Turcja, Niemcy, Meksyk, PRL. Zaskakujące pochodzenie naszych wigilijnych tradycji 

Źródło:
PAP, tvn24.pl
W Warszawie rozbłysła kolorowa choinka
W Warszawie rozbłysła kolorowa choinka
wideo 2/5
W Warszawie rozbłysła kolorowa choinka

Święta Bożego Narodzenia to czas zwykle spędzany w gronie najbliższych, z którym wiąże się wiele tradycji. Święta te, a zwłaszcza Wigilia, nie zawsze wyglądały jednak tak, jak obecnie. Pochodzenie niektórych naszych wigilijnych tradycji może być wręcz zaskakujące. Skąd wziął się zwyczaj przystrajania bożonarodzeniowej choinki? Czy karp od zawsze był na wigilijnym stole? I dlaczego Święty Mikołaj nosi czapkę elfa?

Z badania CBOS, przeprowadzonego na przełomie listopada i grudnia wynika, że wiele zwyczajów wigilijnych jest w polskich domach kultywowanych w równym stopniu, co ćwierć wieku temu. "Niezmiennie prawie wszyscy Polacy składają sobie w Wigilię życzenia (98 proc.), spożywają tradycyjne potrawy wigilijne (98 proc.), dzielą się opłatkiem (97 proc.), a także przystrajają choinki (96 proc.)" - wskazuje CBOS. 73 proc. ankietowanych w okresie świątecznym śpiewa kolędy, 59 proc. odmawia w Wigilię modlitwę lub odczytuje odpowiedni fragment Pisma Świętego, 57 proc. przystępuje do spowiedzi, a 54 proc. respondentów bierze udział w pasterce.

Choć obchodzenie Wigilii Bożego Narodzenia jest zwyczajem typowo polskim, towarzyszą mu tradycje, których pochodzenie może być zaskakujące. Kiedy pojawiła się w Polsce świąteczna choinka? Skąd wziął się zwyczaj jedzenia karpia? I dlaczego święty mikołaj nosi czapkę elfa?

Choinka bożonarodzeniowa

Teorii dotyczących pochodzenia zwyczaju ubierania choinki jest co najmniej kilka. Według najpopularniejszej zwyczaj ten dotarł do Polski w XVIII-XIX wieku z protestanckich Niemiec. Tam natomiast ukształtował się w XV wieku. Genezy ozdabiania choinki upatruje się jeszcze w czasach antycznych, kiedy z okazji świąt do świątyń i domów wnoszono ejresione, czyli przystrojone gałęzie drzewa laurowego lub oliwnego.

W Polsce początkowo choinki pojawiły się w bogatszych domach mieszczan i arystokracji. Wcześniej w wielu regionach Polski pojawiała się natomiast podłaźniczka, czyli ozdobiony czubek świerka lub jodły albo gałązka sosny wieszana pod sufitem. Zwyczaj umieszczania takich ozdób trwał w polskich domach jeszcze do lat 20. ubiegłego wieku.

ZOBACZ TEŻ: Jak przetrwać święta? "Warto zapytać, czy chcemy mieć rację, czy relacje"

Szopka bożonarodzeniowa

Za ojczyznę szopki bożonarodzeniowej uznaje się z kolei Włochy. Przyjęło się uważać, że pierwsze jasełka urządził w Greccio w 1223 roku św. Franciszek. Przygotował żłóbek, słomę w jaskini w lesie, do której przyprowadzono owce, uwiązano wołu i osła. W tej scenerii, w wigilię Bożego Narodzenia, odprawił pasterkę.

Szopka bożonarodzeniowa Shutterstock

Świąteczny karp

Przepis na wigilijnego karpia pojawił się już w "Compendium Ferculorum albo Zebranie Potraw" Stanisława Czernieckiego, najstarszej polskiej książce kucharskiej z 1682 roku. Można więc uznać go za tradycję dawną i typowo polską.

