RJP ogłasza duże zmiany w ortografii. "Trzeba się będzie uczyć wielu rzeczy od nowa"

Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN zdecydowała o wprowadzeniu szeregu zmian zasad ortografii po kilku posiedzeniach - ostatnie odbyło się 22 stycznia 2024 roku. "Rada uznała, że wprowadzenie tych zmian, dotyczących wyłącznie tzw. konwencjonalnych zasad pisowni, przyniesie korzyść w postaci uproszczenia i ujednolicenia zapisu poszczególnych grup wyrazów i połączeń, eliminacji wyjątków, a także likwidacji przepisów, których zastosowanie jest z różnych powodów problematyczne, np. wymaga od piszącego zbyt drobiazgowej analizy znaczeniowej tekstu" - podano w komunikacie na stronie RJP.

"To zaś przyczyni się do zmniejszenia liczby błędów językowych oraz - być może - umożliwi piszącym skupienie się na innych niż ortograficzne aspektach poprawności tekstu. Rada zaznacza, że większość z wprowadzonych zmian była postulowana już wiele lat temu, jednak z najrozmaitszych powodów nie udało się wcześniej nadać im mocy obowiązującej" - czytamy w dalszej części komunikatu. Zmiany uchwalone przez RJP wejdą w życie 1 stycznia 2026 roku. "Termin ten jest odległy, aby umożliwić wszystkim osobom i instytucjom dostosowanie się do nich" - wyjaśnił PAN w komunikacie zamieszczonym w mediach społecznościowych w środę.

ZOBACZ TEŻ: Egzamin ósmoklasisty. Mamy arkusze z języka polskiego

Do tej pory nazwy mieszkańców miast i ich dzielnic, osiedli i wsi zapisywaliśmy małą literą. Od początku 2026 roku za poprawny uznawany będzie zapis wielką literą, np. "Warszawianin", "Nowohucianin", "Łęczyczanin", "Chochołowianin". Ponadto dopuszczony zostanie alternatywny zapis (małą lub wielką literą) nazw, które Słownik Języka Polskiego określa jako "żartobliwe", a więc: "kitajec" lub "Kitajec", "jugol" lub "Jugol", "żabojad" lub "Żabojad", "szkop" lub "Szkop", "makaroniarz" lub "Makaroniarz" - wylicza RJP.

Już wkrótce wielką literą będziemy zapisywać nie tylko nazwy firm i marek wyrobów przemysłowych, ale także pojedynczych egzemplarzy tych wyrobów ("samochód marki Ford" i "pod oknem zaparkował czerwony Ford"). Wielka litera pojawi się również w każdym członie: nazw komet (np. "Kometa Halleya", obecnie: "kometa Halleya), wielowyrazowych nazw geograficznych i miejscowych, których drugi człon jest rzeczownikiem w mianowniku ("Morze Marmara", "Pustynia Gobi", "Półwysep Hel", "Wyspa Uznam".

ZOBACZ TEŻ: Troje maturzystów w Polsce zdawało egzamin z łemkowskiego. Dla jednego szkoła wydrukowała słownik

Od stycznia 2026 roku wprowadzona zostanie także pisownia wielką literą stojącego na początku wyrazu "aleja", "brama", "bulwar", "osiedle", "plac", "park", "kopiec", "kościół", "klasztor", "pałac", "willa", "zamek", "most", "molo", "pomnik", "cmentarz", np. "Aleja Róż", "Brama Warszawska", "Plac Zbawiciela", "Park Kościuszki", "Kopiec Wandy", "Kościół Mariacki", "Pałac Staszica", "Zamek Książ", "Most Poniatowskiego", "Pomnik Ofiar Getta", "Cmentarz Rakowicki". RJP zaznacza, że w przypadku wyrazu "ulica" utrzymana zostanie pisownia małą literą.

