Generał Radislav Krstić to pierwszy wojskowy skazany za zbrodnie wojenne w byłej Jugosławii. Pozostały mu jeszcze do odsiedzenia 24 lata więzienia. Warszawski sąd podjął decyzję, że Serb może to zrobić w polskim więzieniu. Wnioskował o to trybunał w Hadze, bojąc się o zdrowie, a nawet życie zbrodniarza ze Srebrenicy.
Sąd Okręgowy w Warszawie, do którego akta sprawy serbskiego wojskowego trafiły we wrześniu, zdecydował, że serbski zbrodniarz wojenny może odsiadywać wyrok nad Wisłą.
Będzie siedział w Polsce?
- Przejęcie Serba przez Polskę nie narusza bezpieczeństwa i porządku prawnego w Polsce ani nie stwarza ryzyka dla polskich obywateli - powiedział sędzia Igor Tuleya, uzasadniając decyzję, że serbski zbrodniarz wojenny gen. Radislav Krstić będzie odbywać karę w Polsce.
Sędzia Tuleya mówił, że nie ma żadnych przeszkód prawnych do przejęcia Serba przez Polskę. Porządek prawny naruszałoby przejęcie kogoś, czyj proces był nierzetelny, ale proces Serba był sprawiedliwy - uznał sąd.
Czwartkowe postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie jest nieprawomocne, ale ani polski prokurator, ani polski pełnomocnik Krsticia nie zamierzają się od niego odwoływać. Zgodnie z prawem ostateczna decyzja należy do ministra sprawiedliwości.
W oddzielnym postępowaniu - gdyby doszło do przekazania - sąd będzie musiał dostosować wyrok do polskiego prawa (nie zna ono kary 35 lat więzienia). Może to być kara 25 lat.
Możliwość odbywania kary przez Krsticia w Polsce wynika z podpisanej przez nasz kraj w 2008 r. umowy z ONZ, która mówi o wykonywaniu wyroków haskiego Trybunału i ewentualnym przekazywaniu skazanych poszczególnym krajom.
Sąd odpowiadał na wniosek Trybunału. W przypadku odmowy przyjęcia Krsticia byłaby to decyzja ostateczna i Haga nie miałaby prawa się od niej odwołać.
Prawa ręka Mladicia
Krstić to jedna z najbardziej znienawidzonych postaci na Bałkanach. W lipcu 1995 r. wraz z gen. Mladiciem - bezpośrednim wydającym rozkaz wymordowania blisko ośmiu tysięcy mężczyzn i chłopców w bośniackiej Srebrenicy - uczestniczył w planowaniu ofensywy na to miasto i sam nadzorował rozdzielnie rodzin przed - jak się później okazało - masową egzekucją niewinnych muzułmańskich mieszkańców miasta.
W 1997 r. międzynarodowy Trybunał ds. zbrodni wojennych w byłej Jugosławii wystawił akt oskarżenia wobec Krsticia, na którego złapaniu zależało belgijskim prokuratorom co najmniej tak samo, jak na schwytaniu Ratko Mladicia.
Wynikało to z przekazania do Hagi setek dokumentów i wielu relacji świadków masowych mordów dokonywanych w ostatnim okresie wojny przez Serbów na bośniackiej ludności Bośni i Hercegowiny. Wskazywały one jednoznacznie na winę Krsticia i kilku innych wojskowych dowodzących armią bośniackich Serbów.
Mina, amputacja, powrót do armii i Srebrenica
Krstić od połowy 1994 r. był zastępcą dowódcy, a następnie (od lipca 1995 r.) dowódcą korpusu "Drina" - kilku serbskich dywizji operujących w czasie wojny na ziemiach południowej i południowo-wschodniej Bośni.