Nie wszyscy się jednak z tym zgadzają, ponieważ zwyczaj spożywania tej ryby w Wigilię stał się tak powszechny dopiero przed kilkudziesięcioma laty. Często wskazuje się to jako zasługę PRL-owskiego ministra przemysłu i handlu w drugiej połowie lat 40. XX wieku, Hilarego Minca, któremu przypisuje się hasło "Karp na każdym stole wigilijnym w Polsce!". Powszechność jedzenia w Wigilię karpia prawdopodobnie miała jednak prozaiczną przyczynę i wzięła się z braku innych ryb na powojennym rynku w Polsce.

- Przed wojną jadło się raczej inne ryby słodkowodne. Bardziej szlachetne, jak szczupak czy sandacz - wyjaśniał w programie "Czarno na białym" Piotr Połulich, prezes zarządu Stawy Milickie. Jak wyjaśnił, dopiero "po wojnie, gdy było ciężko, zwyciężył karp".

Karp (Cyprinus carpio)Shutterstock

ZOBACZ TEŻ: "Uwolnić karpia" na święta? Dlaczego to nie jest dobry pomysł

Święty Mikołaj

Pierwowzorem postaci świętego mikołaja, jaką znamy współcześnie, był Mikołaj żyjący na przełomie III i IV wieku święty katolicki i prawosławny, biskup miasta Mira znajdującego się na terenie dzisiejszej Turcji. W tym sensie można więc stwierdzić, że kult świętego mikołaja wziął się z Turcji, czyli z miejsca jego pochodzenia, gdzie z resztą bardzo rozwinął się w czasach Bizancjum. Do Polski kult ten trafił jednak najprawdopodobniej z innych państw europejskich, być może Włoch, dokąd szczątki św. Mikołaja zostały przewiezione w XI wieku, lub Holandii.

Postać prawdziwego św. Mikołaja współcześnie niemal w całości zastąpił przyniesiony z krajów anglosaskich wizerunek świętego mikołaja jako starca z długą, siwą brodą, który ubrany jest w czerwony strój i rozdaje prezenty grzecznym dzieciom. Pamięć o św. Mikołaju, biskupie Mitry, zachowała się w Polsce głównie w postaci obchodzenia jego imienin, czyli przypadających 6 grudnia mikołajek.

Współczesny, anglosaski święty mikołaj, zdobył popularność dopiero w XIX wieku, a w Polsce w wieku XX. Początkowo na głowie nosił mitrę, czyli rodzaj nakrycia głowy duchownych chrześcijańskich, zaś w rękach, oprócz worka z prezentami, miał obowiązkowo pastorał. Dziś najczęściej pastorału już nie ma, a na głowie nosi czapkę elfa, co zawdzięcza amerykańskiemu karykaturzyście Thomasowi Nastowi, który w 1863 roku jako pierwszy przedstawił go w ten sposób. Swój wkład w najbardziej rozpowszechniony dziś wygląd świętego mikołaja miała także Coca-Cola i jej reklamy. Za sprawą rysownika Freda Mizena w reklamach z 1930 roku po raz pierwszy postać ta przybrała formę ubranego w czerwony strój brodatego pana z wielkim brzuchem.

Święty MikołajAdobe Stock

Gwiazda betlejemska

W wielu polskich domach w Boże Narodzenie obowiązkowo znaleźć można także tzw. gwiazdę betlejemską, czyli roślinę nazywającą się właściwie poinsecja lub Wilczomlecz piękny. Serwis floridata.com opisuje ją jako drugą, po choince, najpopularniejszą roślinę świąteczną świata. Wskazuje przy tym na jej "bożonarodzeniowe kolory": czerwony i zielony. Roślina ma predyspozycje do tego, by uchodzić za symbol świąt - jej wyhodowane w XX wieku odmiany dobrze znoszą warunki panujące w mieszkaniach w naszym klimacie.

Jej pochodzenie jest jednak bardzo odległe od Polski. Doniczkowa gwiazda betlejemska pochodzi bowiem z Meksyku i Gwatemali. Światową popularność zyskała natomiast dzięki Joelowi Robertsowi Poinsettowi, ambasadorowi USA w Meksyku, który w XIX wieku sprowadził ją do Stanów Zjednoczonych. Stamtąd trafiła zaś do Europy.

