Prezydenci Kirgistanu i Tadżykistanu podpisali porozumienie, które kończy 34-letni spór graniczny pomiędzy państwami. Teraz ratyfikacją dokumentu zajmą się ich parlamenty. Do określonego przez urzędników obu państw "triumfu dyplomacji" doszło w trakcie dwudniowej oficjalnej wizyty prezydenta Tadżykistanu Emomali Rachmona w Kirgistanie. Pod koniec ubiegłego roku oba państwa porozumiały się w kwestii ostatecznego kształtu delimitacji i demarkacji granicy.
Czwartkowe porozumienie podpisane w stolicy Kirgistanu Biszkeku, ma zakończyć wieloletni, momentami krwawy spór między tymi dwoma środkowoazjatyckimi, poradzieckimi państwami. Media w Biszkeku i Duszanbe odnotowały, że prezydent Kirgistanu Sadyr Żaparow i prezydent Tadżykistanu Emomali Rachmon nie tylko podali sobie ręce (czego podczas spotkań wielostronnych unikali od czasu ostatniego zaognienia konfliktu granicznego w 2022 r. -red.), ale także objęli się na znak pojednania. Otworzyli też dwa zamknięte od 2021 r. przejścia graniczne. Od piątku mają być także wznowione połączenia lotnicze pomiędzy obydwoma państwami.
Porozumienie nazwane przez urzędników obu państw "triumfem dyplomacji" zostało podpisane podczas dwudniowej oficjalnej wizyty Rachmona w Kirgistanie. Teraz musi zostać jeszcze ratyfikowane przez parlamenty obydwu państw. Ma to nastąpić 31 marca podczas trójstronnego Szczytu Kotliny Fergańskiej, który ma się odbyć w tadżyckim Chodżencie z udziałem głów państw. W spotkaniu udział weźmie także Uzbekistan, który w przeszłości brał udział w negocjacjach pomiędzy Tadżykistanem a Kirgistanem.
W opinii ekspertów podpisane w czwartek porozumienie można nazwać historycznym, ponieważ geneza sporu o granicę sięga czasów ZSRR, kiedy to Moskwa arbitralnie wyznaczała granice pomiędzy republikami, wchodzącymi w skład komunistycznego imperium, nie bacząc na interesy i terytoria poszczególnych grup etnicznych. Od czasu uzyskania niepodległości w 1991 r. oba kraje nie były w stanie wypracować konsensusu, dotyczącego przebiegu granic.
Droga do porozumienia
Negocjacje rozpoczęły się w roku 2002, ale przez lata napotykały wiele trudności. W październiku 2023 roku szefowie służb bezpieczeństwa obu państw podpisali protokół, którego treść nie została upubliczniona. Stwierdzono jedynie, że jeżeli jego postanowienia zostaną wdrożone, rozwiąże on wszystkie problemy dotyczące granicy. W styczniu 2024 r. odbyło się kolejne spotkanie, na którym również podpisano niejawne porozumienia, lecz obie strony ogłosiły, że wyznaczono przebieg ponad 90 proc. linii granicznej.
Na początku grudnia 2024 r. delegacje rządowe obu krajów pod przewodnictwem wicepremiera Kirgistanu Kamczybeka Taszyjewa i szefa Państwowego Komitetu Bezpieczeństwa Narodowego Tadżykistanu Sajmumina Jatimowa spotkały się w Batkenie, mieście położonym w południowo-zachodniej części Kirgistanu i porozumiały się w kwestii ostatecznego kształtu delimitacji i demarkacji granicy.
CZYTAJ TEŻ: Porozumienie po 33 latach. Ustalili przebieg granicy
Obszary sporne na granicy Tadżykistanu i Kirgistanu
Długość granicy pomiędzy obydwoma państwami, powstałymi w 1991 r. po rozpadzie ZSRR, wynosi 972 kilometry. Granica ta praktycznie w całości przebiega przez tereny wysokogórskie, ponieważ góry zajmują 93 proc. powierzchni Tadżykistanu i 94 proc. Kirgistanu. W pierwszych latach po rozpadzie ZSRR sprawa delimitacji granicy pomiędzy obydwoma krajami, wchodzącymi wówczas w jego skład, nie była poruszana.
Istnieją sporne obszary, które oba państwa uznają za swoje - głównie są to tereny z dostępem do pastwisk dla zwierząt hodowlanych oraz wody. Media nie informują szczegółowo, jakie decyzje zostały podjęte w sprawie tych terytoriów. Obopólne roszczenia do poszczególnych terenów wielokrotnie przeradzały się w starcia zbrojne. Potyczki w kwietniu 2021 r. i wrześniu 2022 r. pociągnęły za sobą dziesiątki ofiar śmiertelnych i setki rannych po obu stronach. Dziesiątki tysięcy ludzi zostały zmuszone do opuszczenia swoich domów.
W Azji Centralnej problem wytyczania granic pomiędzy państwami powstałymi na gruzach ZSRR nie dotyczy jedynie Kirgistanu i Tadżykistanu. W listopadzie 2022 r. Kirgistan i Uzbekistan ogłosiły zakończenie sporu granicznego, trwającego ponad 30 lat. Oba państwa osiągnęły wówczas porozumienie w sprawie nieuregulowanych wcześniej 312 km granicy, której łączna długość wynosi 1314 km.
Autorka/Autor: os/adso
Źródło: PAP
Źródło zdjęcia głównego: IGOR KOVALENKO/EPA