Jego kariera w wojsku, rozpoczęta w 1972 r. po zakończeniu studiów w szkole oficerskiej, przez ponad 10 lat nie zapowiadała wielkich awansów. Wszystko zmieniło się w latach 80-tych, gdy w Jugosławii zaczęło "kipieć" i dotychczas tłumione przez komunistyczny aparat animozje narodowe między Chorwatami, Serbami i Albańczykami zaczęły wychodzić na światło dzienne. W 1986 r. Krsticiowi powierzono dowodzenie brygadą zmotoryzowaną na bardzo niespokojnej, wewnętrznej granicy Federacji Jugosłowiańskiej z Kosowem i Metohiją (dziś te dawne prowincje Serbii próbują "wybić się" na niepodległość dzięki protektoratowi USA i Unii Europejskiej - red.).
W 1990 r., już w stopniu majora, Krstić wrócił do Bośni i przez pewien czas mieszkał z rodziną. W 1992 r., gdy Bośnia ogłosiła niepodległość i w pobliżu Sarajewa pojawiły się serbskie oddziały, Krstić nie wytrzymał i zgłosił się do garnizonu - oczywiście serbskiego.
Zostało mu powierzone kierowanie brygadą zmotoryzowaną we wschodniej Bośni niedaleko miasa Sokolac (dzisiaj serbska część federacji BiH). Wojskowy okazał się świetnym strategiem. Latem 1993 roku i w kolejnych miesiącach walczył z wojskami armii Bośni i Hercegowiny (złożonymi głównie z muzułmanów, a częściowo też Chorwatów - red.) i odparł ich ofensywę.
29 grudnia 1994 r. Krstić w trakcie obchodu garnizonu wszedł na pozostawioną z niewiadomych przyczyn w pobliżu drogi minę. W szpitalu amputowano mu prawą nogę poniżej kolana. Serbski bohater wojenny - wtedy już za takiego był uznawany - został przewieziony do Belgradu. Stamtąd został jednak na własne żądanie wypisany z końcem kwietnia 1995 r. i wrócił na pole walki. Powierzono mu kierowanie korpusem "Drina" i rozczęło się planowanie ofensywy na Żepę i Srebrenicę - enklawy znajdujące się pod protektoratem wojsk NATO, gdzie - jak podejrzewał serbski sztab generalny - armia Bośni i Hercegowiny rekrutuje cywilów i tworzy kolejne dywizje, które mogą zdecydować o losach wojny.
W lipcu 1995 r. gen. Mladić, kierując się w dużej mierze sugestiami Krsticia, stworzył plan ofensywy i późniejszego postępowania wobec cywilów zamieszkałych w regionie atakowanych miast. Wśród wskazówek dla dowódców operacji znajdowały się rozkazy mówiące o "bezwzględnym rozłączeniu muzułmanów mieszkających w Zepie i Srebrenicy tak, by nie mogli się kontaktować i organizować jakiejkolwiek formy oporu".
Później okazało się, że za tymi rozkazami stały m.in. decyzje o pozostawieniu w domach w Srebrenicy tylko kobiet i zabraniu z nich mężczyzn i chłopców do "obozów przejściowych", do których ci jednak nigdy nie dotarli.
Porwanie na poboczu drogi. Wściekła Moskwa
Po wojnie Krstić pozostał w Bośni. Nie miał zamiaru z niej wyjeżdżać, ale wraz z rodziną przeniósł się do Banja Luki w serbskiej części federacji. W tamtym czasie, gdy na zachodzie Europy i w USA zdano sobie powoli sprawę z tragedii, do jakiej pośrednio doprowadziła bezczynność żołnierzy NATO w Srebrenicy (pozwolili na wtargnięcie serbskiego wojska i wywiezienie z regionu kilku tysięcy cywilów - red.), rozpoczęły się pośpieszne działania, które miały doprowadzić do schwytania i postawienia przed sądem wszystkich winnych masakry w bośniackim mieście.
