Niewyobrażalnie kosztowne, pierwsze rozgrywane jesienią i budzące bardzo poważne oskarżenia - takie będą nadchodzące piłkarskie mistrzostwa świata organizowane w Katarze. Choć o ich lokalizacji zdecydowano ponad dekadę temu, nie maleje krytyka organizacji piłkarskiego święta w konserwatywnym państwie na środku pustyni. Dlaczego mistrzostwa świata odbędą się właśnie w Katarze i w tak nietypowym terminie? Dlaczego turniej stwarza tak wielkie koszty i kontrowersje? Czego powinni spodziewać się kibice lecący do Kataru?
20 listopada piłkarze z Kataru i Ekwadoru zmierzą się ze sobą w meczu otwarcia piłkarskich mistrzostw świata w Katarze. Dwa dni później do gry wejdzie reprezentacji Polski, której pierwszym grupowym rywalem będzie Meksyk. Mundial potrwa prawie miesiąc, do 18 grudnia. W tym czasie na katarskich boiskach rozegrane zostaną 64 mecze. Choć turniej jeszcze się nie zaczął, atmosferę piłkarskiego święta skutecznie psują poważne oskarżenia i liczne kontrowersje - zarówno wobec turnieju, jak i jego organizatorów.
Dlaczego mundial jest w Katarze?
O tym, że to Katar zorganizuje mundial w 2022 roku, Międzynarodowa Federacja Piłki Nożnej (FIFA) zdecydowała w 2010 roku. Katarska kandydatura w głosowaniu, w którym udział wzięło 22 działaczy, pokonała wówczas zgłoszenia USA, Korei Południowej, Japonii i Australii. To pierwszy arabski kraj, który ugości piłkarskie mistrzostwa świata.
Katar jest pustynnym, muzułmańskim państwem w Zatoce Perskiej wielkości województwa świętokrzyskiego i liczbą ludności niewiele większą niż Warszawa. Choć piłka nożna jest najpopularniejszą w tym kraju dyscypliną, w niedużej katarskiej lidze brakuje znanych zespołów, na mecze przychodzi niewielu kibiców, a reprezentacja narodowa Kataru nigdy nie zakwalifikowała się na mundial. Katar odnosił natomiast mniejsze sukcesy, m.in. trzykrotnie wygrywając Puchar Zatoki Perskiej oraz w 2019 roku Puchar Azji.
Mundial w Katarze - zarzuty korupcyjne
Wybór Kataru na gospodarza mundialu od samego początku budził kontrowersje. Pojawiły się oskarżenia, że ten niewielki kraj bez tradycji piłkarskich, w którym temperatury sięgają latem 50 stopni Celsjusza, wygrał organizację turnieju jedynie dzięki korupcji. Zarzuty te są konsekwentnie odrzucane przez katarskie władze i nie zostały dotąd udowodnione. W 2014 roku w śledztwie prowadzonym przez FIFA Katar został oczyszczony z zarzutów o zapłacenie działaczom tej organizacji łapówek w wysokości niemal 4 milionów dolarów w zamian za poparcie swojej kandydatury.
Werdykt ten nie rozwiał jednak wątpliwości i wciąż pojawiają się kolejne oskarżenia. Jak zauważa BBC, 16 z 22 działaczy FIFA, którzy w 2010 roku wybrali Katar na organizatora mundialu, zostało od tamtej pory usuniętych z tej organizacji, było podejrzewanych lub oficjalnie oskarżonych o korupcję lub innego rodzaju wykroczenia. W 2020 roku o przyjęcie łapówek w zamian za wybór Kataru oskarżeni w śledztwie FBI zostali trzej byli wysocy rangą działacze FIFA. Także byli szefowie światowej oraz europejskiej federacji piłkarskiej urzędujący w czasie, gdy Katarowi przyznawano mundial - Sepp Blatter i Michel Platini - wciąż są sądzeni za korupcję, oszustwa i fałszerstwa.
