Środki trwałe w firmie - od jakiej kwoty? Klasyfikacja i ewidencja środków trwałych 

● Środki trwałe to kompletne i zdatne do użytku przez ponad rok składniki majątku firmy. ● Każdy podmiot gospodarczy zobowiązany jest do prowadzenia ewidencji środków trwałych. ● Zgodnie z Klasyfikacją Środków Trwałych środkom tym nadano określone symbole. ● Środki trwałe podlegają amortyzacji, a odpisy amortyzacyjne mogą być klasyfikowane jako koszty uzyskania przychodu.

Definicję i funkcjonowanie środków trwałych reguluje ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Definicję środków trwałych w nieznacznie innym brzmieniu zawiera również ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. 

Klasyfikacja środków trwałych zawarta została natomiast w odrębnym rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 3 października 2016 r. w sprawie Klasyfikacji Środków Trwałych.

Cały majątek posiadany przez przedsiębiorstwo podlega obowiązkowi księgowania. Każdy zakup może jednak zostać zaksięgowany na dwa sposoby – jako zwykłe zakupy, czyli wyposażenie, lub jako środki trwałe. Rozróżnienie to ma istotne znaczenie. Tylko wyposażenie może zostać bezpośrednio ujęte w kosztach uzyskania przychodu, środki trwałe podlegają natomiast amortyzacji.

Czym są środki trwałe, zwane też rzeczowymi aktywami trwałymi? Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 15 ustawy o rachunkowości „to rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki”. 

W sumie, aby składnik majątku mógł zostać uznany za środki trwałe, musi spełniać jednocześnie pięć kryteriów: - stanowić własność lub współwłasność podatnika. - zostać przez niego nabyty lub wytworzony we własnym zakresie. - przynosić korzyści ekonomiczne przez co najmniej rok. - być w pełni zdatny do użytku.

Służyć działalności prowadzonej przez daną firmę lub być oddanym do używania komuś innemu na podstawie umowy najmu, leasingu lub dzierżawy.

Aby zakup został zakwalifikowany jako środki trwałe, powinien on również mieć określoną wartość. 

Obowiązkowo środkami trwałymi jest spełniający definicję zakup o wartości powyżej 10 tys. zł. Dobrowolnie przedsiębiorca może natomiast księgować jako środki trwałe również zakupy poniżej tej wartości. Od zakupu środków trwałych, tak samo jak wyposażenia, można odliczyć podatek VAT.

Wszystkie zakupy uznane za środki trwałe, niezależnie od ich wartości, należy wskazać w ewidencji środków trwałych. Z kolei wszystkie środki nie mogące zostać uznane za środki trwałe, np. z powodu zbyt niskiej wartości lub okresu użytkowania krótszego niż rok, należy uznać za wyposażenie i bezpośrednio ująć w kosztach uzyskania przychodu.

Każdy podmiot gospodarczy zobowiązany jest do prowadzenia ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Obowiązek ten dotyczy zarówno podmiotów rozliczających się prowadząc księgę przychodów i rozchodów, jak i podmiotów rozliczających się na zasadach ryczałtu. 

Prowadzenie ewidencji środków trwałych jest ponadto warunkiem możliwości zaliczania odpisów amortyzacyjnych jako kosztów uzyskania przychodu. 

Nie istnieje jeden określony wzór ewidencji środków trwałych. Aby ewidencja była prawidłowa, powinna jednak zawierać takie dane jak: - datę zakupu i przyjęcia do używania, - wskazanie dokumentu zakupu, - określenie środka trwałego, - symbol środka trwałego zgodny z Klasyfikacją Środków Trwałych, - wartość początkową, - właściwą stawkę amortyzacyjną, - kwoty odpisów amortyzacyjnych, - zaktualizowaną wartość początkową i kwoty odpisów amortyzacyjnych, - wartość ulepszenia zwiększającą wartość początkową, - datę sprzedaży środka trwałego albo datę i przyczynę jego likwidacji.

Wprowadzanie środków trwałych do ewidencji musi odbywać się na podstawie tzw. dokumentów OT. Stanowią one dokumentację nowych środków trwałych i wprowadzania ich do użytku. 

W przepisach nie został określony jeden właściwy wzór dokumentu OT. Aby był on poprawny powinien jednak zawierać dane takie jak: - dokument źródłowy pozyskania środka trwałego, np. fakturę VAT, - dane wystawcy dokumentu źródłowego, - wskazanie jednostki organizacyjnej upoważnionej do użytkowania danego środka trwałego, - nazwę, wartość początkową i opis środka trwałego wraz z symbolem zgodnym z Klasyfikacją Środków Trwałych, - metodę amortyzacji i wysokość rocznej stawki amortyzacyjnej, - datę przyjęcia środka trwałego do użytkowania, - podpisy osoby odpowiedzialnej za stworzenie dokumentu OT oraz osoby odpowiedzialnej za dany środek trwały.