Wilczomlecz pięknyKrystiana Konieczna/TVN24

ZOBACZ TEŻ: Pięć filmowych hitów, które pomogą poczuć magię świąt

Autorka/Autor:wac//mm

Źródło: PAP, tvn24.pl

Źródło zdjęcia głównego: shutterstock

Pozostałe wiadomości

Prezydent Andrzej Duda w liście zwrócił się do premiera Donalda Tuska, aby zapewnić ochronę przed aresztowaniem premierowi Izraela Benjaminowi Netanjahu, gdyby przybył on do Polski w związku z 80. rocznicą wyzwolenia obozu Auschwitz-Birkenau. O sprawie rozmawiali dziennikarze TVN24 Piotr Kraśko, Agata Adamek i Radomir Wit w programie "W kuluarach". - Ten list jest jednym z najpoważniejszych błędów całej prezydentury Andrzeja Dudy - ocenił Kraśko.

"Jeden z najpoważniejszych błędów całej prezydentury"

"Jeden z najpoważniejszych błędów całej prezydentury"

Źródło:
TVN24

Nie żyje Mariusz Trynkiewicz, seryjny morderca i przestępca seksualny zwany "Szatanem z Piotrkowa". Miał 62 lata.

Mariusz Trynkiewicz nie żyje

Mariusz Trynkiewicz nie żyje

Źródło:
tvn24.pl

W budynku w warszawskiej Falenicy wybuchł pożar. Ogień wydobywał się z dachu. Strażacy wyprowadzili z płonącego domu jedną osobę, która została przewieziona do szpitala. Kilkanaście kolejnych ewakuowali z sąsiednich budynków.

Płonął dach budynku. Strażacy ewakuowali kilkanaście osób

Płonął dach budynku. Strażacy ewakuowali kilkanaście osób

Źródło:
tvnwarszawa.pl

W miejscowości Żółwin doszło do ataku na ratowników medycznych. Zaatakowało ich dwudziestu pijanych mężczyzn. Sprawa została zgłoszona na policję, która wyjaśnia dokładne okoliczności tego zdarzenia.

Ratowników medycznych zaatakowało "20 rosłych mężczyzn"

Ratowników medycznych zaatakowało "20 rosłych mężczyzn"

Źródło:
tvn24.pl

Samochód wpadł w poślizg i uderzył w dystrybutor gazu LPG na stacji paliw w Krakowie. Małopolska straż pożarna mówi o "bardzo dużym wycieku gazu".

"Takie sytuacje rzadko się zdarzają". Samochód uderzył w stację paliw

"Takie sytuacje rzadko się zdarzają". Samochód uderzył w stację paliw

Źródło:
PAP, TVN24

Z powodu cofki zalana została droga z Kamienia Pomorskiego do dwóch miejscowości na Wyspie Chrząszczewskiej (województwo zachodniopomorskie). Ochotnicza straż pożarna poinformowała, że w poniedziałek rano będzie organizować transport dla mieszkańców obu wsi.

Mieszkańcy odcięci przez zalaną drogę. "Ważny komunikat"

Mieszkańcy odcięci przez zalaną drogę. "Ważny komunikat"

Źródło:
TVN24

Kandydat Prawa i Sprawiedliwości na prezydenta Karol Nawrocki powiedział, że "dziś nie widzi Ukrainy w żadnej strukturze - ani w Unii Europejskiej, ani w NATO". W "Faktach po Faktach" Marcin Bosacki z Koalicji Obywatelskiej ocenił, że "pomyliły mu się wektory", a ta wypowiedź oznacza, że jest "bliżej Kremla, a nie walczącej z Kremlem Ukrainy". - Widać ewidentnie, że Karol Nawrocki skręca w prawo. Po co on to robi? Tylko po to, żeby w drugiej turze wyborów zgarnąć wyborców Konfederacji - mówiła z kolei Magdalena Sroka (PSL, Trzecia Droga).

