Mija rok od katastrofy kolejowej pod Szczekocinami

Rano w pobliżu miejsca katastrofy spotkają się przedstawiciele lokalnych władz, strażacy oraz delegacje kolejarzy i maszynistów. Złożą kwiaty i zapalą znicze przed tablicą upamiętniającą ofiary, kilkaset metrów od miejsca, w którym zderzyły się pociągi. W obchodach będzie uczestniczył wiceminister transportu Andrzej Massel. Później w kościele pw. św. Bartłomieja w Szczekocinach rozpocznie się msza św. w intencji ofiar wypadku oraz strażaków-ochotników, którzy pospieszyli im z pomocą. Po południu odbędzie się ceremonia poświęcenia samochodu dla jednostki staży w Szczekocinach.

Ofiary katastrofy zostaną też upamiętnione w innych częściach kraju. O godz. 13 w Katedrze Polowej Wojska Polskiego w Warszawie odbędzie się msza w ich intencji. Na uroczystość zaproszono ministra transportu Sławomira Nowaka i prezesów spółek kolejowych.

Msza w intencji ofiar będzie też odprawiona w Szczecinie, w kościele pw. Matki Bożej Jasnogórskiej, o godz. 10. W południe w całej Polsce na znak pamięci i żałoby zostaną uruchomione syreny na lokomotywach.

Do katastrofy doszło w sobotę, 3 marca 2012 r. o godz. 20.55 niedaleko Zawiercia - na zjeździe z Centralnej Magistrali Kolejowej w kierunku Krakowa. Zderzyły się czołowo pociągi TLK "Brzechwa" z Przemyśla do Warszawy i Interregio "Jan Matejko" relacji Warszawa-Kraków. Pociąg Warszawa-Kraków wjechał na tor, po którym z naprzeciwka jechał pociąg Przemyśl-Warszawa. Jako pierwsi z pomocą przybiegli mieszkańcy Chałupek i innych okolicznych wsi, którzy usłyszeli huk zderzających się pociągów. Wyciągali z wagonów poszkodowanych, przynosili koce i gorącą herbatę lub po prostu trzymali uwięzionych w wagonach za rękę i pocieszali. Chwilę później na miejscu katastrofy pojawiła się straż pożarna, karetki pogotowia i policja. Służby kryzysowe wojewody śląskiego o katastrofie dowiedziały się po godz. 21 od pogotowia w Zawierciu. Przed godz. 22 w akcję ratowniczą zaangażowano już 30 karetek, na miejsce skierowano też śmigłowce Lotniczego Pogotowia Ratunkowego. Strażacy przez wiele godzin przeszukiwali zniszczone wagony, poszukując poszkodowanych. Akcję poszukiwawczą zakończono w poniedziałek 5 marca. Kilka godzin po tragedii na miejscu katastrofy pojawił się premier Donald Tusk wraz z grupą ministrów. Miejsce katastrofy odwiedził też prezydent Bronisław Komorowski, który ogłosił dwudniową żałobę narodową.

Rannych w wypadku przewożono do szpitali m.in. w Sosnowcu, Myszkowie, Zawierciu, Włoszczowie i Krakowie. Hospitalizowano w sumie ok. 50 poszkodowanych. Katastrofy nie przeżyło 16 osób. Najmłodsza śmiertelna ofiara miała 25 lat, najstarsza - 55. Zabici pochodzili ze Szczecina, Nowego Targu, Warszawy (trzy osoby), Krakowa, Wieliczki, Dębicy, Makowa Mazowieckiego, powiatów: nowosądeckiego, olkuskiego, żywieckiego i tarnowskiego, a także z miejscowości z woj. świętokrzyskiego. Wśród zabitych była Rosjanka i obywatelka Stanów Zjednoczonych. Obcokrajowcy - wśród nich obywatele Ukrainy i Czech - znaleźli się także w grupie rannych w wypadku. Poza maszynistami obu pociągów w katastrofie zginęli pomocnik maszynisty pociągu Intercity i dwóch członków załogi pociągu Interregio - kierownik składu i konduktor. Dwaj członkowie załogi PKP Intercity przeżyli katastrofę.

Postępowanie ws. katastrofy prowadzi Prokuratura Okręgowa w Częstochowie, która przedstawiła zarzuty dwóm osobom - dyżurnym ruchu z posterunków kolejowych Starzyny i Sprowa. Według śledczych, gdyby nie błędy dyżurnych, do tragedii by nie doszło.

Według ustaleń śledztwa, dyżurny ze Starzyn doprowadził do skierowania pociągu Warszawa-Kraków na niewłaściwy tor, a dyżurna ze Sprowy wydała zezwolenie na wjazd pociągu relacji Przemyśl-Warszawa na tor, po którym jechał już pociąg z Warszawy do Krakowa. Według prokuratorów, dyżurna nie sprawdziła, jaka jest przyczyna zajętości toru, co było jej sygnalizowane przez system kontroli ruchu. Obojgu postawiono zarzuty nieumyślnego spowodowania katastrofy kolejowej, za co może grozić kara do ośmiu lat więzienia. Dyżurny ze Starzyn Andrzej N., który po katastrofie ze względu na stan zdrowia spędził kilka miesięcy w szpitalu psychiatrycznym, jest też podejrzany o poświadczenie nieprawdy w dokumentacji dotyczącej ruchu pociągów. Według opinii zespołu biegłych psychiatrów i psychologa, którzy przez dwa miesiące obserwowali N. w Szpitalu Psychiatrycznym w Lublińcu, dyżurny w chwili katastrofy był poczytalny. Oznacza to, że może odpowiadać karnie.