Środki trwałe zostały usystematyzowane w ramach Klasyfikacji Środków Trwałych (KŚT) zawartej w dotyczącym jej rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 3 października 2016 r. 

Zgodnie z KŚT istnieje 10 głównych grup środków trwałych oznaczonych numerami:

0 – Grunty,

1 – Budynki i lokale oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego i mieszkalnego,

2 – Obiekty inżynierii lądowej i wodnej,

3 – Kotły i maszyny energetyczne,

4 – Maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania,

5 – Maszyny, urządzenia i aparaty specjalistyczne,

6 – Urządzenia techniczne,

7 – Środki transportu,

8 – Narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie niesklasyfikowane gdzie indziej,

9 – Inwentarz żywy.

Każda z tych grup głównych zawiera następnie dwa kolejne oznaczone numerami poziomy szczegółowości. Przykładowo samochód osobowy ma zgodnie z KŚT pełne oznaczenie 741 – 7 jako grupa „Środki transportu”, 4 jako podgrupa „Pojazdy mechaniczne” i 1 jako rodzaj: „Samochody osobowe”.

Zakupy środków trwałych nie stanowią wprost kosztów uzyskania przychodu, podlegają natomiast amortyzacji. Do kosztów uzyskania przychodu będzie więc można je zaklasyfikować poprzez dokonywanie comiesięcznych odpisów amortyzacyjnych. 

Czym jest amortyzacja? Oznacza ona w tym przypadku rodzaj kosztu wynikającego ze stopniowego zużywania się środków trwałych i spadku ich wartości. Skala tego kosztu jest określana stawką amortyzacyjną wyrażoną procentowo, która może być doliczana do kosztów uzyskania przychodu. Amortyzacja kończy się z chwilą zrównania wartości odpisów podatkowych z wartością początkową danego środka trwałego.

Podstawową różnicą pomiędzy zwykłymi zakupami i środkami trwałymi podlegającymi amortyzacji jest więc to, że w przypadku amortyzacji koszty będą rozłożone w czasie, a nie odliczane jednorazowo. 

Roczne stawki amortyzacyjne wymienione są w wykazie stawek amortyzacyjnych stanowiącym załącznik nr 1 do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. 

Stawki te przypisane są do poszczególnych rodzajów środków trwałych zgodnie z KŚT. W określonych przypadkach, np. środków trwałych używanych bardzo intensywnie, w ustawie określone zostały również współczynniki, o które możliwe jest podwyższenie przydzielonej stawki amortyzacyjnej. 

W przepisach występują przy tym cztery różne metody dokonywania amortyzacji.

Liniowa, przy użyciu stałej, rocznej stawki amortyzacyjnej zgodnej z ustawą.

Degresywna, czyli z malejącą stawką amortyzacyjną, możliwa dla środków z grup 3, 4, 5, 6 i 8.

Jednorazowa, dla środków trwałych o wartości nie wyższej niż 10 tys. zł.

Naturalna, przy użyciu stawki amortyzacyjnej proporcjonalnej do intensywności wykorzystywania środka trwałego.

W przypadku ewidencjonowania środków trwałych o wartości poniżej 10 tys. zł netto przedsiębiorca może wybrać, czy chce na ich podstawie dokonywać planowych odpisów amortyzacyjnych, czy też wskazać je jako tzw. środki trwałe o niskiej wartości (niskocenne). To w tym drugim przypadku będzie mógł on dokonać jednorazowego odpisu amortyzacyjnego. 

Tym samym podatnik ma dużą możliwość optymalizowania swoich rozliczeń poprzez odpowiednią klasyfikację zakupów i wybór uznania ich za koszty uzyskania przychodu jednorazowe lub rozłożone w czasie (amortyzowane). 

Warto też pamiętać, że istnieje też grupa środków trwałych, które pomimo spełniania wymaganych warunków nie podlegają amortyzacji. Dotyczy to m.in. gruntów i praw do ich użytkowania wieczystego, eksponatów muzealnych i dzieł sztuki, a także lokali lub budynków mieszkalnych niezgłoszonych do amortyzacji.

Akty prawne: Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości; Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 października 2016 r. w sprawie Klasyfikacji Środków Trwałych; Rozporządzenie Ministra Finansów z 23 grudnia 2019 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów; Ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych