Konkubinat – jakie prawa mają partnerzy żyjący w związku nieformalnym

Źródło:
TVN24 Biznes
Biedroń: naprawdę nie jestem naiwny, że Morawiecki przeforsuje związki partnerskie
Biedroń: naprawdę nie jestem naiwny, że Morawiecki przeforsuje związki partnerskieTVN24
wideo 2/4
Biedroń: naprawdę nie jestem naiwny, że Morawiecki przeforsuje związki partnerskieTVN24

Konkubinat to prawnie nieuregulowana wspólnota życiowa mężczyzny i kobiety, której cechą jest trwałość. W Polsce życie w konkubinacie oznacza brak możliwości korzystania z dokładnie takich samych praw, jakie mają małżeństwa. Mimo to są możliwości dziedziczenia, wspólnych rozliczeń czy brania wspólnie kredytu.

Konkubinat jest uważany za związek osób różnej płci, ale w postanowieniu sądu z 2007 roku pojawia się również sformułowanie „konkubinat homoseksualny”.Konkubina i konkubent mogą spisywać umowy na podstawie Kodeksu cywilnego, w których mogą podzielić majątek. Mogą też dziedziczyć na podstawie testamentów.W konkubinacie nie obowiązuje zasada domniemania uznania ojcostwo jak w małżeństwie, ale przysługują alimenty dziecku, a także może ono dziedziczyć po rodzicach.

Konkubinat – co to jest?

Sformułowanie konkubinat wywodzi się z połączenia łacińskich słów: con – "wespół z" i cubrare – "leżeć". Według Słownika Języka Polskiego PWN konkubinat to trwały związek, który nie jest potwierdzony zawarciem związku małżeńskiego, czyli nie jest sformalizowany. Tworzą go konkubent (mężczyzna żyjący z kobietą w konkubinacie) i konkubina (kobieta żyjąca z mężczyzną w konkubinacie). A u jego podstaw leży połączenie więzami uczuciowymi, fizycznymi i gospodarczymi.

Konkubinat jest w tradycyjnym ujęciu związkiem osób różnej płci. Tak też przedstawiono to w wyroku Sądu Najwyższego z grudnia 2007 roku. Powstało jednak określenie „konkubinat homoseksualny”, które bazuje na orzeczeniu Sądu Apelacyjnego z lutego 2007 roku. Stwierdzono w nim, że „nie ma podstaw do stosowania odmiennych zasad przy rozliczaniu konkubinatu homoseksualnego niż te, które mają zastosowanie odnośnie do konkubinatu heteroseksualnego”.

Konkubinat a kohabitacja

Powszechnie konkubinat jest używany zamiennie ze sformułowaniem związek kohabitacyjny. Według definicji kohabitacja to współzamieszkiwanie (con – wespół z, habitare – mieszkać) i przynajmniej w etymologii różni się tym od konkubinatu, że kładzie nacisk na współmieszkanie, a nie na współżycie. Do współżycia i wzajemnych relacji odnosi się również sformułowanie związek partnerski, czyli zalegalizowana forma, która występuje w wielu państwach (między innymi w Europie Zachodniej). To pozwala na formalne funkcjonowanie par homo- czy heteroseksualnych. W Polsce dotychczas nie zdecydowano się na taki krok.

Konkubinat – prawa i ograniczenia

Konkubinat w Polsce jest stanem faktycznym, ale nieuregulowanym w prawie. Osoby tworzące taki związek nie mogą korzystać z zawartych w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym przepisów dotyczących stosunków majątkowych małżeńskich do rozliczenia konkubinatu. Nie ma możliwości wspólnego rozliczenia podatku ani korzystania z ulg przy rozliczaniu darowizn i nabycia spadku. A prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego i współżycia nie oznacza automatycznie domniemania, że nabyte indywidualnie rzeczy są wspólne.

Może jednak dojść do zakupu na współwłasność (ułamkową), gdy partnerzy jednocześnie nabywają prawo własności na przykład mieszkania. Źródłem współwłasności może też być zasiedzenie, które obowiązuje przy wieloletnim konkubinacie. Do rozliczeń można posługiwać się przepisami o bezpodstawnym wzbogaceniu lub zniesieniu współwłasności.

W polskich przepisach (w Kodeksie cywilnym czy karnym) znajdują się też pewne sformułowania, które odnoszą się do konkubinatu. Jednym z nich jest pojęcie "osoby pozostającej we wspólnym pożyciu". Takim osobom przysługuje wejście w stosunek najmu mieszkania po śmierci najemcy.

