25 lat temu Polska wstąpiła do NATO. Kulisy negocjacji z Rosją

Źródło:
TVN24
Kulisy milowego kroku
Kulisy milowego krokuTVN24
wideo 2/4
Kulisy milowego krokuTVN24

25 lat temu Polska wstąpiła do NATO. Zanim podpisaliśmy dokumenty akcesyjne, za kulisami toczyło się wiele zakulisowych negocjacji - prowadzono ważne rozmowy, których celem było uniknięcie rosyjskiego sprzeciwu. Ale i przekonanie Zachodu, że można nam zaufać i krok ten leży w interesie bezpieczeństwa światowego, nie było łatwym zadaniem. Materiał magazynu "Polska i Świat". 

To, co oficjalne, to efekt wielu nieoficjalnych zdarzeń - rozmów, spotkań, czasem gróźb i czasem próśb, które w zwykłym świecie można by nazwać targami. W świecie polityki to dyplomacja, która w latach 90. w sytuacji Polski miała olbrzymie znaczenie, bo i cel, który chcieliśmy osiągnąć, był największego kalibru.

- Powodem, dla którego myśmy zmierzali do NATO było, w najłagodniejszej wersji, zakładając że Rosja nie będzie agresywna, to była obawa, że Rosja będzie przez długi czas obszarem niepokoju i zagrożenia, którego nie jesteśmy w stanie ocenić – mówi minister spraw zagranicznych w latach 1993-1995 Andrzej Olechowski. - Nie było wiadomo, co się będzie działo z bronią atomową – dodaje.

Po ponad 40 latach ucisku ze strony Moskwy, pragnienie bycia częścią zachodu było bardzo silne. Prezydent RP w latach 1995-2005 Aleksander Kwaśniewski wspomina, że był to "stan głębokiej nieprzewidywalności". – Myśmy nie wiedzieli, co się wydarzy. W związku z tym gwarancje bezpieczeństwa dla Polski powinny być silne i realne – dodaje.

Sprzyjające zmiany w Rosji

Na Kremlu nastał liberalny, jak na warunki rosyjskie, Borys Jelcyn. Otoczony jednak twardogłowymi politykami, którzy po upadku ZSRR marzyli o powrocie potęgi. – Jego otoczenie, a szczególnie służby, instytucje rosyjskie ważne dla procesu, czyli MSZ, KGB były zdecydowanie przeciw – wskazuje Aleksander Kwaśniewski.

Wyrażona przez rząd Tadeusza Mazowieckiego, a potem wprost wyartykułowana przez premiera Jana Olszewskiego chęć wstąpienia do NATO - musiała być w pewnym momencie naznaczona konfrontacją z tym, czego chce, a raczej, czego nie chce Rosja. Prezydenta Billa Clintona przekonywał duet Wałęsa-Havel.

- Mówiłem, że jeśli tego nie posłuchamy, to wielkie zwycięstwo Solidarności będzie zniszczone, że historia nam nie wybaczy, że nie wykorzystaliśmy momentu, który jest sprzyjający – mówi prezydent RP w latach 1990-1995 Lech Wałęsa.

Sprzyjający, bo Rosja po upadku ZSRR była słaba, a imperialne zapędy nie zdążyły na nowo podnieść głowy. Ale przekonanie Rosji to był tylko element tego, co było do zrobienia. Przekonanie zachodu, że można nam zaufać i że to leży w interesie bezpieczeństwa światowego - do łatwych również nie należało, bo przekonanie było inne. - Musimy najpierw budować dobre stosunki z nową Rosją, a rozszerzenie NATO może zahamować proces stabilizacji i demokratyzacji Rosji - tłumaczył tamten punkt widzenia były doradca Billa Clintona i były ambasador USA w Polsce Daniel Fried.

Gdy prezydentem Stanów Zjednoczonych został Bill Clinton, a nie obciążony zobowiązaniami wobec Gorbaczowa George Herbert Bush, w Białym Domu ważne stało się na nowo to, co dzieje się w Europie, również za sprawą późniejszej sekretarz stanu Madeleine Albright - z pochodzenia Czeszki.

