Strefa Schengen. Które kraje do niej należą?

● Strefa Schengen powstała na mocy układu z Schengen, który został podpisany w 1985 roku. ● Do strefy Schengen należą 22 państwa z Unii Europejskiej i cztery spoza UE. ● Strefa Schengen jest obszarem, na którym obywatele krajów członkowskich mogą swobodnie się przemieszczać, pracować i mieszkać. ● Na granicach wewnętrznych państw należących do Schengen nie ma kontroli granicznych.

Strefa Schengen to jeden z filarów integracji europejskiej. Została utworzona na mocy Układu z Schengen z 1985 roku. Dziesięć lat później, w 1995 r. wewnątrz strefy Schengen zniesiono kontrole paszportowe i odtąd obywatele krajów członkowskich mogą się swobodnie przemieszczać pomiędzy państwami członkowskimi. 

Prawo do swobodnego przepływu osób ułatwia mieszkańcom UE zamieszkanie, naukę i pracę w jej dowolnym miejscu. Jest również bardzo korzystne dla przedsiębiorców, którzy korzystają ze swobody przedsiębiorczości, czyli prawa do prowadzenia działalności gospodarczej w innym państwie członkowskim.

Polska należy do strefy Schengen od 21 grudnia 2007 roku.

Strefa Schengen powstała na mocy Układu z Schengen, który jest podstawowym prawnym aktem dotyczącym zniesienia kontroli na granicach wewnętrznych państw członkowskich strefy. Układ został podpisany w 1985 r., pierwotnie pomiędzy pięcioma państwami: Belgią, Francją, Holandią, Luksemburgiem i Niemcami. Początkowo jego zapisy pozwalały na znaczne ułatwienie w przekraczaniu granic, a z czasem doprowadziły do pełnego zniesienia kontroli paszportowych. 

Osoby podróżujące po strefie Schengen nie są poddawane kontrolom paszportowym i mogą swobodnie przekraczać granice wewnętrzne państw członkowskich. Zniesione są lądowe przejścia graniczne, a o przekroczeniu granicy wewnętrznej informuje tablica. Do podróżowania potrzebny jest ważny dowód tożsamości (w przypadku Polaków jest to dowód osobisty lub paszport wydany w Polsce). Do przekraczania granicy nie uprawnia jednak prawo jazdy, legitymacja szkolna lub studencka czy akt urodzenia.

Strefa Schengen daje mieszkańcom państw do niej należących także inne prawa: - do mieszkania i pracy w innym kraju członkowskim, - do takiego samego traktowania jak obywatele danego kraju,  - do prowadzenia działalności gospodarczej w innym państwie z Schengen, - do studiowania w innych państwach UE.

Zniesienie kontroli paszportowych na granicach wewnętrznych nie oznacza jednak zniesienia granic administracyjnych państw członkowskich.

Do strefy Schengen należy 26 krajów: 22 z Unii Europejskiej i cztery spoza niej. To:

Austria

Belgia

Czechy

Dania

Estonia

Finlandia

Francja

Grecja

Hiszpania

Holandia

Islandia

Liechtenstein

Litwa

Luksemburg

Łotwa

Malta

Niemcy

Norwegia

Szwajcaria

Szwecja

Polska

Portugalia

Słowacja

Słowenia

Węgry

Włochy

Cztery państwa spoza UE należące do strefy Schengen to:

Islandia,

Norwegia,

Szwajcaria,

Liechtenstein.

Pięć państw należących do Unii Europejskiej nie należy do strefy Schengen. Są to:

Irlandia,

Bułgaria,

Chorwacja,

Cypr,

Rumunia.

Z państw członkowskich UE, które nie należą do Schengen, wszystkie poza Irlandią planują dołączyć do strefy.

Warunkiem przystąpienia przez państwo do strefy Schengen jest: - możliwość kontrolowania zewnętrznej granicy strefy Schengen w imieniu innych państw członkowskich, - stosowanie przepisów Schengen dotyczących kontroli granicznej, wydawania wiz, współpracy policyjnej i ochrony danych osobowych, - współpraca z innymi państwami Schengen w utrzymywaniu wysokiego poziomu bezpieczeństwa po zniesieniu kontroli na granicach wewnętrznych, - korzystanie z systemu informacyjnego Schengen (SIS) oraz wizowego systemu informacyjnego (VIS).

Na terenie strefy Schengen nie ma kontroli granicznej na granicach wewnętrznych państw członkowskich, jednak granice zewnętrzne strefy są kontrolowane według ściśle określonych zasad. Do zarządzania granicami zewnętrznymi strefy wykorzystywane są m.in. te systemy informatyczne:

SIS (System Informacyjny Schengen II) – elektroniczna baza danych o poszukiwanych osobach i przedmiotach. Służy wymianie informacji pomiędzy służbami granicznymi, służbami odpowiedzialnymi za wydawanie wiz i innymi organami odpowiadającymi za bezpieczeństwo (np. policją). VIS (Wizowy System Informacyjny) – baza danych wizowych prowadzona przez państwa należące do strefy Schengen. EURODAC (Europejski Zautomatyzowany System Rozpoznawania Odcisków Palców) – służy do porównywania odcisków palców osób ubiegających się o azyl oraz nielegalnych imigrantów.  EUROSUR – monitoruje, wykrywa i przechwytuje osoby nielegalnie przekraczające granicę lądową lub morską. Ma także zapewniać ochronę i ratować życie migrantów. Strefa Schengen 2021 – wprowadzone kontrole graniczne 

W związku z zagrożeniem terrorystycznym, kryzysem migracyjnym oraz pandemią koronawirusa niektóre państwa należące do strefy Schengen tymczasowo przywracały kontrole graniczne. Są to:

Finlandia (od 11 do 25 lipca 2021) – w związku z zagrożeniem COVID-19,

Norwegia (od 11 maja do  7 września 2021)  – w związku z zagrożeniem COVID-19,

Norwegia (od 10 maja do 9 listopada 2021) – w związku z zagrożeniami terrorystycznymi w portach z połączeniami z Danią, Niemcami i Szwecją, 

Dania (od 12 maja do 11 listopada 2021)  – w związku z zagrożeniem COVID-19, zagrożeniem terrorystycznym i przestępczością zorganizowaną,

Francja (od 1 maja do 31 października 2021)  – w związku z zagrożeniem COVID-19 i zagrożeniem terrorystycznym,

Austria (od 12 maja do 11 listopada 2021) – w związku z ryzykiem ataków terrorystycznych i zorganizowanej przestępczości na granicy z Węgrami i Słowenią,

Niemcy (od 12 maja do 11 listopada  2021) – w związku z nadmiernym przepływem imigrantów na granicy z Austrią,

Szwecja (od 12 maja do 11 listopada 2021) – w związku z zagrożeniem terrorystycznym.