Do konkubinatu można odnieść też przepisy, gdzie użyto pojęcia "osoby bliskiej". To oznacza, że po śmierci konkubenta lub konkubiny można występować o rentę odszkodowawczą. Można też zostać zwolnionym ze składania zeznań w postępowaniu karnym w czasie trwania związku. W razie śmierci partnera konkubinie (lub konkubentowi), która z nim mieszkała, przysługuje uprawnienie do korzystania z mieszkania w ciągu trzech miesięcy od otwarcia spadku.

Dziecko, alimenty i dziedziczenie w konkubinacie

W przypadku dziecka urodzonego w małżeństwie domniemuje się automatycznie ojcostwo męża matki. Ta zasada nie obowiązuje jednak w konkubinacie. Konkubent musi je uznać, ale można też wystąpić do sądu o uznanie ojcostwa. Dziecko w związku bez ślubu może mieć nazwisko ojca, ale również matki czy dwuczłonowe.

Prawo do opieki nad dzieckiem, czyli władza rodzicielska, przysługuje konkubentom w stosunku do ich wspólnego dziecka. W przypadku potomków z innych związków – pozostają one obce dla konkubenta matki lub ojca. To oznacza, że nie ma wobec nich żadnych obowiązków, ale też formalnie nie może decydować o jego życiu.

Dziecku w konkubinacie przysługują prawa do alimentów. Można też wystąpić do sądu rodzinnego, jeżeli nie są one wypłacane. Alimenty nie przysługują jednak partnerom w konkubinacie.

Dziecko w konkubinacie ma również prawo do renty rodzinnej, a także do dziedziczenia na równi z potomkami z małżeństw. Automatyczne dziedziczenie z ustawy nie dotyczy jednak samych konkubentów, ponieważ według prawa spadkowego są sobie obcy. W tym wypadku konieczne jest spisanie testamentu. Jeżeli jednak zostaną w nim pominięci ustawowi spadkobiercy, czyli rodzina, to mogą oni dochodzić prawa do zachowku.

Konkubinat – po ilu latach? Jak udowodnić konkubinat?

Ponieważ konkubinat nie jest prawnie uregulowany, to nie jest też wymagane oświadczenie konkubenckie, by mógł funkcjonować. Nie ma też przepisów stanowiących, od ilu lat zaczyna się konkubinat. Jednak w sprawach spornych przed sądem dotyczących na przykład rozliczeń czy dziedziczenia może pojawić się pytanie – jak konkubinat udowodnić. Można to zrobić na podstawie relacji świadków (rodziny, sąsiadów), przedstawienia rachunków za media, aktów urodzenia dzieci (jeżeli konkubenci mają wspólne), ale również za pomocą dokumentów z podróży, które razem odbyli, czy zaświadczenia z administracji (jeśli oboje są zameldowani w tym samym miejscu).

Umowa konkubencka

Strony mogą też spisać umowę konkubencką, w której na przykład zawrą obowiązek opieki nad partnerem w razie choroby, podzielą w niej majątek określając wysokość udziałów, zniosą współwłasność czy ustalą zakres zajmowania się bieżącymi sprawami. Taka umowa musi być oparta na artykule 353 Kodeksu cywilnego, który mówi o zasadzie swobody umów i jej ograniczenia. „Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego”.

Umowa musi być sporządzona pisemnie, zawierać informację o stronach, pomiędzy którymi zawarta zostaje umowa, a także opis porozumienia. Może również zawierać akt notarialny, czyli być przygotowana przez notariusza.

Partnerzy w konkubinacie mogą również wziąć wspólny kredyt za zgodą banku, na przykład na mieszkanie. Co jednak zrobić, gdy zaciągnięto wspólny kredyt bez ślubu a później doszło do rozstania? Jedna z osób może zatrzymać mieszkanie i spłacić byłego partnera. Można też je sprzedać i przy podziale pieniędzy spłacić kredyt wcześniej. Szczegółowe rozwiązania zależą jednak od umowy i ustaleń z bankiem.

Akty prawne: Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku – Kodeks karny; postanowienia Sądów Najwyższego i Apelacyjnego

Autorka/Autor:red.

Źródło: TVN24 Biznes

Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock

Pozostałe wiadomości

Jeśli złoty umocni się wobec dolara bardziej niż frank szwajcarski, Polska może stać się 20. gospodarką świata - stwierdził doktor Piotr Maszczyk ze Szkoły Głównej Handlowej. Podkreślił, że istotną rolę odegrają także demografia i rozwój innowacyjności nad Wisłą.

