Odkryto ogromną chmurę odłamków kosmicznych wokół młodej gwiazdy

Źródło:
NASA
Zderzenie galaktyk w gwiazdozbiorze Herkulesa
Zderzenie galaktyk w gwiazdozbiorze HerkulesaESA/Hubble & NASA
wideo 2/7
Galaktyki

Naukowcy z Uniwersytetu Arizony zaobserwowali chmurę odłamków kosmicznych wokół młodej gwiazdy HD 166191, gdzie formują się planety. Odkrycie dokonane z pomocą Kosmicznego Teleskopu Spitzera NASA umożliwiło badaczom oszacować wielkość chmury oraz prędkość, z jaką się rozpraszała.

Większość skalistych planet lub satelitów znajdujących się w naszym Układzie Słonecznym, takie jak Ziemia i Księżyc, powstały lub ukształtowały się w wyniku potężnych zderzeń na początku Układu Słonecznego. Zderzając się ze sobą, skaliste ciała mogą gromadzić więcej materiału, zwiększając swoje rozmiary, lub też mogą rozpadać się na wiele mniejszych ciał.

Astronomowie korzystający z będącego już na emeryturze Kosmicznego Teleskopu Spitzera NASA znaleźli w przeszłości dowody na tego typu zderzenia wokół młodych gwiazd, w których formują się skaliste planety. Jednak obserwacje te nie dostarczyły wielu szczegółów na temat tych zderzeń, takich jak rozmiar obiektów biorących w nich udział.

W nowej pracy opublikowanej w periodyku "Astrophysical Journal", grupa astronomów pod kierownictwem Kate Su z Uniwersytetu Arizony informuje o pierwszych obserwacjach chmury odłamków powstałej w wyniku jednego z takich zderzeń, która przeszła przed swoją gwiazdą i na krótko zablokowała światło. Astronomowie nazywają takie zjawisko tranzytem. W połączeniu z wiedzą na temat wielkości i jasności gwiazdy, obserwacje pozwoliły badaczom bezpośrednio określić wielkość chmury tuż po zderzeniu i oszacować wielkość obiektów, które się zderzyły oraz obserwować prędkość, z jaką chmura się rozpraszała.

- Nic nie zastąpi bycia naocznym świadkiem zdarzenia - powiedział George Rieke, również z Uniwersytetu Arizony i jednocześnie współautor nowych badań. - Wszystkie przypadki zgłoszone wcześniej przez Spitzera były nierozwiązane, z jedynymi hipotezami na temat tego, jak mogło wyglądać rzeczywiste zdarzenie i chmura odłamków - dodał.

Lata obserwacji

Począwszy od 2015 roku, zespół kierowany przez Su zaczął prowadzić rutynowe obserwacje gwiazdy liczącej 10 milionów lat o nazwie HD 166191. Mniej więcej w tak wczesnym okresie życia gwiazdy, pył pozostały po jej uformowaniu zbił się w skaliste ciała zwane planetozymalami, czyli zalążki przyszłych planet. Gdy gaz, który wcześniej wypełniał przestrzeń między tymi obiektami, rozproszy się, często dochodzi między nimi do katastrofalnych w skutkach zderzeń.

Przewidując, że mogą dostrzec dowody jednego z takich zderzeń wokół HD 166191, zespół wykorzystał Spitzera do przeprowadzenia ponad 100 obserwacji układu w latach 2015-2019. Choć planetozymale są zbyt małe i odległe, by można je było dostrzec za pomocą teleskopu, ich zderzenia emitują duże ilości pyłu. Spitzer wykrył światło podczerwone - czyli fale o długości nieco większej niż to, co widzi ludzkie oko. Podczerwień jest idealna do wykrywania pyłu, w tym właśnie odłamków powstałych w wyniku zderzeń protoplanet.

Zdjęcie ilustracyjne zderzenia plantozymali wokół gwiazdy HD 166191 NASA/JPL-Caltech

Jak powstał Układ Słoneczny?

