"Przestrzeganie rządów prawa to nie kwestia polityczna. To podstawowa wartość, której zgodziliśmy się przestrzegać"

Podczas odbywającego się w Brukseli szczytu Unii Europejskiej doszło w czwartek do porozumienia przywódców unijnych w sprawie budżetu UE i funduszu odbudowy, o czym poinformował szef Rady Europejskiej Charles Michel. Szefowa Komisji Europejskiej napisała, że dzięki porozumieniu 1,8 biliona euro trafi na wsparcie ożywienia gospodarczego i zbudowanie bardziej odpornej, zielonej i cyfrowej Unii Europejskiej. Porozumienie za swój sukces uznali Mateusz Morawiecki i premier Węgier Viktor Orban, którzy wystąpili w czwartek na wspólnej konferencji prasowej.

OGLĄDAJ CAŁĄ ROZMOWĘ Z VERĄ JOUROVĄ W INTERNECIE >>>

W konkluzjach szczytu dotyczących budżetu UE zawarto zapis, że samo ustalenie, iż doszło do naruszenia zasady państwa prawnego nie wystarczy do uruchomienia mechanizmu blokowania środków finansowych dla państw członkowskich. Konkluzje zawierają m.in. zapis, który mówi, że celem rozporządzenia w sprawie systemu warunkowości jest ochrona budżetu UE, w tym Next Generation EU, należytego zarządzania finansami oraz ochrona interesów finansowych Unii.

Konkluzje zawierają też zapis, że stosowanie mechanizmu warunkowości będzie "obiektywne, uczciwe, bezstronne i oparte na dowodach, zgodne z odpowiednimi procedurami, zasadą niedyskryminacji i równego traktowania państw członkowskich".

Unijni liderzy zdecydowali też, że środki w ramach mechanizmu będą musiały być "proporcjonalne do wpływu naruszeń praworządności na należyte zarządzanie finansami Unii lub na interesy finansowe Unii, a związek przyczynowy między takimi naruszeniami a ich negatywnymi konsekwencjami dla interesów finansowych Unii będzie musiał być wystarczająco bezpośredni i należycie ustalony". "Samo ustalenie, że doszło do naruszenia praworządności, nie wystarczy do uruchomienia mechanizmu" - czytamy w dokumencie końcowym szczytu UE.

Ważną częścią porozumienia jest zobowiązanie Komisji Europejskiej w zakresie wytycznych, które opisuje punkt 2c. Mówi on o tym, że Komisja opracuje i przyjmie wytyczne dotyczące sposobu, w jaki będzie stosować rozporządzenia, w tym metodologii przeprowadzania swojej oceny. "Takie wytyczne zostaną opracowane w ścisłej konsultacji z państwami członkowskimi. W przypadku wniesienia skargi o stwierdzenie nieważności rozporządzenia, wytyczne zostaną sfinalizowane po wydaniu orzeczenia przez Trybunał Sprawiedliwości, tak aby uwzględnić wszelkie istotne elementy wynikające z takiego orzeczenia. Przewodnicząca Komisji będzie szczegółowo informowała Radę Europejską. Dopóki takie wytyczne nie zostaną ustanowione, Komisja nie będzie proponować środków na mocy rozporządzenia" - czytamy w nim.

O komentarz do mechanizmu powiązania unijnych funduszy z praworządnością reporter TVN24 Maciej Sokołowski poprosił wiceprzewodniczącą Komisji Europejskiej Verę Jourovą.

- Późniejsze wejście tych rozwiązań w życie to dobra rzecz - podobnie jak zapis o Europejskim Trybunale Sprawiedliwości. To instrument ciężkiej wagi, w pełni się z tym zgadzam. To też nowy mechanizm. Nigdy wcześniej komisja ani państwa członkowskie nie miały możliwości stosowania takich sankcji. Dlatego właśnie im więcej pewności prawnej, tym lepiej. A jedynym arbitrem zdolnym do rozstrzygania takich sporów jest europejski trybunał sprawiedliwości w Luksemburgu - powiedziała.

Jourova stwierdziła też, że "Komisja nigdy nie chciałaby zaprezentować rozwiązania, które byłoby nieobiektywne czy niesprawiedliwe". - Przestrzeganie rządów prawa to nie kwestia polityczna. To podstawowa wartość, której zgodziliśmy się przestrzegać we wszystkich państwach członkowskich - dodała.

- Zaczniemy pracować nad wytycznymi stosowania tego mechanizmu zaraz po nowym roku. Wytyczne określą, jak mechanizm będzie stosowany - i tak musielibyśmy je przygotować. Tak naprawdę nie jest to więc żadna nowość. Komisja będzie nad tym pracować, czekając na decyzję trybunału sprawiedliwości - zapewniła wiceprzewodnicząca KE.

Oceniła też, że "reforma polskiego systemu sądownictwa przyniosła wiele problemów". - Próby ich rozwiązania trwają już jakiś czas. Komisja działa jako strażnik traktatów, bo widzimy w Polsce naruszenia prawa Unii Europejskiej - szczególnie w systemie sądownictwa - powiedziała.