"Banki będą zmuszone do składania kolejnych pozwów"

Projekt ustawy o szczególnych rozwiązaniach w zakresie rozpoznawania spraw dotyczących zawartych z konsumentami umów kredytu denominowanego lub indeksowanego do franka szwajcarskiego, nad którym pracuje Ministerstwo Sprawiedliwości, został wpisany do wykazu prac legislacyjnych Rady Ministrów.

Jak wskazał resort sprawiedliwości, dzięki zmianom będą mogły powstać normy prawne umożliwiające sądom szybsze rozpoznawanie spraw dotyczących kredytów frankowych. Zaznaczył, że nowe rozwiązania mają być "odpowiedzią na wyzwania wynikające z obecnej sytuacji w polskim wymiarze sprawiedliwości".

W ocenie prawniczki ZBP, na aprobatę zasługują propozycje umożliwiające uproszczenie procedur i przyspieszenie postępowań sądowych, takie jak możliwość rozliczenia wzajemnych roszczeń w jednym postępowaniu. Przypomniała, że obecnie sąd rozpatruje osobno wniosek klienta (np. wnoszącego o unieważnienie umowy) i osobno wniosek banku dochodzącego zwrotu kapitału.

- Wprowadzenie jednego postępowania dla stron jest krokiem w dobrym kierunku, który może przynieść korzyści zarówno konsumentom, jak i bankom, skracając czas trwania sporów i obniżając koszty obsługi prawnej - wskazała.

Urbańska z rezerwą ocenia jednak pomysł umożliwienia klientom zaprzestania spłacania rat od dnia złożenia wniosku do sądu. Wskazała, że takie rozwiązanie powinno być ograniczone "jedynie dla tych kredytów, w których konsument w ramach spłaty rat zwrócił bankowi co najmniej równowartość udzielonego kapitału".

Wątpliwości prawniczki budzi też zapowiedź wykonalności wyroku pierwszej instancji, co oznacza, że po orzeczeniu sądu banki będą musiały np. zwrócić nadpłacone przez klienta odsetki. Oceniła, że zmiana ta w szerszej perspektywie nie przyczyni się do odciążenia sądów. Uznała, że w celu przyśpieszenia postępowań priorytetem powinno być skłanianie stron do ugód lub potrąceń.

- Nadawanie rygoru wykonalności orzeczeniom pierwszej instancji przyniesienie odwrotny skutek, ponieważ klienci po wyroku masowo będą kierować orzeczenia do egzekucji, a banki będą zmuszone do składania kolejnych pozwów - wyjaśniła.

W efekcie - jak zaznaczyła - regulacja nie przyczyni się do odciążenia sądów.

Zapowiedziany w wykazie prac rządu projekt ma uprościć i przyśpieszyć procedury sądowe m.in. poprzez wstrzymanie obowiązku spełniania przez konsumenta świadczeń wynikających z umowy kredytu z chwilą doręczenia pozwu bankowi i w konsekwencji "eliminacji konieczności rozpoznawania wniosków o zabezpieczenie składanych przez konsumentów".

Ponadto skróceniu procedury ma służyć możliwości orzekania w sprawach frankowych przez sądy na posiedzeniach niejawnych. Także przesłuchania stron w takich sprawach będą mogły odbywać się na piśmie, albo w ramach posiedzenia zdalnego. Ma też stać się możliwe zgłoszenie wniosku o rozliczenie roszczenia wzajemnego – zmierzającego "do dokonania rozliczenia roszczeń banku i konsumenta w jednym postępowaniu sądowym i jednym orzeczeniu". Więcej kompetencji w związku z postępowaniami frankowymi mają też uzyskać referendarze sądowi.

Kolejna grupa kwestii, do których ma odnosić się projekt, dotyczy działań mających ograniczyć liczbę spraw frankowych w sądach. W związku z tym planowane są korzyści fiskalne dla stron, które zdecydują się na cofnięcie środków prawnych skierowanych do sądów, a także wprowadzona dodatkowa weryfikacja (tzw. przedsąd) skarg kasacyjnych w sprawach frankowych przyjętych przez Sąd Najwyższy do rozpoznania jeszcze przed ujednoliceniem linii orzeczniczej dotyczącej spraw tych kredytów.

Projekt ma także dotyczyć zabezpieczenia interesów konsumenta i wzmocnienia jego pozycji w sporze frankowym. Ma to nastąpić m.in. poprzez objęcie wyroku pierwszej instancji zasądzającego świadczenie na rzecz konsumenta wykonalnością z chwilą ogłoszenia albo doręczenia wyroku pozwanemu bankowi, a także poprzez wstrzymanie z mocy prawa obowiązku spełniania świadczeń z umowy kredytu frankowego z chwilą doręczenia odpisu pozwu pozwanemu bankowi.

Według wyliczeń Stowarzyszenia "Stop Bankowemu Bezprawiu" na koniec 2023 r. w sądach toczyło się co najmniej 150 tys. spraw dotyczących kredytów frankowych na kwotę ok. 58,6 mld zł - przekazał prezes stowarzyszenia Arkadiusz Szcześniak w środę podczas konferencji prasowej.

Szcześniak zauważył, że spraw frankowych może być więcej, gdyż banki takie jak BPH, Deutsche Bank czy upadły Getin Noble Bank nie są notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie, tym samym nie są zobligowane do upubliczniania informacji dot. prowadzonych spraw sądowych. Według szacunków prezesa "Stop Bankowemu Bezprawiu" (SBB) rzeczywista ich liczba to ok. 200 tys. - Nie jest to liczba mała, ale w stosunku do liczby zawartych umów, ciągle to nie jest nawet połowa - zaznaczył Szcześniak.

Zgodnie z przedstawioną przez niego prezentacją najwięcej takich spraw toczy się przeciwko PKO BP - 36,5 tys. Następne są kolejno: Bank Millenium (24,4 tys.), Santander (21,6 tys.), mBank (19,5 tys.), Bank Pekao (8,2 tys.) i BNP Paribas (6,5 tys.). Prezes SBB zauważył jednak, że kilkaset tysięcy osób "nie podjęło walki o odzyskanie nadpłat".

Szcześniak przekazał, że zawartych zostało blisko milion umów objętych ryzykiem walutowym, a ich wartość w szczytowym okresie, czyli w 2011 roku osiągnęła niemal 200 mld zł. Na koniec 2023 roku czynnych umów - zgodnie z relacją SBB - było 246 tys.