Garcia, która odgrywa istotną rolę w bezpieczeństwie regionalnym i globalnym", a porozumienie ma "naprawić krzywdy z przeszłości i zademonstrować zaangażowanie obu stron we wspieranie dobrobytu Czagosyjczyków".

W opublikowanym komunikacie brytyjskiego rządu podkreślono, że dzięki porozumieniu po raz pierwszy od ponad 50 lat status bazy będzie prawnie zabezpieczony i niekwestionowany, a bez tego porozumienia długoterminowa i bezpieczna eksploatacja bazy byłaby zagrożona.

"Ochrona globalnego bezpieczeństwa"

"Ten rząd odziedziczył sytuację, w której długoterminowe, bezpieczne funkcjonowanie bazy wojskowej Diego Garcia było zagrożone ze względu na kwestionowaną suwerenność i trwające roszczenia prawne. Dzisiejsze porozumienie zabezpiecza tę ważną bazę wojskową na przyszłość. Wzmocni ono naszą rolę w ochronie globalnego bezpieczeństwa, zamknie możliwość użycia Oceanu Indyjskiego jako niebezpiecznego nielegalnego szlaku migracyjnego do Wielkiej Brytanii, a także zagwarantuje nasze długoterminowe relacje z Mauritiusem, bliskim partnerem ze Wspólnoty Narodów" - oświadczył minister spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii David Lammy.

Mówiąc o nielegalnych szlakach migracyjnych, odniósł się on do sytuacji z 2021 roku, gdy około 90 Tamilów ze Sri Lanki ubiegających się o azyl przybyło na Diego Garcia, ale rząd Wielkiej Brytanii argumentował, że konwencja dotycząca uchodźców nie ma tam zastosowania, więc pozostają oni w prawnym zawieszeniu.

Głos z Białego Domu

Zadowolenie z porozumienia wyraził prezydent USA Joe Biden, który oświadczył: "Jest to wyraźny dowód na to, że dzięki dyplomacji i partnerstwu kraje mogą przezwyciężyć długotrwałe historyczne wyzwania, aby osiągnąć pokojowe i wzajemnie korzystne wyniki".

Dowiedz się więcej:

TVN24

Na żywo