Władza wykonawcza w Polsce – organy, uprawnienia, funkcje

● Władzę wykonawczą w Polsce sprawują Prezydent Rzeczypospolitej Polski i Rada Ministrów (art. 10 Konstytucji). ● Władza wykonawcza to jedna z trzech władz gwarantowanych przez Konstytucję w ramach podziału władz na władzę ustawodawczą, sądowniczą i wykonawczą. ● Organami władzy wykonawczej na poziomie terytorialnym są wójt, burmistrz, prezydent miasta, zarząd powiatu i zarząd województwa.

Władza wykonawcza w Polsce – zgodnie z zapisami w art. 10 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej – sprawowana jest przez Prezydenta i powołaną przez niego Radę Ministrów. Prezydent jest głową państwa, gwarantem ciągłości władzy państwowej, suwerenności i bezpieczeństwa kraju. Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zewnętrzną, kieruje też administracją rządową.

Władza wykonawcza (inaczej: egzekutywa) polega na bezpośrednim zarządzaniu sprawami wewnętrznymi i zagranicznymi państwa oraz samorządów. Jej zadaniem jest realizacja aktów prawnych, w tym ustaw wydanych przez organy władzy ustawodawczej.

Prezydenta wybiera się na pięcioletnią kadencję w powszechnych wyborach. Jest głową państwa i zwierzchnikiem sił zbrojnych. Do najważniejszych uprawnień Prezydenta RP wobec władzy wykonawczej należy powołanie premiera i Rady Ministrów. Prezydent może też zwołać Radę Gabinetową (nadzwyczajne posiedzenie rządu) i wystąpić do Sejmu o postawienie członka rządu przed Trybunałem Stanu.   

Rada Ministrów jest powoływana przez Prezydenta na podstawie rekomendacji Prezesa Rady Ministrów. Zgodnie z art. 146 Konstytucji prowadzi politykę wewnętrzną i zewnętrzną Rzeczypospolitej Polskiej. Jej główne zadania to m.in.: – zapewnienie wykonania ustaw, – wydawanie rozporządzeń, – koordynacja i kontrola pracy organów administracji państwowej, – ochrona interesów Skarbu Państwa, – uchwalanie projektu budżetu, a potem kierowanie jego wykonaniem, – dbanie o bezpieczeństwo państwa, – zawieranie umów międzynarodowych.

Trzecią grupą władzy wykonawczej są organy administracji samorządowej i rządowej działające w terenie. 

Organem wykonawczym powiatu jest zarząd powiatu i starosta (stojący na czele zarządu powiatu), organem wykonawczym województwa jest zarząd województwa i marszałek (stojący na czele zarządu województwa). 

Władza wykonawcza w gminach wiejskich należy do wójta, w gminach miejskich do burmistrza, a w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców do prezydenta miasta. Wybierani są w bezpośrednich wyborach i nie podlegają Radzie Ministrów. 

Wojewoda powoływany jest przez premiera na wniosek ministra. Wojewoda jest przedstawicielem rządu w województwie.

Na świecie istnieją różne modele władzy wykonawczej.

System prezydencki – nie ma tu podziału władzy wykonawczej, prezydent jest nie tylko głową państwa, ale i szefem rządu. Wybierany jest w wyborach powszechnych. System prezydencki obowiązuje np. w Stanach Zjednoczonych Ameryki.

System kanclerski – prezydent nie ma realnego wpływu na politykę państwa, a jego rola jest głównie reprezentacyjna. Funkcję szefa rządu pełni wybierany przez parlament kanclerz, który ma w państwie bardzo silną pozycję. System kanclerski obowiązuje np. w Niemczech.

System parlamentarno-gabinetowy – władzę wykonawczą sprawuje premier wraz z ok. 20-osobowym gabinetem oraz 100-osobowym rządem. Ten model funkcjonuje w Wielkiej Brytanii. W Polsce funkcjonuje model mieszany (parlamentarno-prezydencki). Prezydent ma silną pozycję w porównaniu do modelu kanclerskiego i wybierany jest przez naród w bezpośrednich wyborach. Jego uprawnienia są jednak dość niewielkie w porównaniu do uprawnień Rady Ministrów.

Akty prawne: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dn. 2 kwietnia 1997 r., art. 10