Pierwszy z nich na początku listopada sam przyznał, że powierzenie organizacji mundialu Katarowi było błędem. "To był zły wybór, a ja jako prezydent (FIFA - red.) w tamtym czasie byłem za to odpowiedzialny. Katar to za mały kraj. Piłka nożna i mistrzostwa świata są dla niego za duże" - stwierdził Sepp Blatter w rozmowie ze szwajcarską gazetą "Tages Anzeiger".
Ile kosztował mundial w Katarze?
Koszty organizacji mistrzostw świata w Katarze budzą olbrzymie kontrowersje. Według doniesień medialnych całkowite wydatki na tę imprezę wyniosą 220-229 miliardów dolarów. To kwota niemal pięciokrotnie większa niż łączny koszt organizacji wszystkich wcześniejszych mundiali od 1990 roku, który wyniósł ok. 48 mld dolarów. Koszty turniejów organizowanych przed 1990 rokiem nie zawsze przedostawały się do mediów.
Mundial w Katarze będzie tak drogi, ponieważ niemal całą turniejową infrastrukturę trzeba było zbudować od podstaw. W ramach przygotowań do mistrzostw powstało siedem stadionów, lotnisko, linia metra, sieć dróg, ponad 100 hoteli, a w pobliżu jednej z mundialowych aren zbudowano nawet całe miasto. Olbrzymie koszty generuje także przygotowanie się na przyjęcie olbrzymiej liczby turystów w tak małym i pustynnym państwie. Przykładem jest choćby kwestia zapewnienia dostępu do wody pitnej - cała katarska woda produkowana jest bowiem sztucznie poprzez kosztowne odsalanie wody morskiej. W państwie tym nie ma ani jednej rzeki czy jeziora, a zasolone są nawet wody podziemne.
Olbrzymie wydatki na organizację turnieju budzą tym większe zastrzeżenia z powodu wątpliwości co do ich racjonalności. Istnieją obawy, że wybudowana takim kosztem infrastruktura nie będzie po mundialu nikomu potrzebna i konieczna będzie jej rozbiórka. Przykładem może być stadion, na którym odbędzie się mecz otwarcia - obiekt mieszczący 45 tys. kibiców powstał w niewielkim, liczącym ok. 20 tys. mieszkańców mieście Al-Chaur. Organizatorzy rozwiewają te wątpliwości, zapewniając, że tylko jeden stadion będzie rozebrany po mundialu, pozostałych sześć ma natomiast zostać przebudowanych m.in. na hotele.
Mundial w Katarze - ofiary
Katar oskarżany jest o przyczynienie się do śmierci tysięcy osób zatrudnionych do budowy infrastruktury potrzebnej na piłkarskie mistrzostwa świata. Według oficjalnych katarskich danych przy budowie stadionów od 2014 roku zginęły tylko trzy osoby, zaś kolejne 37 osób zmarło na terenie budów z powodów "niezwiązanych" z prowadzonymi pracami.
Innego zdania są jednak organizacje broniące praw człowieka. W latach 2010-2019, a więc w pierwszej dekadzie od przyznania temu państwu praw do organizacji mundialu, zmarło w Katarze łącznie ok. 15 tys. obcokrajowców. 6,5 tys. z nich według brytyjskiego "Guardiana" było pracownikami sprowadzonymi przez Katar z Indii, Pakistanu, Bangladeszu, Sri Lanki i Nepalu. Choć pracownicy ci byli przede wszystkim ludźmi w sile wieku, w ok. 70 proc. przypadków jako powód śmierci w ich dokumentach wpisano "przyczyny naturalne", a lokalne władze nie wszczynały w tych sprawach śledztw, twierdzi Amnesty International. "Gdy względnie młodzi i zdrowi mężczyźni umierają nagle po wielu godzinach pracy w ekstremalnych upałach to budzi poważne zastrzeżenia co do bezpieczeństwa warunków pracy w Katarze", podkreślał w raporcie jeden z dyrektorów tej organizacji Steve Cockburn.
Mundial w Katarze - dlaczego jesienią?
Piłkarskie mistrzostwa świata w Katarze są pierwszymi, które odbędą się na jesieni - na przełomie listopada i grudnia. Turniej tradycyjnie organizowany latem musiał zostać przełożony przez ekstremalną katarską pogodę. Latem temperatury w tym państwie sięgają 40-50 stopni Celsjusza, a w takich warunkach nie da się ani grać w piłkę nożną, ani nawet kibicować piłkarzom z trybun.