W połowie 2018 roku teleskop zaobserwował, że układ HD 166191 stał się znacznie jaśniejszy, co sugeruje wzrost produkcji odłamków. W tym czasie Spitzer wykrył również chmurę odłamków blokującą gwiazdę. Łącząc obserwacje tranzytu przez Spitzera z obserwacjami wykonanymi z teleskopów na Ziemi, zespół był w stanie określić rozmiar i kształt chmury odłamków. Ich praca sugeruje, że obłok był bardzo wydłużony, o minimalnej szacowanej powierzchni trzykrotnie większej od powierzchni gwiazdy. Jednak ilość podczerwonego rozjaśnienia, jakie zaobserwował Spitzer, sugeruje, że tylko niewielka część obłoku przeszła przed gwiazdą, a szczątki z tego zdarzenia objęły obszar setki razy większy niż gwiazda.

Naukowcy twierdzą, że aby utworzył się tak duży obłok, obiekty w głównym zderzeniu musiały być wielkości planet karłowatych, jak Westa w naszym Układzie Słonecznym - obiekt o szerokości 530 kilometrów, znajdujący się w pasie planetoid pomiędzy Marsem a Jowiszem. Początkowe zderzenie wygenerowało wystarczająco dużo energii i ciepła, aby część materiału wyparowała. Zapoczątkowało ono również reakcję łańcuchową zderzeń fragmentów z pierwszego zderzenia z innymi małymi ciałami w układzie, które prawdopodobnie wytworzyły znaczną ilość pyłu, jaki widział Spitzer.

W ciągu następnych kilku miesięcy duży obłok pyłu zwiększył swoje rozmiary i stał się bardziej przezroczysty, co wskazuje na to, że pył i inne odłamki szybko rozpraszają się po tym młodym układzie gwiezdnym. W 2019 roku chmura, która przeszła przed gwiazdą, nie była już widoczna, ale system zawierał dwa razy więcej pyłu niż przed dostrzeżeniem chmury przez teleskop. Ta informacja, zdaniem autorów pracy, może pomóc w sprawdzeniu teorii na temat formowania się planet lądowych.

Autorka/Autor:dd

Źródło: NASA

Źródło zdjęcia głównego: NASA/JPL-Caltech

Pozostałe wiadomości

Pogoda na majówkę 2025. W kolejnych dniach czeka nas sporo słońca i będzie coraz cieplej. Początek długiego weekendu majowego może przynieść lokalnie nawet 25 stopni Celsjusza. Zmiana na termometrach prognozowana jest jednak pod koniec tygodnia.

Pogoda na majówkę. Może być nawet 25 stopni

Pogoda na majówkę. Może być nawet 25 stopni

Źródło:
tvnmeteo.pl

Zagrożenie pożarowe w wielu regionach Polski jest wysokie - wynika z danych Instytutu Badawczego Leśnictwa. Takie warunki tuż przed zbliżającym się długim weekendem majowym wzbudziły obawy o możliwość zamknięcia lasów. Do sprawy odniósł się minister spraw wewnętrznych i administracji, Tomasz Siemoniak.

Czy lasy na majówkę zostaną zamknięte? Minister odpowiada

Czy lasy na majówkę zostaną zamknięte? Minister odpowiada

Źródło:
PAP

27-letni student z Chin dwukrotnie potrzebował pomocy ratowników podczas wspinaczki na szczyt góry Fudżi w Japonii. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby obie interwencje nie wydarzyły się w tym samym miejscu w przeciągu jednego tygodnia.

Dwukrotnie w ciągu tygodnia ściągali go ze słynnej góry. 27-latek wrócił po telefon

Dwukrotnie w ciągu tygodnia ściągali go ze słynnej góry. 27-latek wrócił po telefon

Źródło:
BBC, The Guardian

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej wydał prognozę zagrożeń. Wynika z niej, że pod koniec tygodnia na północy Polski może pojawić się silny wiatr. Sprawdź szczegóły.

Pod koniec tygodnia może silnie powiać

Pod koniec tygodnia może silnie powiać

Aktualizacja:
Źródło:
IMGW

W Płocku w weekend pojawił się wir pyłowy. Nagranie tego zjawiska otrzymaliśmy na Kontakt24.