W postępowaniu zgromadzono bardzo obszerny materiał dowodowy, przesłuchanych zostało wielu świadków - głównie poszkodowanych w katastrofie, bliskich ofiar i pracowników kolei. W śledztwie zgromadzono wiele dokumentów kolejowych, nie tylko bezpośrednio związanych z katastrofą, ale też dotyczących np. szkoleń i ruchu pociągów.

Zaskoczeniem dla śledczych były niektóre ustalenia biegłych z zakresu transportu szynowego, którzy dokonali odczytu z rejestratorów obu lokomotyw. Z przesłanej prokuraturze opinii wynika, że jeden z pociągów - relacji Przemyśl-Warszawa - krótko przed katastrofą jechał z prędkością 98 km na godzinę i w ogóle nie hamował. Maszynista drugiego pociągu rozpoczął manewr hamowania 400 metrów przed zderzeniem i zredukował prędkość do 40 km/h. Ostatnio prokuratorskie śledztwo zostało przedłużone o pół roku. Prokuratura motywuje to m.in. koniecznością przesłuchania obcokrajowców, którzy podróżowali pociągami. Oprócz pasażerów, prokuratura będzie jeszcze przesłuchiwać m.in. specjalistów z zakresu bezpieczeństwa funkcjonowania ruchu kolejowego.

Niezależnie od prokuratury, okoliczności wypadku wyjaśniała też Państwowa Komisja Badania Wypadków Kolejowych. W czwartek wieczorem na stronie ministerstwa transportu opublikowano jej raport. Wynika z niego, że to błąd dyżurnych ruchu z posterunków Starzyny i Sprowa był bezpośrednią przyczyną katastrofy. Dyżurny ze Starzyn wyprawił pociąg Interregio "Jan Matejko" na tor w kierunku przeciwnym do zasadniczego (tor zasadniczy to ten, po którym prowadzony jest ruch, na linii dwutorowej najczęściej to prawy tor). Natomiast dyżurna z posterunku Sprowa - jak napisano w raporcie - wyprawiła pociąg TLK "Brzechwa" na zajęty tor szlakowy.

Przewodniczący Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych Tadeusz Ryś powiedział na piątkowej konferencji prasowej, że dyżurny ruchu ze Starzyn nie dopilnował przestawienia rozjazdu, w wyniku czego pociąg znalazł się na niewłaściwym torze. - Od momentu minięcia posterunku w Starzynach maszyniści mieli siedem minut, by uniknąć katastrofy - powiedział. Chodzi o to, że w tym czasie mogli użyć systemu, który zablokowałby pociągi. - To była ostatnia szansa na uniknięcie zderzenia - dodał. Wyjaśnił, że komisja nie uwzględniła awarii rozjazdu w Starzynach jako bezpośredniej przyczyny katastrofy, ponieważ na ten wypadek są opracowane odpowiednie procedury i dyżurny ruchu ich nie dochował. Przewodniczący zaznaczył, że przyczyną systemową, która miała wpływ na to, że doszło do wypadku, była zbyt mała liczba szkoleń, które mieli odbywać pracownicy kolei odpowiedzialni za prowadzenie ruchu pociągu.

Z kolei minister transportu Sławomir Nowak zaznaczył na konferencji prasowej, że "mimo, iż główną i bezpośrednią przyczyną katastrofy pod Szczekocinami był błąd dyżurnych ruchu, (...) nie można wszystkich wrzucać do jednego worka". - Nie zgadzam się na obarczanie winą wszystkich dyżurnych ruchu, którzy rzetelnie i profesjonalnie wykonują codziennie swoje obowiązki - podkreślił Nowak. W raporcie PKBWK wskazano także na błędy maszynistów prowadzących oba pociągi - określono je jako "przyczyny pośrednie" katastrofy. Prowadzący pociąg "Matejko" miał wjechać na tor w kierunku przeciwnym do zasadniczego, choć na semaforze nie wyświetlał się sygnał uprawniający do takiej jazdy. TLK "Brzechwa" natomiast pojechał na tor właściwy (prawy), chociaż semafor pozwalał na jazdę po torze lewym.

Inną pośrednią przyczyną wskazaną przez autorów raportu jest to, że praca posterunków ruchu i drużyn pociągowych nie była należycie nadzorowana. W raporcie wytknięto również, że odpowiedniego nadzoru nie było także nad procesem modernizacji infrastruktury kolejowej oraz jej stanem. W związku z tym, jak zauważył minister Nowak, wyciągnięto już pierwsze wnioski personalne. - Według posiadanej przeze mnie informacji, w związku z ustaleniami raportu, zarząd PKP PLK podjął decyzję o odsunięciu od pracy w zakładzie w Kielcach już 8 osób - powiedział. Dodał, że prowadzone jest postępowanie kontrolne; niewykluczone są też dalsze wnioski, również do prokuratury. Wiceprezes PKP PLK i koordynator ds. bezpieczeństwa Grupy PKP Andrzej Pawłowski wyjaśnił, że te osiem osób zostało odsuniętych od obowiązków, a decyzje w sprawie dalszej ich pracy w spółce zostaną podjęte, gdy zakończy się audyt. - Służbowe konsekwencje wobec osób, które złamały procedury lub przepisy, będą wyciągane za każdym razem, gdy do tego dojdzie - zapewnił.

Autor: dp\mtom\k / Źródło: PAP, TVN24, tvn24.pl