"Panu Nawrockiemu pomyliły się wektory"

"Panu Nawrockiemu pomyliły się wektory"

Źródło:
TVN24

Ukraina jest gotowa wymienić pojmanych północnokoreańskich żołnierzy w zamian za przetrzymywanych w rosyjskiej niewoli wojskowych ukraińskich - oznajmił w niedzielę prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski. Dzień wcześniej przekazał, że ukraińskie siły schwytały dwóch północnokoreańskich żołnierzy, walczących w obwodzie kurskim w Rosji.

Żołnierze Kima pojmani. Zełenski ma propozycję

Żołnierze Kima pojmani. Zełenski ma propozycję

Źródło:
Ukraińska Prawda, tvn24.pl, PAP

Na ten telefon panowie mogą dzwonić w każdej sprawie - gdy mają problemy psychiczne, finansowe, albo w relacjach rodzinnych. I dzwonią - telefon zaufania dla mężczyzn jest w Polsce jeden, a przez trzy lata pomógł już tysiącowi osób. Czasem chodzi o ważną poradę, a czasem tylko o rozmowę.

Z prośbą o pomoc mężczyźni często czekają do ostatniej chwili. Ten telefon został stworzony z myślą o nich

Z prośbą o pomoc mężczyźni często czekają do ostatniej chwili. Ten telefon został stworzony z myślą o nich

Źródło:
Fakty TVN

Lód z przejeżdżającego auta uszkodził szybę innego pojazdu. Zdarzenie, do którego doszło w jednym z amerykańskich miast w stanie Kansas, zostało uchwycone przez kamerkę samochodową.

Kawałek lodu leciał w jego kierunku. Nagranie

Kawałek lodu leciał w jego kierunku. Nagranie

Źródło:
CNN, KCTV

Gubernator rosyjskiego obwodu saratowskiego Roman Busargin poinformował w niedzielę, że na terenie bazy paliw w mieście Engels "trwa proces kontrolowanego wypalenia paliwa". Urzędnik tym samym potwierdził, że piątą dobę płonie baza, zaatakowana w nocy z 7 na 8 stycznia i zaopatrująca w paliwo rosyjskie lotnisko, na którym stacjonują bombowce strategiczne Tu-95 i Tu-160.

Strategiczna baza Rosjan płonie piątą dobę

Strategiczna baza Rosjan płonie piątą dobę

Źródło:
tvn24.pl, Kanał 24, Radio Swoboda

Delegacja słowackiego parlamentu, na czele z wiceprzewodniczącym izby Andrejem Danko, przyleciała do Moskwy - poinformowała w niedzielę rosyjska agencja państwowa TASS. Władze w Bratysławie szukają wsparcia na Kremlu po wstrzymaniu przez Ukrainę tranzytu gazu rosyjskiego.

Słowacka delegacja w Rosji. "Zalecam jednak loty do Warszawy"

Słowacka delegacja w Rosji. "Zalecam jednak loty do Warszawy"

Źródło:
TASS, TASR, PAP, BBC

Zoran Milanović wygrywa wybory prezydenckie zdobywając zdobywając 71,02 procent głosów - podała chorwacka Państwowa Komisja Wyborcza po przeliczeniu głosów z 25 procent lokalnych komisji wyborczych. Sondaże exit poll po zamknięciu lokali wyborczych, opublikowane przez telewizje HRT, RTL i Nova dały ubiegającemu się o reelekcję Milanoviciowi 77,86 procent poparcia. Milanović jest prezydentem Chorwacji od 2020 roku. W okresie swojej prezydentury często sięgał po retorykę populistyczną i prokremlowską.

"Chorwacki Trump" wygrywa drugą turę wyborów

"Chorwacki Trump" wygrywa drugą turę wyborów

Aktualizacja:
Źródło:
PAP

W Rakoniewicach (woj. wielkopolskie) nad ranem dachowało osobowe bmw, którym - jak się potem okazało - podróżowało pięciu nastolatków. Wszyscy byli pod wpływem alkoholu.