W środę 2 grudnia 1998 r. niczego nie podejrzewający Krstić wracał swoim samochodem do domu z podróży w interesach. We wsi Vrszani, kilkadziesiąt kilometrów od Banja Luki, jego samochód złapał gumę. Nie było w tym nic przypadkowego. Po chwili z ciemności wyłoniło się i otoczyło go kilkunastu komandosów z elitarnej amerykańskiej jednostki Navy SEALS. Wyciągnęli go siłą przez okno, "załadowali" do śmigłowca i natychmiast przetransportowali do Hagi.
Aresztowania dokonano na terytorium nadzorowanym przez rosyjskie wojska działające w ramach misji pokojowej SFOR. 3 grudnia oburzenie z powodu zatrzymania Krsticia wypowiedziały wyraźnie Banja Luka oraz władze w Belgradzie. Moskwa - wściekła, bo nie została poinformowana o planowanej akcji Amerykanów - nazwała aresztowanie "porwaniem".
Wszystkiemu zaprzeczał Tymczasem Krstić miał w Hadze tylko cztery dni "wolnego". Piątego dnia w ekspresowym tempie posadzono go na ławie oskarżonych i rozpoczął się proces trwający dwa i pół roku.
Krstić, mimo przytłaczających dowodów (m.in. rozkazów ataku na wsie i miasteczka, jakie podpisywał tuż przed ofensywą armii serbskiej w Bośni w okolicach Srebrenicy i Żepy, gdzie również zamordowano kilkuset cywilów) przez cały czas twierdził, że nie brał udziału w planowaniu działań militarnych w trakcie letniej kampanii Serbów. Twierdził też, że nie wiedział nic o popełnianych zbrodnich wojennych i całą winę za masakrę w Srebrenicy zrzucił na gen. Ratko Mladicia.
15 sierpnia 2001 r. został skazany na 46 lat więzienia za zbrodnie wojenne. Trybunał skazał go na mocy uchwały ONZ z 1948 r. o odpowiedzialności za popełnione zbrodnie ludobójstwa. Był to dopiero trzeci przypadek w historii, gdy użyto tego "paragrafu". Wcześniejsze został on zastosowany w 1998 r. w przypadku dwóch dowódców plemienia Hutu, którzy dokonali ludobójstwa na Tutsich w Rwandzie.
W 2004 r. po serii apelacji złożonych przez adwokatów Krsticia Trybunał uznał, że nie jest on bezpośrednio winny ludobójstwa. Uznano go jednak za winnego "współudziału w ludobójstwie". W rezultacie jego wyrok 46 lat więzienia zamieniono na 35 lat.
Atak
20 grudnia 2004 r. po spędzeniu trzech lat w areszcie i trzech lat w haskim więzieniu Krstić został przetransportowany do Wielkiej Brytanii, by tam dokończyć odsiadywanie wyroku.
7 maja 2010 r. trzech więźniów - muzułmanów wywodzących się z Bośni - zaatakowało Serba podrzynając mu gardło. Krsticia cudem uratowano. Mężczyźni zostali skazani przez sąd na dodatkowe kary więzienia, jednak nie uznano ich winnymi próby morderstwa, a jedynie "spowodowania zagrożenia dla zdrowia" współwięźnia.
Kilka tygodni po tym incydencie Krstić wrócił do więzienia Wakefield, ale kolejne miesiące i lata - aż do teraz - spędza pod bacznym okiem strażników, którzy muszą dbać o jego bezpieczeństwo.
Jeszcze w 2010 r. Trybunał w Hadze, do którego zgłosiła się Wielka Brytania uznająca, że nie jest w stanie zapewnić skazanemu bezpieczeństwa, postanowił, że poszuka generałowi celi w innym kraju.
W tym roku Trybunał zwrócił się do Polski z prośbą o rozpatrzenie wniosku o "przejęcie" wyroku Krsticia.
Autor: Adam Sobolewski//gak/kdj / Źródło: tvn24.pl, kurir.de, politika.rs, PAP