"Najbogatsze dzieło sztuki, jakie pozostawił po sobie wiek XX w Polsce" na krajowej liście UNESCO 

Zbiór fotograficzny "Zapis socjologiczny" Zofii Rydet został wpisany na Polską Listę Krajową Programu UNESCO "Pamięć Świata", która jest spisem przejawów żywego dziedzictwa niematerialnego z terenu Polski. Wymieniona lista od jej pierwszej edycji w 2014 r. prowadzona jest przez Polski Komitet Programu UNESCO "Pamięć Świata", któremu przewodniczy Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych - obecnie dr Paweł Pietrzyk. W skład wymienionego komitetu wchodzą niezależni eksperci z różnych instytucji pamięci w Polsce.

Na "Zapis socjologiczny" składa się blisko 20 tys. zdjęć, wykonanych w latach 1978-1990, w ponad stu miejscowościach, głównie na Podhalu, Górnym Śląsku i Suwalszczyźnie. Zofia Rydet rozpoczęła pracę nad tym cyklem mając 67 lat i będąc już artystką o ustalonej renomie i pokaźnym dorobku wystawienniczym. Jej twórczość zajmowała osobną pozycję w środowisku polskich fotografów, zdominowanym wówczas przez mężczyzn i tendencje konceptualne.

ZOBACZ TEŻ: Karolina Rozwód nową dyrektorką Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej

- Cykl "Zapis socjologiczny" Zofii Rydet jest najbogatszym dziełem sztuki, jakie pozostawił po sobie wiek XX w Polsce - mówi Sebastian Cichocki, główny kurator Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, kurator wystawy fotografii Zofii Rydet w MSN w 2016 roku. - To materiał, który może interesować bardzo różnorodną grupę odbiorców. Jest atrakcyjny również dla osób spoza świata sztuki, ludzi interesujących się etnografią oraz kulturą materialną i wizualną. To opowieść o Polsce, o wsi, o transformacji ustrojowej. Myślę, że jest szereg danych zaszyfrowanych w tych fotografiach, które będziemy jeszcze przez kolejne dekady odkrywać - podkreśla Cichocki. - Ten cykl dobrze sytuuje się w międzynarodowej tradycji rozbuchanych, gigantycznych i majestatycznych projektów fotograficznych - dodaje.

- "Zapis socjologiczny" jest znany prawie każdemu, kto interesował się historią fotografii polskiej. Z drugiej strony jest to cykl obszerny i niepoznany do końca, obejmuje kilkadziesiąt tysięcy negatywów. Wpisuje się dobrze w międzynarodową dyskusję na temat (tego), po co jest fotografia, jaką może pełnić funkcję społeczną, co z niej możemy przenieść do innych dyscyplin, jak na przykład socjologia - ocenia Cichocki.

ZOBACZ TEŻ: Kraków będzie skreślony z listy UNESCO? To "realne zagrożenie" przez budowę kładki

- "Zapis socjologiczny" Zofii Rydet to dzieło, którego nie da się jednoznacznie zdefiniować - mówi Karol Hordziej, kurator archiwum Zofii Rydet. - Jeśliby to potraktować jako jedno dzieło konceptualnej fotografii, jest to najbardziej monumentalny cykl. Można go oczywiście traktować jako ogromny zasób wiedzy socjologicznej i etnograficznej, ze względu na to, że jest to zapis odchodzącej kultury wiejskiej, z jej tradycjami religijnymi i artystycznymi. Na zdjęciach wykonanych przez Zofię Rydet mamy ogrom informacji na temat zachowań i wyglądu osób oraz dekoracji ich domów. Dla Zofii Rydet dom był odbiciem człowieka, zwracała uwagę, że nie ma dwóch takich samych domów, ani dwóch takich samych ludzi - podkreśla kurator.

- Ten projekt wykracza daleko poza wymiar socjologiczny i etnograficzny, jest to bardzo ambitne dzieło konceptualne. Należy pamiętać, że Zofia Rydet pewne rzeczy przestawiała w tych mieszkaniach, aranżując obraz, który zapisywała fotograficznie, to wskazuje, że nie jest to klasyczny dokument - dodaje Hordziej.

ZOBACZ TEŻ: Zjawisko, które "przejdzie do historii". NASA wyróżnia zdjęcie Polaka

Oryginalne materiały "Zapisu socjologicznego 1978-1990", jakie pozostały po Zofii Rydet, są przechowywane w siedzibie Fundacji im. Zofii Rydet, a sama Fundacja jest ich prawowitym właścicielem.  PAP jest jedyną agencją fotograficzną, która reprezentuje zbiory artystki. - Cała lista korzyści, płynących dla fundacji i dla zbioru fotografii, przeważyła naszą decyzję, aby materiał "Zapis socjologiczny" powierzyć Polskiej Agencji Prasowej. Na tym etapie uważam, że jest to dobra decyzja - mówi Zofia Augustyńska-Martyniak, wiceprezeska Fundacji im. Zofii Rydet, stryjeczna prawnuczka Zofii Rydet. Jak podkreśla Augustyńska-Martyniak, "umowa zawarta między Fundacją im. Zofii Rydet a Polską Agencja Prasową ma przede wszystkim charakter przedstawicielstwa promocyjnego i w żaden sposób nie zagraża integralności oryginałów, które w komplecie, w postaci negatywów oraz autorskich odbitek, znajdują się w siedzibie Fundacji".

Zofia Rydet urodziła się 5 maja 1911 roku w Stanisławowie. Od lat 60. uczestniczyła w życiu artystycznym, tworząc cykle fotograficzne "Mały człowiek" i "Czas przemijania" oraz cykl fotomontaży "Świat uczuć i wyobraźni", który został wydany w 1979 roku jako album. Od 1978 roku do końca swej twórczości realizowała najważniejsze dokonanie artystyczne - "Zapis socjologiczny", stanowiący monumentalną dokumentację człowieka i społeczeństwa. W 1980 roku zaprezentowała konceptualny cykl "Nieskończoność dalekich dróg". Ostatnią ważną serią stała się realizowana na przełomie lat 80. i 90. "Suita śląska", na którą składają się kolaże i fotomontaże, zawierające autocytaty z wcześniejszych fotografii, głównie z "Zapisu socjologicznego", które artystka skomponowała na kształt ludowych przedstawień sakralnych.

Prace Zofii Rydet znajdują się m.in. w: Muzeum Narodowym we Wrocławiu, Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Śląskim w Katowicach, Muzeum Fotografii w Krakowie, a także w Museum of Modern Art w Nowym Jorku, Centre Georges Pompidou w Paryżu, Museum of Modern Art w Kioto i w National Museum of Photography, Film and Television w Bradford. Główna część dorobku artystycznego Zofii Rydet znajduje się w depozycie Fundacji im. Zofii Rydet, której celem jest promocja i odczytywanie na nowo jej twórczości.

Zofia Rydet zmarła 24 sierpnia 1997 roku w Gliwicach, spoczywa na cmentarzu w Rabce-Zdroju.

ZOBACZ TEŻ: "Sytuacja niesłychana". Ma być doniesienie do prokuratury w sprawie współpracownika Glińskiego