Ekspert o słowach Donalda Tuska. "Wysokie prawdopodobieństwo"

Ekspert o słowach Donalda Tuska. "Wysokie prawdopodobieństwo"

Źródło:
PAP

Donald Trump wysłał listy do Japonii i Korei Południowej z zapowiedzią wprowadzenia 25-procentowych ceł na import z tych krajów. Prezydent USA pokazał też listy w tej sprawie, które wysłał do Malezji, Kazachstanu, RPA, Laosu i Mjanmy. Lista krajów objętych cłami jest jednak dłuższa.

Donald Trump wysyła listy. Wyjaśnia powody decyzji

Donald Trump wysyła listy. Wyjaśnia powody decyzji

Źródło:
PAP, Reuters

Minister finansów USA Scott Bessent ogłosił, że w ciągu dwóch dni zostaną przedstawione nowe umowy handlowe z amerykańskimi partnerami. W środę upływa wyznaczony przez Waszyngton termin na ich wynegocjowanie.

"W ciągu najbliższych 48 godzin będziemy mieć kilka ogłoszeń"

"W ciągu najbliższych 48 godzin będziemy mieć kilka ogłoszeń"

Źródło:
PAP

Akcje Tesli spadają o ponad siedem procent. W sobotę szef producenta samochodów elektrycznych Elon Musk ogłosił powstanie nowej partii. Polityczne zaangażowanie biznesmena budzi kontrowersje wśród części inwestorów.

Kurs Tesli. Mocna reakcja po ogłoszeniu Elona Muska

Kurs Tesli. Mocna reakcja po ogłoszeniu Elona Muska

Źródło:
PAP

Klarowne i zrozumiałe informacje, większa ochrona klientów i zakaz reklam, w których pożyczka pokazana jest jako sposób poprawy poziomu życia - to główne założenia projektu ustawy o kredycie konsumenckim. Nowe regulacje mają dostosować prawo do unijnych dyrektyw.

Zmiany w kredytach. Jest projekt

Zmiany w kredytach. Jest projekt

Źródło:
PAP

W ramach deregulacji strona społeczna zgłosiła 500 propozycji, powstało około 175 aktów prawnych, a prawie 20 ustaw zostało podpisanych przez prezydenta - przekazał na konferencji prasowej szef Inicjatywy SprawdzaMY, prezes InPostu Rafał Brzoska. Oto najważniejsze rzeczy, które udało się zrobić.

Deregulacja. To się udało zrobić

Deregulacja. To się udało zrobić

Źródło:
PAP, tvn24.pl

- Polska gospodarka w roku 2025 będzie na 20. miejscu na świecie i wyprzedzi Szwajcarię, a siła nabywcza Polaka jest wyższa niż Japończyka - stwierdził w poniedziałek premier Donald Tusk podczas wystąpienia w budynku warszawskiej giełdy. Dodał, że działania w sprawie deregulacji "to największa zmiana ustrojowa od czasu wstąpienia Polski do Unii Europejskiej".

Tusk: Polska wyprzedzi Szwajcarię

Tusk: Polska wyprzedzi Szwajcarię

Źródło:
PAP

Minister transportu Rosji Roman Starowojt został odwołany przez przywódcę kraju Władimira Putina bez podania przyczyny. Dziennik "Izwiestia" podał, że Starowojt został znaleziony martwy w mieście Odincowo w obwodzie moskiewskim. Zdaniem gazety polityk prawdopodobnie popełnił samobójstwo.

Media: odwołany przez Putina minister znaleziony martwy

Media: odwołany przez Putina minister znaleziony martwy

Źródło:
PAP

Chiny sprzeciwiają się używaniu ceł jako narzędzia nacisku - przekazała w poniedziałek rzeczniczka chińskiego ministerstwa spraw zagranicznych Mao Ning. To odpowiedź Pekinu na sformułowane przez prezydenta Donalda Trumpa ostrzeżenie, że USA będą podwyższać cła dla krajów sprzyjających BRICS.

Groźby Trumpa. Jest reakcja Chin

Groźby Trumpa. Jest reakcja Chin

Źródło:
PAP

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Tomasz Chróstny postawił zarzuty organizatorowi wydarzeń artystycznych Live Nation, kwestionując regulaminy firmy. UOKiK wskazał w komunikacie, że chodzi o zakaz wnoszenia bagaży na organizowane przez firmę imprezy i obowiązkowe opłaty za zostawienie plecaków i torebek w depozycie.

"Kiedy torebka staje się bagażem". Prezes UOKiK postawił zarzuty

"Kiedy torebka staje się bagażem". Prezes UOKiK postawił zarzuty

Źródło:
PAP

Czeska rafineria Litvinov wznowiła pracę po piątkowej awarii prądu - podał Unipetrol, który jest częścią grupy Orlen. 