Pięciu pijanych nastolatków, auto na dachu. Który prowadził? "Zdania młodzieży są podzielone"

Pięciu pijanych nastolatków, auto na dachu. Który prowadził? "Zdania młodzieży są podzielone"

Źródło:
tvn24.pl

W niedzielę wicepremier i szef ministerstwa obrony Władysław Kosiniak-Kamysz stwierdził, że edukacja zdrowotna będzie nieobowiązkowym przedmiotem szkolnym, a o udziale w nim będą decydować rodzice. "Ktoś znów pomylił MON z MEN" - skomentowała zapowiedź Kosiniaka-Kamysza ministra edukacji Barbara Nowacka.

Kosiniak-Kamysz o edukacji zdrowotnej. Nowacka: ktoś znów pomylił MON z MEN

Kosiniak-Kamysz o edukacji zdrowotnej. Nowacka: ktoś znów pomylił MON z MEN

Aktualizacja:
Źródło:
PAP

Mega-szafy czyli łódzki Manhattan. Przed laty marzeniem łodzian było zamieszkać w najwyższych wówczas blokach mieszkalnych w Polsce. Później osiedle przeżyło bolesny upadek. A jak dziś mieszka się na Manhattanie?

Przez lata to były najwyższe budynki mieszkalne w Polsce. "Jakie miasto, taki Manhattan"

Przez lata to były najwyższe budynki mieszkalne w Polsce. "Jakie miasto, taki Manhattan"

Źródło:
tvn24.pl

"Raz sierpem, raz młotem czerwoną hołotę" - to hasło wykrzykiwali kibice zgromadzeni na spotkaniu pielgrzymkowym z Karolem Nawrockim na Jasnej Górze. Kandydat PiS na prezydenta nie zareagował na te słowa. - Zachciało wam się cenzurować hasła na stadionach - mówił Nawrocki, choć to hasło padło w sali na Jasnej Górze. Na takie hasła w Częstochowie nie godzą się nie tylko politycy koalicji rządzącej, ale też prezydencki minister.

Nawrocki i okrzyki na Jasnej Górze. "To jest coś niebywałego"

Nawrocki i okrzyki na Jasnej Górze. "To jest coś niebywałego"

Źródło:
PAP, TVN24
Spadła z klifu, goniąc psa

Spadła z klifu, goniąc psa

Źródło:
tvn24.pl

Szalejący nad Bałtykiem sztorm spowodował cofkę w kilku miejscowościach, m.in. w Sztutowie, Kątach Rybackich, Świerznicy, Rewie i Mechelinkach. W portach w Ustce i Mrzeżynie woda zalała bulwary oraz znajdujące się tam lokale usługowe.

Cofka nad Bałtykiem. Zalane ulice i bulwary, przesiąkające wały w kilku miejscowościach

Cofka nad Bałtykiem. Zalane ulice i bulwary, przesiąkające wały w kilku miejscowościach

Aktualizacja:
Źródło:
tvn24.pl, PAP

W nocy na trasie Opole-Wrocław doszło do awaryjnego zatrzymania pociągu Intercity. Maszynista zgłosił usterkę, chwilę później stracił przytomność. Mimo reanimacji, 67-latka nie udało się uratować.

W środku nocy pociąg zatrzymał się w polu. Nie żyje maszynista

W środku nocy pociąg zatrzymał się w polu. Nie żyje maszynista

Źródło:
tvn24.pl/PAP

- Ściągnęło mnie do rowu, a za chwilę, następny i następny - opowiada jeden z kierowców, który uczestniczył w wypadku w podkaliskim Skarszewie. Na śliskiej drodze łącznie rozbiło się sześć pojazdów. Jedna osoba trafiła do szpitala.

"Ale urwał" w Skarszewie. Auta jeden za drugim wpadały do rowu

"Ale urwał" w Skarszewie. Auta jeden za drugim wpadały do rowu

Źródło:
tvn24.pl

Po śnieżnym i zimnym weekendzie wkrótce czeka nas duże ocieplenie. Sprawdź, co przyniesie pogoda w kolejnych 16 dniach w długoterminowej prognozie temperatury, przygotowanej przez prezentera i synoptyka tvnmeteo.pl Tomasza Wasilewskiego.