Wielką literą będziemy zapisywać również wszystkie człony (oprócz przyimków i spójników) w wielowyrazowych nazwach lokali usługowych i gastronomicznych, np. "Karczma Słupska", "Kawiarnia Literacka", "Apteka pod Orłem", "Teatr Wielki" oraz wszystkie człony w nazwach orderów, medali, odznaczeń, nagród i tytułów honorowych, np. "Nagroda im. Jana Karskiego i Poli Nireńskiej", "Nagroda Nobla", "Nagroda Pulitzera", "Mistrz Mowy Polskiej", "Honorowy Obywatel Miasta Krakowa".

Małą lub wielką literą będą mogły być zapisywane przymiotniki tworzone od imion (rzadziej od nazwisk), zakończone na "-owy", "-in(-yn)", "-ów", mające charakter archaiczny, np. "jackowe dzieci" lub "Jackowe dzieci"; "poezja miłoszowa" lub "poezja Miłoszowa"; "zosina lalka" lub "Zosina lalka"; "jacków dom" lub "Jacków dom". Małą literą zapiszemy też przymiotniki tworzone od nazw osobowych, zakończonych na "-owski", np. "dramat szekspirowski", "epoka zygmuntowska", "koncert chopinowski".

ZOBACZ TEŻ: Nowa lista lektur. Co z "Panem Tadeuszem" i "W pustyni i w puszczy"?

Nowe zasady wprowadzają rozdzielną pisownię cząstek "-bym", "-byś", "-by", "-byśmy", "-byście" ze spójnikami, np. "Zastanawiam się, czy by nie pojechać w góry" i bezwyjątkową pisownię łączną "nie" z imiesłowami odmiennymi. Oznacza to zniesienie wyjątku zezwalającego na "świadomą pisownię rozdzielną" - podkreśla RJP. Zgodnie z nowymi zasadami poprawna będzie pisownia członu "pół-" w wyrażeniach: "półzabawa", "półnauka", "półżartem", "półserio", "półspał", "półczuwał".

Do tego dochodzi wprowadzenie jednolitej łącznej pisowni cząstek "niby-", ­"quasi-" z wyrazami zapisywanymi małą literą, np. "nibyartysta", "nibygotyk", "nibyliść", "quasipostępowy", "quasiromantycznie", przy zachowaniu pisowni z łącznikiem przed wyrazami zapisywanymi wielką literą, np. niby-Polak, quasi-Anglia. Zgodnie z nowymi zasadami łącznie będziemy zapisywać także "nie-" z przymiotnikami i przysłówkami odprzymiotnikowymi, niezależnie od stopnia, np. "niemiły", "niemilszy", "nienajmilszy", "niebanalnie", "nieżyciowo", "nienajstaranniej".

Dopuszczona zostanie natomiast rozdzielna pisownia cząstek takich jak "super-", "ekstra-", "wege-", "mini-", "mega-", "makro-", które mogą występować również jako samodzielne wyrazy, np. "miniwieża" lub "mini wieża", bo jest możliwe: "wieża (w rozmiarze) mini"; "superpomysł" lub "super pomysł", bo jest możliwe: "pomysł super"; "ekstrazarobki" lub "ekstra zarobki", bo jest możliwe: "zarobki ekstra"; "ekożywność" lub "eko żywność", bo jest możliwe: "żywność eko".

Pełna lista zmian zasad ortografii, które wejdą w życie w 2026 roku, znajduje się na stronie Rady Języka Polskiego.

Po ogłoszeniu decyzji Rady Języka Polskiego w sieci pojawił się szereg komentarzy na temat zmian zasad ortografii. "To chyba największa reforma ortografii w czasach powojennych. Trzeba się będzie uczyć wielu rzeczy od nowa" - skomentował Instytut Języka Polskiego UW we wpisie opublikowanym w środę na Facebooku.

"Rada Języka Polskiego zmienia ortografię! Część zmian słusznych i postulowanych od dawna np. przez @dobryslownik (internetowy słownik poprawnej polszczyzny i poradnia językowa - red.), ale niektóre przedziwne" - ocenił językoznawca dr Artur Czesak we wpisie na portalu X. "Kochani, RJP orzekła, że Chińczyków, Niemców i Francuzów możecie obrażać zarówno małą, jak i wielką literą" - to już treść wpisu z profilu Mikołaja Kirschke w serwisie X.