"Nagle przed nami wyrósł ten wir". Nagranie

"Nagle przed nami wyrósł ten wir". Nagranie

Źródło:
Kontakt24, tvnmeteo.pl

W weekend południowo-zachodnią Oklahomę nawiedziły ulewy. Co najmniej jedna osoba zginęła. To nie koniec gwałtownych zjawisk w tej części USA. W poniedziałek alarmami pogodowymi objęto ponad 36 milionów mieszkańców.

Auto stoczyło się do głębokiej wody. Wydobyto ciało

Auto stoczyło się do głębokiej wody. Wydobyto ciało

Źródło:
PAP, NBC News

Bulusan, czynny wulkan położony na filipińskiej wyspie Luzon, niepokoi mieszkańców. W poniedziałek doszło do erupcji. Z krateru wydobyła się kolumna popiołu, która wzbiła się na wysokość 4,5 kilometra.

Kłęby popiołu spadły na wyspę

Kłęby popiołu spadły na wyspę

Źródło:
Reuters

Na przełomie kwietnia i maja czeka nas duże, ale krótkie ocieplenie. Jaka będzie majówka? Sprawdź autorską, długoterminową prognozę pogody na 16 dni przygotowaną przez Tomasza Wasilewskiego.

Pogoda na 16 dni: początek majówki zupełnie inny niż jej koniec

Pogoda na 16 dni: początek majówki zupełnie inny niż jej koniec

Źródło:
tvnmeteo.pl

Pogoda na dziś. Poniedziałek 28.04 przyniesie sporo słońca w całym kraju. Zrobi się cieplej, termometry pokażą nawet 20 stopni Celsjusza.

Pogoda na dziś - poniedziałek, 28.04. Dużo słońca i nawet 20 stopni

Pogoda na dziś - poniedziałek, 28.04. Dużo słońca i nawet 20 stopni

Źródło:
tvnmeteo.pl

Szczeniak przeżył potężną eksplozję, do której doszło w weekend w największym porcie handlowym Iranu. Jak pisze agencja Reuters, małego czworonoga wyciągnięto spod gruzów. Pomocy udzielili mu wolontariusze irańskiego Czerwonego Półksiężyca.

Szczeniak przeżył potężną eksplozję

Szczeniak przeżył potężną eksplozję

Źródło:
Reuters

Puma złożyła nietypową wizytę mieszkańcom okolic ruchliwej drogi w rejonie miasta Las Vegas. Zwierzę spacerowało nocą po podwórkach. Zdarzenie zostało zarejestrowane na nagraniu.

"Nie widzimy tutaj takich zwierząt". Nietypowy gość na nagraniu

"Nie widzimy tutaj takich zwierząt". Nietypowy gość na nagraniu

Źródło:
FOX5

Osobom cierpiącym na alergię pokarmową towarzyszą nieustanne obawy, że zjedzą coś nieodpowiedniego, co może się skończyć dla nich wstrząsem. Jak mówił doktor Wojciech Feleszko, dla tych, którzy nie mogą spożywać jajek, mleka, glutenu czy orzechów, niemal 95 procent potraw jest wykluczonych.

"Nawet 95 procent potraw jest wykluczonych". Te alergeny są szczególnie groźne

"Nawet 95 procent potraw jest wykluczonych". Te alergeny są szczególnie groźne

Źródło:
PAP

W niedzielę w Tatrach, w rejonie Rysów, doszło do dwóch śmiertelnych wypadków. Turyści spadli z dużej wysokości. Warunki były trudne, dlatego też ratownicy ewakuowali ze szczytu też trzy inne osoby.

Spadli z dużej wysokości w Tatrach. Nie udało się ich uratować

Spadli z dużej wysokości w Tatrach. Nie udało się ich uratować

Aktualizacja:
Źródło:
TVN24, PAP

Suczka o imieniu Valerie, która uciekła właścicielom w czasie kempingu w 2023 roku, została odnaleziona dzięki organizacji Kangala Wildlife Rescue. Jamniczka spędziła ponad 500 dni w australijskim buszu - podaje BBC.

