1 sierpnia 1944 r. o godz. 17.00 (tzw. Godzina „W”) zbrojnym wystąpieniem oddziałów Armii Krajowej zostało rozpoczęte powstanie warszawskie. Głównym punktem trwających wiele dni obchodów będą dzisiejsze uroczystości. Minutą ciszy i dźwiękiem syren w godzinę W, uroczystościami przy pomnikach Gloria Victis i Polskiego Państwa Podziemnego oraz koncertem powstańczych piosenek, stolica upamiętni powstańców.
Obchody wybuchu Powstania Warszawskiego rozpoczną się przed południem przy pomniku "Mokotów Walczący - 1944" w parku im. gen. Gustawa Orlicz-Dreszera, skąd przed obelisk poświęcony pamięci 119 pomordowanych powstańców z pułku "Baszta" przy ul. Dworkowej wyruszy Marsz Mokotowa.
Dzieci uczestniczące w akcji "Lato w mieście" złożą kwiaty, zapalą znicze i odśpiewają piosenki powstańcze przed pomnikiem Małego Powstańca na Starym Mieście.
Godzina "W"
Wczesnym popołudniem przed pomnikiem gen. Stefana Roweckiego "Grota" zostaną złożone kwiaty, następnie odbędzie się uroczystość przy pomniku Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej
O godz. 17 - w godzinę "W" - w stolicy i 250 miejscowościach województwa zabrzmią syreny alarmowe. Na wojskowych Powązkach rozpocznie się uroczystość przy pomniku Gloria Victis z udziałem przedstawicieli najwyższych władz.
Prawdopodobnie będzie w nich uczestniczył profesor Władysław Bartoszewski. Były minister spraw zagranicznych i uczestnik Powstania Warszawskiego jak sam mówi, po raz pierwszy zastanawiał się, czy pojawić się pod pomnikiem Gloria Victis. Przez swoją nieobecność profesor Bartoszewski chciał zaprotestować przeciwko zakłócaniu obchodów upamiętniających wybuch powstania. - Przyjeżdża banda, wszystko jedno czym motywowana, obłędem, namiętnością, szowinizmem, łapówkami, ale zachowuje się tak, jakby była motłochem. Ja to uważam za motłoch. Każdego człowieka, który hańbi cmentarze, uważam za motłoch, bez względu na to jakiego wyznania cmentarze hańbi - podkreślił Bartoszewski.
Złożenie wieńców i wspólna modlitwa
Na wieczór zaplanowano uroczystość złożenia wieńców, modlitwę ekumeniczną i mszę św. polową przed Pomnikiem Polegli Niepokonani na wolskim Cmentarzu Powstańców Warszawy. Mieszkańcy będą mieli także możliwość wspólnego zaśpiewania piosenek powstańczych na pl. Zamkowym oraz uczestniczenia w rozpaleniu ogniska pamięci na Kopcu Powstania Warszawskiego na Mokotowie. O północy w Muzeum Powstania Warszawskiego odbędzie się premiera spektaklu teatralnego Marcina Cecko "Kamienne niebo zamiast gwiazd".
Powstanie warszawskie wybuchło 1 sierpnia 1944 roku, miało trwać 2-3 dni. Zakończyło się kapitulacją po 63 dniach zaciętych walk.
Do wybuchu powstania doszło w obliczu wielkiej ofensywy Armii Czerwonej na zachód, w atmosferze spodziewanej rychłej klęski Niemiec. Wojska niemieckie od połowy czerwca do końca lipca cofnęły się z Białorusi aż na przedpola Warszawy. Warszawiacy byli świadkami pospiesznej i bezładnej ewakuacji administracji niemieckiej. Wobec zbliżającego się frontu Niemcy wezwali 100 tys. mieszkańców stolicy do przymusowych robót fortyfikacyjnych. Wezwanie zbojkotowano i nie wywołało to represji, co Polacy uznali za objaw słabości okupantów.
Heroiczna walka i ogromne straty
W pierwszych dniach sierpnia ataki powstańców odpierało 20 tys. żołnierzy i policjantów niemieckich. 4 sierpnia Niemcy wspierani przez sformowany z posiłków, dodatkowy 25-tysięczny korpus gen. Ericha von dem Bacha, rozpoczęli systematyczne tłumienie powstania.
W pierwszej połowie sierpnia powstańcy po krwawych walkach zostali wyparci m.in. z Woli. Na początku września padło Stare Miasto, a potem Powiśle. W zajmowanych dzielnicach hitlerowcy brutalnie rozprawiali się nie tylko z powstańcami. Rozpoczęło się masowe mordowanie mieszkańców stolicy i systematyczne niszczenie miasta w myśl rozkazu Himmlera: "Warszawa ma być zrównana z ziemią".
10 września w kierunku Warszawy ruszyła ofensywa Armii Czerwonej i po kilkudniowych walkach wojska sowieckie zdobyły Pragę. Kilka dni później oddziały I Armii Wojska Polskiego sforsowały Wisłę i połączyły się z powstańcami na Czerniakowie. Nie otrzymały jednak wsparcia Armii Czerwonej, poniosły wielkie straty i wycofały się.
Pod koniec września ustały walki na Mokotowie i Żoliborzu, broniło się jeszcze Śródmieście. 2 października powstanie skapitulowało.
Straty powstańców wyniosły około 40 tys. zabitych i rannych; zginęło około 180 tys. cywilów. Poległo lub zaginęło również ok. 2,3 tys. żołnierzy 1. Armii Wojska Polskiego gen. Zygmunta Berlinga, którzy usiłowali pomóc walczącej stolicy. Ponad 15 tys. uczestników Powstania znalazło się w niewoli niemieckiej. Uległa zniszczeniu prawie jedna czwarta zabudowy stolicy.
Po upadku Powstania i wypędzeniu z miasta jego mieszkańców Niemcy przystąpili do systematycznego burzenia stolicy. 17 stycznia 1945 r. do opustoszałej i wypalonej Warszawy wkroczyła Armia Czerwona.
Autor: adsz / Źródło: tvn24.pl, PAP
Źródło zdjęcia głównego: Wikipedia | Jerzy Tomaszewski