70 lat temu rozpoczęła się likwidacja krakowskiego getto. 13 i 14 marca 1943 r. na jego ulicach i na placu Zgody (dziś plac Bohaterów Getta) hitlerowcy rozstrzelali ok. 2 tys. osób. Zdolnych do pracy przewieziono do obozu w Płaszowie, a reszta trafiła do Auschwitz.
Uroczystości rocznicowe w Krakowie odbędą się w weekend. W sobotę zostanie otwarta nowa wystawa w Aptece pod Orłem, a w niedzielę ulicami miasta przejdzie Marsz Pamięci.
Krakowscy Żydzi przed wojną
Żydowska społeczność stanowiła przed wojną jedną czwartą mieszkańców miasta. Według spisu zarządzonego przez Niemców we wrześniu 1939 r. w Krakowie i okolicznych gminach żyło 68,4 tys. Żydów.
Prof. Andrzej Chwalba pisze w "Dziejach Krakowa" że według niemieckich danych, podczas przeprowadzonej w 1940 r. akcji przesiedleń miasto opuściło 32 tys. Żydów
Getto w Krakowie
Krakowskie getto było jednym z największych w Generalnym Gubernatorstwie. Powstało w 1941 r. na mocy rozporządzenia gubernatora dystryktu krakowskiego Otto Waechtera z 3 marca. W Podgórzu, na prawym brzegu Wisły, wytyczono dzielnicę i przesiedlono tam około 12 tys. ludzi. Znalazło się tam też kilka tysięcy mieszkańców, którzy nie mieli zezwolenia. Łącznie wszystkich mieszkańców było ok. 17 tys.
Getto było otoczone drutem kolczastym. Wewnątrz znajdowało się 320 domów, 15 ulic lub ich fragmentów. Drut kolczasty zamieniono później na drewniany parkan, a w kilku miejscach – mur. Do środka prowadziły cztery bramy: przy pl. Zgody, rynku Podgórskim, na ul. Limanowskiego i ul. Lwowskiej.
Przez tak wytyczoną dzielnicę przejeżdżały tramwaje, ale się w niej nie zatrzymywały. Jadącym w nich ludziom zabraniano patrzeć przez okna.
Mieszkańcy getta cierpieli z powodu ciasnoty i braku żywności.
Apteka pod Orłem
W getcie, do końca jego istnienia, pozostał tylko jeden aryjczyk – Tadeusz Pankiewicz. Prowadził on przy placu Zgody Aptekę pod Orłem. Można było tam zdobyć "lewe" dokumenty, wymienić informacje, spotkać się.
Likwidacja getta
W czerwcu i październiku 1942 r. Niemcy przeprowadzili w getcie dwie akcje masowego aresztowania. Niezdolnych do pracy, chorych i starców rozstrzelano. Ok. 11 tys. mieszkańców przetransportowano do obozu zagłady w Bełżcu.
W grudniu tego samego roku getto podzielono na dwie części. W pierwszej z nich ("A") znaleźli się zdolni do pracy, a w drugiej ("B") – skazani na zagładę.
13 marca 1943 r., rankiem rozpoczęła się ostateczna likwidacja krakowskiego getta. Hitlerowcy oddzielili mężczyzn od kobiet, a dzieci od matek. Zamordowali też ok. 100 niemowląt. Na placu Zgody dokonali selekcji. W jej wyniku, zdrowi mężczyźni zostali wywiezieni do obozu w Płaszowie. Pozostałych rozstrzelano bądź przetransportowano do Auschwitz. W sumie likwidacja getta w Krakowie trwała około pół roku.
We wrześniu 1943 r. zdjęto drut kolczasty i zburzono mur.
Ocaleni
Z getta, poprzez ucieczkę lub dzięki pomocy niemieckiego przemysłowca Oskara Schindlera, udało się uratować m.in. Romanowi Polańskiemu, Ryszardowi Horowitzowi z siostrą Niusią, Romie Ligockiej, Stelli Mueller i Miriam Akavi.
68 krzeseł-rzeźb
Ofiary Holokaustu upamiętniono na placu Bohaterów Getta. Stoi tam 68 różnej wielkości rzeźb z metalu, przedstawiających krzesła. Jest to nawiązanie do mebli, które porzucono podczas likwidacji krakowskiego getta.
Autor: jś/mz/k / Źródło: PAP
Źródło zdjęcia głównego: United States Holocaust Memorial Museum, courtesy of Instytut Pamieci Narodowej, domena publiczna, Wikipedia