Spędziła ponad 500 dni w australijskim buszu. Odnaleziono zaginioną suczkę

Spędziła ponad 500 dni w australijskim buszu. Odnaleziono zaginioną suczkę

Źródło:
Reuters, BBC

Niektóre gatunki ptaków, które rozmnażają się na większych obszarach geograficznych, mogą wcale nie być tak odporne na zmiany klimatu, jak wcześniej sądzono - wynika z analizy naukowców. Badacze sprawdzili też, czy wielkość mózgów tych zwierząt może pomagać w radzeniu sobie ze skutkami kryzysu klimatycznego.

Duży mózg i większa odporność na zmiany klimatu? Są wątpliwości

Duży mózg i większa odporność na zmiany klimatu? Są wątpliwości

Źródło:
University of Texas at Austin, tvnmeteo.pl

Indyjskie miasto Byrnihat zostało okrzyknięte najbardziej zanieczyszczonym miastem 2024 roku na świecie. Mieszkańcy opowiadają o tym, jak żyje się w takim miejscu.

"Wszędzie sadza", "córka oddychała jak ryba"

"Wszędzie sadza", "córka oddychała jak ryba"

Źródło:
Reuters, CNN, tvnmeteo.pl

Gwałtowne burze, którym towarzyszyły obfite opady deszczu, doprowadziły do powstania powodzi w południowo-zachodniej części Oklahomy. Ulice w Norman, trzecim co do wielkości mieście tego amerykańskiego stanu, zmieniły się w rwące potoki.

Ulice jak rwące potoki. "Straciliśmy wszystko"

Ulice jak rwące potoki. "Straciliśmy wszystko"

Źródło:
Reuters, CNN, foxweather.com

Przełom kwietnia i maja to idealny moment, aby posłuchać ptasich śpiewów. Dla zwierząt tych nie jest to jednak taka prosta umiejętność. Jak opowiadał ekoaustyk doktor habilitowany Michał Budka, niektóre gatunki potrzebują czasu na naukę śpiewania. Inne, aby zrobić miejsce na nowe dźwięki, muszą "usunąć" stare odgłosy ze swojej pamięci.

Tego o śpiewie ptaków na pewno nie wiedziałeś

Tego o śpiewie ptaków na pewno nie wiedziałeś

Źródło:
PAP

Kilkumetrowa anakonda narobiła strachu pewnej rodzinie z brazylijskiego stanu Amazonas. Na miejsce przyjechali strażacy, którzy schwytali pokaźnych rozmiarów zwierzę. Zdarzenie zostało zarejestrowane na nagraniu.

Na podwórku pojawiła się 3,5-metrowa anakonda

Na podwórku pojawiła się 3,5-metrowa anakonda

Źródło:
Portaldo Holanda, The Reptarium, Amazon Agency

Czerwony alert wulkaniczny wydano na Kostaryce w związku z wybuchem wulkanu Poas. Trwającej od kilku dni erupcji towarzyszą wyrzuty ogromnej ilości materiału wulkanicznego - kolumny pyłu wznoszą się na wysokość ponad 4000 metrów. Popioły osadziły się także w okolicznych rzekach.

Woda w rzekach stała się gęsta i szara. Ogłoszono czerwony alert

Woda w rzekach stała się gęsta i szara. Ogłoszono czerwony alert

Źródło:
cne.go.cr, The Tico Times

Pod powierzchnią Parku Narodowego Yellowstone leży superwulkan, który drzemie od setek tysięcy lat. Naukowcy odkryli pod nim twór o zaskakujących właściwościach.

Pod superwulkanem kryje się "oddychający" twór

Pod superwulkanem kryje się "oddychający" twór

Źródło:
Live Science

Kwiecień dobiega końca, a na horyzoncie już maj, który w Polsce jest miesiącem dość ciepłym, choć nocne przymrozki nie są rzadkie. Tak stoi w meteorologicznych annałach i w tej materii niewiele się w Polsce zmieniło. Na najbliższe dni rysują się w prognozach trzy fale chłodu, które przynieść mogą lekki mróz. O ile mieszkańcom miast ujemna temperatura po prostu uprzykrzy życie, o tyle ogrodników zmobilizuje do "działań obronnych". Często polegają one na wstawianiu zapalonych zniczy pomiędzy rabatki, sadzonki, pod tunele oraz w skrzynki z kwiatami, co sprawia, że ogrody w kwietniu i maju roztaczają cmentarną aurę.