Aleksander Kwaśniewski przypomina, że Albright to była "emigrantka, która rozumiała problemy tego regionu". - Ona była fenomenalna, w rozmowach głównie wewnątrzamerykańskich zdejmowała wszystkie hamulce – dodaje.

Negocjacje Wałęsy z Jelcynem

I tak dwutorowo, dwubiegunowo, polska dyplomacja przekonywała, że Polska w NATO to konieczność. Wśród przełomowych wydarzeń była tak zwana deklaracja warszawska. Wizyta Jelcyna w Warszawie w sierpniu 1993 roku i niestandardowe metody dyplomatyczne w pałacyku w Helenowie.

- Oczywiście pogadaliśmy i wypiliśmy trochę - przyznaje Lech Wałęsa. - I w pewnym momencie mówię mu tak: "proszę pana, ja wchodzę do NATO, do Unii". On się żachnął, ale ja mu, że go nie pytam, ja tu jestem prezydentem, a nie pan – opowiada.

Borys Jelcyn i Lech WałęsaTVN24

- Jelcyn podpadł pod obróbkę Wałęsy, bardzo umiejętną - uważa dziennikarka i była korespondentka w Moskwie Krystyna Kurczab-Redlich. - Rozegrał Jelcyna, znając jego słabość do alkoholu - dodaje.

Rosyjscy dyplomaci towarzyszący Jelcynowi mieli osłupieć. - Najpierw Graczow, minister obrony opowiadał, dlaczego to nie jest mądrze, żeby Polska przystąpiła do NATO. Więc Wałęsa mu przerwał i mówi: "Panie Graczow, pan jest wybitnym generałem, ale na polityce to pan się nie zna" – wspominał Andrzej Olechowski.

Podobny wywód rozpoczął rosyjski szef dyplomacji. - Wałęsa wiedział, że z Kozyriewem tak sobie nie poradzi, więc mu przerwał, wychylił się nad stołem i powiedział do Jelcyna: "Borys, albo to razem zrobimy, albo my sami to zrobimy" - wspominał Olechowski. Wtedy, "wyraźnie umęczony" Jelcyn, przystał na wolę Wałęsy.

Liczne spotkania Clintona z Jelcynem

Po powrocie do Moskwy administracja rosyjska wycofała się z tego stanowiska, ale na nic to się zdało. Wałęsa intensywnie korespondował z Białym Domem. Bill Clinton wziął na siebie osobiście negocjacje z rosyjskim odpowiednikiem.

W czasie swojej prezydentury z Jelcynem widział się 15 razy. Doprowadził do podpisania układu NATO-Rosja w 1997 roku. To dla Stanów Zjednoczonych również była kwestia odegrania nowej roli i naprawienia błędów z przeszłości, które zaowocowały porządkiem jałtańskim. - My, Amerykanie wycofaliśmy się z Europy w latach 30. i doprowadziliśmy do katastrofy 1 i 17 września – ocenił Daniel Fried.

Klamka zapadła - w momencie, gdy z Rosją dało się negocjować. - Gdybyśmy przegapili ten pociąg, byśmy nie weszli do niego w 1999 roku, obawiam się, że kolejny termin byłby albo odległy, albo w ogóle do dzisiaj byśmy czekali - twierdzi Aleksander Kwaśniewski. Były prezydent podkreśla, że "nie musi mówić, jak zasadniczo by to zmieniło sytuację" Polski.

Misterna układanka, w której światowi gracze musieli zrozumieć, że "the time is now", czyli jak nie teraz, to kiedy.

Autorka/Autor:Maciej Warsiński

Źródło: TVN24

Źródło zdjęcia głównego: TVN24

Pozostałe wiadomości

Maszynista pociągu Intercity nie zatrzymał się przed semaforem "stój" w Trzebini i wjechał na tor, po którym z naprzeciwka poruszał się inny pociąg. Dopiero później użył sygnału radio "stój", zatrzymując swój pociąg i ten jadący z naprzeciwka. Komisja wyjaśnia okoliczności zdarzenia.

Semafor wskazywał "stój", maszynista się nie zatrzymał. Dwa pociągi jechały na siebie

Semafor wskazywał "stój", maszynista się nie zatrzymał. Dwa pociągi jechały na siebie

Źródło:
Kontakt24

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej ostrzega przed upałami we wschodniej połowie Polski. Temperatura w cieniu będzie przekraczać 30 stopni Celsjusza. Dla wielu miejsc wydano ostrzeżenia drugiego stopnia.