Czeska rafineria Orlenu wznawia działanie

Czeska rafineria Orlenu wznawia działanie

Źródło:
PAP

Ponad osiem tysięcy gospodarstw domowych w Wiedniu zaczęło nowy tydzień bez prądu. Z powodu awarii zasilania w poniedziałek rano nie jeździło też metro i pociągi w południowej części stolicy Austrii. Służby zdołały już przywrócić dostawy energii elektrycznej do większości odbiorców.

Blackout w europejskiej stolicy

Blackout w europejskiej stolicy

Źródło:
PAP

Pod pretekstem tak zwanego pakietu antyblackoutowego rząd planuje zniesienie taryf na energię elektryczną, które obecnie chronią odbiorców przed nadmiernymi podwyżkami cen ze strony dostawców energii - informuje w poniedziałkowym wydaniu "Rzeczpospolita".

Rewolucja w rachunkach dla milionów Polaków

Rewolucja w rachunkach dla milionów Polaków

Źródło:
PAP

Resort sprawiedliwości zrezygnował z przepisu, który miał gwarantować kredytobiorcom zwrot pieniędzy już po wyroku sądu pierwszej instancji - zwraca uwagę w poniedziałkowym wydaniu "Dziennik Gazeta Prawna".

Ważna zmiana w projekcie ustawy frankowej    

Ważna zmiana w projekcie ustawy frankowej    

Źródło:
PAP

Aparat fotograficzny tylko na czas wakacji, najnowszy smartfon do przetestowania. Najem sprzętu przeżywa boom - informuje poniedziałkowa "Rzeczpospolita".

Nowy trend nad Wisłą

Nowy trend nad Wisłą

Źródło:
PAP

W Paryżu doszło w sobotę do wielu lokalnych awarii prądu, których powodem była niedawna fala upałów - poinformował koncern energetyczny Enedis w komunikacie około północy. Awaria dotknęła między innymi część budynków Zgromadzenia Narodowego, niższej izby parlamentu.

Seria awarii prądu w europejskiej stolicy

Seria awarii prądu w europejskiej stolicy

Źródło:
PAP

Stany Zjednoczone są bliskie zawarcia kilku umów handlowych - poinformował w niedzielę w telewizji CNN amerykański sekretarz skarbu Scott Bessent, nie precyzując jednak, z którymi krajami toczą się rozmowy.

Nowa zapowiedź w sprawie ceł. "Wtedy to się stanie"

Nowa zapowiedź w sprawie ceł. "Wtedy to się stanie"

Źródło:
PAP

Do Państwowej Inspekcji Pracy w 2024 roku wpłynęło około 50 tysięcy skarg na brak wypłat. Urząd wydał decyzje na rekordową kwotę 270 milionów złotych. To tak, jakby cały Inowrocław pracował za darmo. Do tego skargi dotyczą także naruszeń związanych z czasem pracy. Niewypałem okazała się także ustawa o ochronie sygnalistów z zeszłego roku. Zgłoszeń praktycznie nie ma.

Polacy skarżą się na brak wypłat. Rekordowa kwota

Polacy skarżą się na brak wypłat. Rekordowa kwota

Źródło:
PAP

Sprzedaż produkowanego przez Teslę modelu Cybertruck okazała się daleka od szumnych zapowiedzi Elona Muska - zwraca uwagę CNN. Amerykański serwis pisze wręcz o motoryzacyjnej "klapie", za którą mają stać stosunkowo wysoka cena, liczne akcje serwisowe, a także polityczne zaangażowanie najbogatszego człowieka świata.

CNN: motoryzacyjna klapa pomimo szumnych zapowiedzi Muska

CNN: motoryzacyjna klapa pomimo szumnych zapowiedzi Muska

Źródło:
CNN

W piątek w Pradze i kilku innych czeskich miastach miała miejsce kilkugodzinna awaria prądu. To kolejna taka sytuacja po kwietniowym blackoutcie w Hiszpanii i Portugalii. W ocenie profesora Mariusza Ruszla z Politechniki Rzeszowskiej, by nie doszło do takiego zdarzenia w Polsce konieczne jest zwiększenie odporności naszej sieci i przyśpieszenie jej modernizacji. Na wszelki wypadek w każdym domu powinien jednak być zapas wody, latarka oraz gotówka.

"Zapas wody, lekarstwa, gotówka". Co blackout w Czechach powinien powiedzieć nam

"Zapas wody, lekarstwa, gotówka". Co blackout w Czechach powinien powiedzieć nam

Źródło:
PAP