Pogoda na 16 dni: zima wpadła do nas na krótko

Pogoda na 16 dni: zima wpadła do nas na krótko

Źródło:
tvnmeteo.pl
Romanowski? "To nie jest wcale ważny news tutaj na Węgrzech"

Romanowski? "To nie jest wcale ważny news tutaj na Węgrzech"

Źródło:
tvn24.pl
Premium

Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy to również setki najróżniejszych aukcji internetowych. Wśród nich są te przygotowane przez dziennikarzy i dziennikarki TVN24, TVN, TTV oraz gwiazdy znane z produkcji TVN Warner Bros. Discovery. Sprzątanie domu, wspólne gotowanie w hollywoodzkim stylu, pamiątki z amerykańskiej kampanii prezydenckiej czy piłka podpisana przez Shaquille'a O'Neala - to tylko niektóre wyjątkowe przedmioty i atrakcje, które trafiły "pod młotek". Zebrane w ten sposób pieniądze trafią w całości na konto WOŚP.

WOŚP 2025. Aukcje dziennikarzy i gwiazd TVN Warner Bros. Discovery

WOŚP 2025. Aukcje dziennikarzy i gwiazd TVN Warner Bros. Discovery

Źródło:
tvn24.pl

Przez stolicę Rumunii Bukareszt przeszła w niedzielę kilkudziesięciotysięczna demonstracja, której uczestnicy domagali się przeprowadzenia drugiej tury wyborów prezydenckich. Sąd konstytucyjny unieważnił wybory, gdy pierwszą turę 24 listopada ubiegłego roku wygrał prorosyjski kandydat Calin Georgescu.

Twierdzą, że ich "prawo wyborcze zostało złamane". Tysiące Rumunów na ulicach

Twierdzą, że ich "prawo wyborcze zostało złamane". Tysiące Rumunów na ulicach

Źródło:
PAP

To była historia jak z filmu sensacyjnego. W biały dzień z Muzeum Narodowego w Poznaniu zniknął obraz Claude'a Moneta. Złodziej w miejsce dzieła impresjonisty wstawił marną podróbkę. Pracownicy placówki spostrzegli to jednak dopiero po kilku dniach, gdy dzieło sztuki... zaczęło się odklejać. Mija 15 lat od odzyskania obrazu "Plaża w Pourville".

Bezcenna plaża, która zniknęła z dnia na dzień. Historia jak z filmu sensacyjnego

Bezcenna plaża, która zniknęła z dnia na dzień. Historia jak z filmu sensacyjnego

Źródło:
TVN 24 Poznań

Całym sercem jesteśmy za WOŚP, która od ponad trzech dekad potrafiła uruchomić to, co najlepsze w Polakach, otworzyć nasze serca, byśmy byli razem i razem pomagali. Jest najlepszym dowodem na ludzką dobroć, z której korzysta praktycznie każdy z nas. 

"My niezmiennie gramy". TVN24 sercem za WOŚP 

"My niezmiennie gramy". TVN24 sercem za WOŚP 

Centrum Psychiatrii i Onkologii dla Dzieci i Młodzieży to placówka, która powstała z inicjatywy Fundacji TVN oraz Centrum Zdrowia Dziecka przy wsparciu Ministerstwa Zdrowia. Ośrodek jest odpowiedzią na rosnącą liczbę młodych osób w kryzysie zdrowia psychicznego. Pierwszych pacjentów przyjmie już w lutym 2025. Dzisiaj centrum zostało oficjalnie otwarte.

Centrum Psychiatrii i Onkologii dla Dzieci i Młodzieży otwarte. Pomoże młodym w kryzysie psychicznym 

Centrum Psychiatrii i Onkologii dla Dzieci i Młodzieży otwarte. Pomoże młodym w kryzysie psychicznym 

Źródło:
Fundacja TVN