Pomarańczowe ostrzeżenia w 12 województwach

Pomarańczowe ostrzeżenia w 12 województwach

Aktualizacja:

Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski przyznał, że "bardzo pozytywnie ocenia operację kurską". - Jest ona złożona, ale idzie zgodnie z planem - oznajmił. Siły ukraińskie wkroczyły do przygranicznego obwodu rosyjskiego na początku sierpnia.

"Rezerwy wymiany rosną". Dlatego Ukraińcy wkroczyli do przygranicznego obwodu

"Rezerwy wymiany rosną". Dlatego Ukraińcy wkroczyli do przygranicznego obwodu

Źródło:
PAP

28-letni mężczyzna zginął na Orlej Perci w wyniku upadku z dużej wysokości - przekazało w sobotę Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe. Od piątku ratownicy interweniowali 27 razy.

28-latek zginął w Tatrach

28-latek zginął w Tatrach

Źródło:
PAP, RMF FM

Ziemia nagle zapadła się na chodniku w stolicy Malezji. 48-letnia kobieta, która wpadła do środka, pozostaje zaginiona - poinformowały służby.

W centrum miasta zapadł się chodnik. Kobieta runęła kilka metrów w dół

W centrum miasta zapadł się chodnik. Kobieta runęła kilka metrów w dół

Źródło:
Reuters, The Guardian, CBS News

Upały wróciły do Polski. W niedzielę temperatura w cieniu poszybuje aż do 33 stopni Celsjusza. Kolejne dni również zapowiadają się bardzo gorąco. Słoneczne chwile w nielicznych miejscach mogą być przerywane przez opady deszczu i burze.

Fala gorąca na ostatni tydzień wakacji

Fala gorąca na ostatni tydzień wakacji

Źródło:
tvnmeteo.pl

PO od lat mówi, że aborcja powinna być dostępna, legalna, bezpłatna i bezpieczna. Ale nie będziemy mydlić oczu wyborcom, że w przyszłym tygodniu przepchniemy ustawę przez Sejm, bo to będzie trudne - powiedziała wiceministra Aleksandra Gajewska z KO. Powiedziała, że trwają rozmowy z politykami PSL w sprawie aborcji, ale "liderzy są bardziej radykalni niż członkowie".

Gajewska o PSL: rozmawiamy o aborcji, ale liderzy są bardziej radykalni niż członkowie

Gajewska o PSL: rozmawiamy o aborcji, ale liderzy są bardziej radykalni niż członkowie

Źródło:
TVN24

Nie odpuszczę tematu aborcji w tej kadencji na milimetr - zadeklarował lider Lewicy Włodzimierz Czarzasty. Komentował wczorajsze słowa premiera Donalda Tuska. - Donald, przepraszam. Nie zgadzam się z taką tezą - powiedział.

Czarzasty odpowiada Tuskowi: Donald, przepraszam, nie zgadzam się. Nie odpuścimy

Czarzasty odpowiada Tuskowi: Donald, przepraszam, nie zgadzam się. Nie odpuścimy

Źródło:
TVN24

Prezydent Ukrainy, prezydent Polski i premier Litwy wystąpili na wspólnej konferencji prasowej w Kijowie. Andrzej Duda zapewnił, że Polska nadal będzie wspierać Ukrainę militarnie i politycznie. Złożył też deklarację dotyczącą hipotetycznego wycofywania wojsk rosyjskich z Ukrainy. Na te słowa żartobliwie zareagował Zełenski.

Deklaracja Dudy i żart Zełenskiego na wspólnej konferencji

Deklaracja Dudy i żart Zełenskiego na wspólnej konferencji

Źródło:
PAP, TVN24

Turcja wznawia wspólne patrole wojskowe z Rosją w północnej Syrii - poinformował resort obrony w Ankarze. Patrole granicy syryjskiej były prowadzone od 2019 roku, zostały zawieszone cztery lata później ze względów bezpieczeństwa w regionie.

