Broń chemiczna i biologiczna. Co to jest i jak działa

Rzeczniczka Białego Domu Jen Psaki ostrzegła w środę, że należy "uważać na możliwe użycie przez Rosję broni chemicznej lub biologicznej na Ukrainie". To reakcja na rosyjską propagandę, która twierdzi, że na Ukrainie znajdują się amerykańskie laboratoria broni biologicznej.

Psaki oświadczyła, że twierdzenia Rosji są dezinformacją i sianiem spiskowych teorii oraz próbą tworzenia fałszywych pretekstów do agresji na Ukrainę. Dodała, że USA nie posiadają i nie prowadzą prac nad bronią biologiczną i chemiczną, w przeciwieństwie do Rosji, która użyła takiej broni między innymi przeciwko Aleksiejowi Nawalnemu.

Broń chemiczna często ma postać trujących gazów lub aerozoli. W takiej postaci była szeroko używana na frontach I wojny światowej. Jednak historia broni chemicznej jest dużo starsza. Już w starożytności znane były zatrute strzały albo prymitywne środki zapalające. Istnieje hipoteza, oparta na relacji z kroniki Jana Długosza, że jakiegoś rodzaju gazu bojowego użyli Mongołowie w bitwie pod Legnicą w 1241 roku.

Współcześnie bojowe środki trujące dzieli się na kilka typów - środki duszące (na przykład cyjanowodór, stosowany w niemieckich, nazistowskich obozach koncentracyjnych i zagłady pod nazwą cyklon B), parzące (na przykład iperyt, czyli gaz musztardowy), krztuszące (do których należą chlor i fosgen), paralityczno-drgawkowe (na przykład sarin, tabun) oraz halucynogenne i usypiające (w tej roli może być używane na przykład LSD).

Istnieje też kategoria bojowych środków pomocniczych, które - w przeciwieństwie do środków trujących - można legalnie stosować. To na przykład środki zapalające (najbardziej znanym jest napalm), związki stosowane do stawiania zasłon dymnych, defolianty, z których najsłynniejszym jest Agent Orange używany przez Amerykanów do niszczenia dżungli w czasie wojny w Wietnamie. Do tej grupy zalicza się także lakrymatory, z którymi wielu z nas mogło się zetknąć, bowiem należą do nich na przykład gaz łzawiący i gaz pieprzowy.

Broń biologiczna także ma długą historię. Znane są relacje o podrzucaniu jadowitych węży na wrogie okręty lub pszczół nieprzyjaciołom. Pod koniec XIV wieku podczas oblężenia miasta Kaffa (dziś Teodozja) na Krymie atakujący Tatarzy wystrzeliwali z katapulty w kierunku obrońców ciała osób zmarłych na dżumę. Inna relacja mówi, że pod koniec XV wieku Hiszpanie wykorzystali krew trędowatych do zatrucia wina.

Najbardziej intensywne prace nad bronią biologiczną prowadzono w czasie II wojny światowej i zimnej wojny. W roli broni starano się wykorzystać patogeny powodujące takie choroby, jak wąglik, dżuma, ospa prawdziwa czy wirusowe gorączki krwotoczne, a także pałeczki Salmonelli. Prowadzono także prace nad bojowym zastosowaniem takich naturalnych substancji, jak rycyna i botulina (czyli jad kiełbasiany).

Zarówno broń chemiczna, jak i broń biologiczna razem z bronią atomową (jądrowa, nuklearną) są zaliczane do kategorii broni masowego rażenia, czyli takiej, która może razić ludzi i inne organizmy na bardzo dużą skalę. Inna nazwa tej kategorii to broń ABC, od pierwszych liter w nazwach. Broń chemiczna (gazy bojowe) w ten sposób była używana na frontach I wojny światowej, a współcześnie - w czasie wojny iracko-irańskiej i wojny domowej w Syrii.

Jednak w przeciwieństwie do broni jądrowej pozostałe rodzaje broni ABC mogą służyć także do niewielkich ataków, ukierunkowanych wręcz na pojedyncze osoby. Przykładem takiego zastosowania broni biologicznej są listy z wąglikiem, a broni chemicznej - próby otrucia przez Rosjan byłego szpiega Siergieja Skripala i jego córki oraz opozycjonisty Aleksieja Nawalnego. W obu przypadkach użyto środka trującego z grupy nowiczoków.

Konwencja o broni biologicznej została podpisana w 1972 roku i weszła w życie trzy lata później. Zakazuje prowadzenia badań, produkcji, gromadzenia, nabywania lub przechowywania biologicznych środków i toksyn oraz mogących służyć do ich przenoszenia broni i urządzeń. Nakazuje także zniszczyć lub przekształcić na cele pokojowe wszelką istniejącą broń biologiczną.

Konwencja o zakazie broni chemicznej została podpisana w roku 1993 i obowiązuje od roku 1997. Zakazuje rozwoju, produkcji, składowania, przekazywania, nabywania i użycia broni chemicznej. Powołała też Organizację do spraw Zakazu Broni Chemicznej, która czuwa nad przestrzeganiem zapisów umowy. Organizacja ma siedzibę w Hadze.

Do obu konwencji przystąpiła przeważająca większość państw na świecie, w tym wszystkie państwa europejskie, łącznie z Polską, Rosją i Ukrainą.

Atak Rosji na Ukrainę. Oglądaj TVN24 w TVN24 GO