Trzy fale chłodu w maju. Kiedy ruszyć do ogrodu z pomidorami

Trzy fale chłodu w maju. Kiedy ruszyć do ogrodu z pomidorami

Źródło:
TVN24+

Nawet 1,5 miliona mieszkańców Polski może nie wiedzieć o tym, że ma astmę. Jak tłumaczą eksperci, nieleczona choroba może prowadzić do poważnego pogorszenia jakości życia. Sama diagnoza jednak nie wystarczy - wśród leków na astmę narosło wiele mitów, które mogą zniechęcać chorych do terapii.

1,5 miliona Polaków może nie wiedzieć, że ją ma

1,5 miliona Polaków może nie wiedzieć, że ją ma

Źródło:
PAP

W stanie New Jersey trwa walka z gigantycznym pożarem lasu. Od wtorku płomienie strawiły ponad 6100 hektarów, niszcząc kilka budynków i zagrażając wielu innym. Jak podali strażacy, do zaprószenia ognia doszło na skutek niewłaściwie zgaszonego ogniska.

Nastolatek rozpalił ognisko. Wybuchł jeden z największych od 20 lat pożarów

Nastolatek rozpalił ognisko. Wybuchł jeden z największych od 20 lat pożarów

Źródło:
Reuters, ABC News

Na hawajskiej wyspie Oahu odkryto mięsożerny gatunek gąsienicy. Porusza się po pajęczynach, żywiąc się uwięzionymi owadami. Nazwano ją "kolekcjonerką kości", bo kamufluje się przed pająkami, które chętnie by ją zjadły, "ubierając" się w szczątki martwych owadów.

Nazwano ją "kolekcjonerką kości". Odkryto mięsożerną gąsienicę

Nazwano ją "kolekcjonerką kości". Odkryto mięsożerną gąsienicę

Źródło:
Reuters, AP News, science.org

Archeolodzy odkryli w Peru szczątki zmarłej pięć tysięcy lat temu kobiety. Zdaniem ekspertów prawdopodobnie należała do wyższych sfer w kulturze Caral, która rozwijała się tam równolegle ze starożytnym Egiptem czy Chinami.

Niezwykłe znalezisko w Peru. "To ważny pochówek"

Niezwykłe znalezisko w Peru. "To ważny pochówek"

Źródło:
Reuters, PAP

Ogromny wir pojawił się w czwartek w Krzyżowicach w województwie śląskim. Po południu nad jedną z dróg utworzył się lej, który w efektowny sposób unosił masy piasku nad ziemią.

Gigantyczna kolumna piachu wirowała nad drogą w Krzyżowicach

Gigantyczna kolumna piachu wirowała nad drogą w Krzyżowicach

Źródło:
tvnmeteo.pl

Ponad 200 razy interweniowały polskie służby w związku ze skutkami intensywnych opadów deszczu i burz, jakie przechodziły w ostatnich godzinach nad Polską. Jak przekazał TVN24 rzecznik Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej zgłoszenia nie dotyczyły żadnych poważnych zdarzeń.

"Odnotowaliśmy podtopienia dróg, podtopienia budynków"

"Odnotowaliśmy podtopienia dróg, podtopienia budynków"

Aktualizacja:
Źródło:
IMGW, Bielskie Drogi, tvnmeteo.pl

Ogromny bolid pojawił się nad brazylijskim stanem Rio Grande do Sul. Według lokalnych ekspertów mógł to być największy zarejestrowany meteor w tym regionie. Obecnie trwają poszukiwania jego szczątków.

Niezwykły przelot kosmicznej skały. Na kilka sekund noc zamieniła się w dzień

Niezwykły przelot kosmicznej skały. Na kilka sekund noc zamieniła się w dzień

Źródło:
CNN, TVN24, G1 Globo