Przeniesienie zawodów na późną jesień spotkało się z niezadowoleniem wielu kibiców, ogranicza jednak problem jakim są bardzo wysokie temperatury. Według prognoz na początku mundialu temperatura powinna oscylować w okolicach 30 stopni Celsjusza, wieczorami spadając poniżej 25 stopni.
Katar - prawa człowieka
Liczne kontrowersje i wątpliwości wobec organizacji mundialu przez Katar budziła kwestia przestrzegania praw człowieka w tym państwie. Organizatorzy zapewniają, że wszyscy przyjezdni będą mile widziani bez względu na ich rasę, religię, płeć czy orientację seksualną, ale zastrzegają również, że oczekują poszanowania przez nich lokalnych praw i kultury.
Tymczasem kobiety w Katarze obowiązuje dyskryminacyjne, islamskie prawo. Zgodnie z nim w wielu sytuacjach kobiety zobowiązane są do posiadania tzw. męskiego opiekuna, czyli męskiego członka rodziny, którzy musi towarzyszyć im przy podejmowaniu ważnych decyzji. Według organizacji Human Rights Watch przepisy te "poważnie ograniczają prawa kobiet", które muszą w Katarze "posiadać zgodę swoich męskich opiekunów aby wziąć ślub, studiować za granicą na rządowych stypendiach, pracować w wielu państwowych instytucjach, wyjeżdżać za granicę przed ukończeniem określonego wieku (25 lat - red.) czy otrzymywać niektóre rodzaje opieki w zakresie zdrowia reprodukcyjnego" - podsumowywał w swoim raporcie z 2021 roku Human Rights Watch.
W Katarze istotnie ograniczone są także prawa przedstawicieli społeczności LGBT+, a homoseksualizm jest nielegalny i zagrożony karą więzienia. Problem ten unaocznił w pierwszych dniach listopada Khalid Salman, były reprezentant Kataru i ambasador zbliżającego się mundialu, który stwierdził, że "homoseksualizm to defekt mózgu". Po tej wypowiedzi pojawiły się wezwania, aby FIFA oficjalnie zobowiązała się do podjęcia konkretnych kroków, które w trakcie mistrzostw zapewniłyby w Katarze bezpieczeństwo wszystkim przedstawicielom społeczności LGBT+. W geście solidarności z tą społecznością kapitanowie ośmiu europejskich reprezentacji zapowiedzieli noszenie na ramieniu w trakcie meczów tęczowych opasek.
Mundial w Katarze - czy można pić alkohol?
W Katarze picie alkoholu lub znajdowanie się w stanie nietrzeźwości w miejscu publicznym jest wykroczeniem zagrożonym karą pozbawienia wolności do 6 miesięcy. Sprzedaż alkoholu jest dozwolona jedynie w licencjonowanych barach i restauracjach, a uprawnione do jego zakupu są osoby, które ukończyły 21. rok życia. Zabronione jest również wwożenie do Kataru własnego alkoholu, nawet tego zakupionego podczas podróży na lotnisku.
W czasie mundialu lokalne przepisy dotyczące alkoholu zostały czasowo złagodzone. Organizatorzy zapewniają, że w pobliżu stadionów ustanowione zostaną dodatkowe punkty uprawnione do sprzedaży alkoholu, będzie można go kupić również w strefie kibica w stolicy - w Dosze. Alkohol będzie tam dostępny na trzy godziny przed pierwszym gwizdkiem sędziego i przez godzinę po zakończeniu każdego spotkania. Według BBC w miejscach, gdzie picie alkoholu będzie dozwolone, przygotowane zostaną również specjalne strefy do trzeźwienia. Na samych stadionach sprzedawane będzie jednak tylko piwo bezalkoholowe.
Źródło: BBC, Guardian, CNN, CNBC, Eurosport, Amnesty International, Human Rights Watch, qatar2022.qa, tvn24.pl
Źródło zdjęcia głównego: Getty Images