Państwo NATO wznawia patrole wojskowe. Z Rosją

Państwo NATO wznawia patrole wojskowe. Z Rosją

Źródło:
PAP, BBC

Ukraina po raz pierwszy z powodzeniem użyła pocisku rakietowego Palianyca - poinformował w czasie przemówienia z okazji Dnia Niepodległości w Kijowie prezydent Wołodymyr Zełenski. Podkreślił, że jest to broń "zupełnie nowej klasy".

Ukraińcy mają nową broń, Palianycę

Ukraińcy mają nową broń, Palianycę

Źródło:
Defense Express, PAP, BBC

Szczyt sezonu na grzyby zbliża się wielkimi krokami. Należy jednak pamiętać, że grzybobranie może słono kosztować - za złamanie przepisów można otrzymać mandat w wysokości do 500 złotych. Co więcej, za zbieranie gatunków chronionych sąd może wymierzyć karę pięciu tysięcy złotych.

Nawet 5 tysięcy złotych kary za zbieranie grzybów

Nawet 5 tysięcy złotych kary za zbieranie grzybów

Źródło:
tvn24.pl

Włoskie służby otworzyły śledztwo w kierunku zabójstwa po śmierci miliardera Mike'a Lyncha i sześciu innych osób na luksusowym jachcie u wybrzeży Sycylii. Zarzutów nikomu nie postawiono, a dochodzenie nabierze bardziej konkretnego kierunku po wydobyciu i przebadaniu wraku leżącego na dnie morza. Przesłuchano wszystkich ocalałych pasażerów i członków załogi jednostki, w tym jej kapitana.

Zatonięcie jachtu, śmierć miliardera i innych osób. Śledztwo w kierunku zabójstwa

Zatonięcie jachtu, śmierć miliardera i innych osób. Śledztwo w kierunku zabójstwa

Źródło:
Reuters, tvn24.pl, PAP

Putin tej wojny nie wygrał i nie wygra - stwierdził w "Faktach po Faktach" były zastępca dowódcy strategicznego NATO do spraw transformacji generał Mieczysław Bieniek. W sobotę Ukraina obchodzi 33. rocznicę niepodległości, jest to także 913. dzień inwazji zbrojnej Rosji na ten kraj.

"Ukrainę było stać, aby w sposób skryty zorganizować błyskotliwą operację wojskową"

"Ukrainę było stać, aby w sposób skryty zorganizować błyskotliwą operację wojskową"

Źródło:
TVN24

Żołnierze Międzynarodowego Legionu Obrony Terytorialnej Ukrainy będą mogli uzyskać obywatelstwo ukraińskie. Prezydent Wołodymyr Zełenski podpisał w tej sprawie ustawę.

Walczą w Ukrainie, będą mieli obywatelstwo

Walczą w Ukrainie, będą mieli obywatelstwo

Źródło:
PAP

Uzbrojony w nóż napastnik zaatakował w piątek wieczorem uczestników festynu z okazji 650-lecia miasta Solingen na zachodzie Niemiec - poinformowała agencja dpa. Z rąk nożownika zginęły trzy osoby, a osiem zostało rannych. Reuters przekazał w sobotę po południu, że niemiecka policja zatrzymała jedną osobę - to 15-latek. Nie jest podejrzany o atak nożem, lecz o niezgłoszenie zamiarów innej osoby, o których miał wiedzę. Do przeprowadzenia ataku przyznało się tak zwane Państwo Islamskie.

Atak nożownika podczas festynu w Solingen. Policja zatrzymała jedną osobę

Atak nożownika podczas festynu w Solingen. Policja zatrzymała jedną osobę

Aktualizacja:
Źródło:
PAP, Reuters

Co najmniej dziesięć osób zginęło po tym, jak w wyniku intensywnych opadów deszczu na wyspie Phuket w Tajlandii osunęła się ziemia. Znajduje się tam wiele hoteli i turystycznych apartamentów. Blisko 20 osób zostało rannych.

Ziemia osunęła się na popularnej wśród turystów wyspie. Zginęło co najmniej 10 osób

Ziemia osunęła się na popularnej wśród turystów wyspie. Zginęło co najmniej 10 osób

Źródło:
PAP, AFP

Bardzo bym się cieszył, gdyby to Mariusz Błaszczak został moim następcą na stanowisku prezesa Prawa i Sprawiedliwości - powiedział Jarosław Kaczyński. Zaznaczył jednocześnie, że nie jest to "swoista dyrektywa seniora partii", a ostateczną decyzję podejmie kongres PiS.

Kto zastąpi Kaczyńskiego? Prezes PiS wskazał faworyta. "Cenię go i lubię"

Kto zastąpi Kaczyńskiego? Prezes PiS wskazał faworyta. "Cenię go i lubię"

Źródło:
PAP

Odblokowano autostradę A4 we Wrocławiu, na której w sobotę panowały poważne utrudnienia po śmiertelnym wypadku, do którego doszło nad ranem. Obecnie sytuacja na drodze wróciła do normy.

Śmiertelny wypadek na autostradzie

Śmiertelny wypadek na autostradzie

Aktualizacja:
Źródło:
PAP

W tragicznym wypadku przy ulicy Vogla zginęły trzy osoby. Śledztwo jest już na końcowym etapie. Jak ustalono, kierowca pędził przez teren zabudowany obok ścieżki pieszo-rowerowej nawet 170 km/h. Mieszkańcy zbierają podpisy z apelem do władz miasta i policji o pilne działania na rzecz poprawy bezpieczeństwa na tej ulicy. - Nie chcemy kolejnej tragedii - mówi nam radna KO i inicjatorka akcji Urszula Włodarska-Sęk.

Uderzyli w drzewo, auto stanęło w płomieniach. Trzy osoby zginęły. Biegli wyliczyli prędkość

Uderzyli w drzewo, auto stanęło w płomieniach. Trzy osoby zginęły. Biegli wyliczyli prędkość

Źródło:
tvnwarszawa.pl

Dym pochodzący z pożarów lasów w zachodniej Kanadzie dotarł w tym tygodniu do Europy - podało Europejskie Centrum Monitorowania Atmosfery Copernicus (CAMS).

Dym z kanadyjskich pożarów dotarł do Europy

Dym z kanadyjskich pożarów dotarł do Europy

Źródło:
PAP
"Gromadzili chore wręcz ilości szczątków ludzkich z całego świata"

"Gromadzili chore wręcz ilości szczątków ludzkich z całego świata"

Źródło:
tvn24.pl
Premium

Po wakacyjnej przerwie na antenę TVN24 wraca "Czarno na białym". Najbliższa premiera już 26 sierpnia. Program przygotowywany przez wielokrotnie nagradzanych dziennikarzy będzie można oglądać codziennie - od poniedziałku do czwartku o godzinie 20.30. Wszystkie reportaże będą dostępne też w portalu TVN24 GO - a większość z nich będzie można tam zobaczyć jeszcze przed emisją w telewizji.

"Czarno na białym" wraca po wakacyjnej przerwie na antenę TVN24

"Czarno na białym" wraca po wakacyjnej przerwie na antenę TVN24

Źródło:
Czarno na białym

Pierwszy odcinek wyczekiwanego przez widzów nowego sezonu "Odwilży" właśnie pojawił się na platformie Max. Czego spodziewać się po nowej odsłonie produkcji? Na ekranie zobaczymy dobrze znanych bohaterów, ale też plejadę gwiazd w rolach nowych postaci.

Pierwszy odcinek drugiego sezonu "Odwilży" już dziś w serwisie Max

Pierwszy odcinek drugiego sezonu "Odwilży" już dziś w serwisie Max

Źródło:
DD TVN, tvn24.pl

W najnowszym "Kadrze na kino" Ewelina Witenberg opowiedziała o najgłośniejszych filmowych premierach tego tygodnia. Na wielki ekran trafił między innymi film "Mrugnij dwa razy", który jest reżyserskim debiutem Zoë Kravitz. Prowadząca program opowiedziała też o sprzedaży najdroższej w filmowej historii figurki.

Co warto obejrzeć. Ewelina Witenberg podsumowuje. "Kadr na kino" w TVN24

Co warto obejrzeć. Ewelina Witenberg podsumowuje. "Kadr na kino" w TVN24

Źródło:
tvn24.pl