Odkryto ogromną chmurę odłamków kosmicznych wokół młodej gwiazdy

Źródło:
NASA
Zderzenie galaktyk w gwiazdozbiorze Herkulesa
Zderzenie galaktyk w gwiazdozbiorze HerkulesaESA/Hubble & NASA
wideo 2/7
Galaktyki

Naukowcy z Uniwersytetu Arizony zaobserwowali chmurę odłamków kosmicznych wokół młodej gwiazdy HD 166191, gdzie formują się planety. Odkrycie dokonane z pomocą Kosmicznego Teleskopu Spitzera NASA umożliwiło badaczom oszacować wielkość chmury oraz prędkość, z jaką się rozpraszała.

Większość skalistych planet lub satelitów znajdujących się w naszym Układzie Słonecznym, takie jak Ziemia i Księżyc, powstały lub ukształtowały się w wyniku potężnych zderzeń na początku Układu Słonecznego. Zderzając się ze sobą, skaliste ciała mogą gromadzić więcej materiału, zwiększając swoje rozmiary, lub też mogą rozpadać się na wiele mniejszych ciał.

Astronomowie korzystający z będącego już na emeryturze Kosmicznego Teleskopu Spitzera NASA znaleźli w przeszłości dowody na tego typu zderzenia wokół młodych gwiazd, w których formują się skaliste planety. Jednak obserwacje te nie dostarczyły wielu szczegółów na temat tych zderzeń, takich jak rozmiar obiektów biorących w nich udział.

W nowej pracy opublikowanej w periodyku "Astrophysical Journal", grupa astronomów pod kierownictwem Kate Su z Uniwersytetu Arizony informuje o pierwszych obserwacjach chmury odłamków powstałej w wyniku jednego z takich zderzeń, która przeszła przed swoją gwiazdą i na krótko zablokowała światło. Astronomowie nazywają takie zjawisko tranzytem. W połączeniu z wiedzą na temat wielkości i jasności gwiazdy, obserwacje pozwoliły badaczom bezpośrednio określić wielkość chmury tuż po zderzeniu i oszacować wielkość obiektów, które się zderzyły oraz obserwować prędkość, z jaką chmura się rozpraszała.

- Nic nie zastąpi bycia naocznym świadkiem zdarzenia - powiedział George Rieke, również z Uniwersytetu Arizony i jednocześnie współautor nowych badań. - Wszystkie przypadki zgłoszone wcześniej przez Spitzera były nierozwiązane, z jedynymi hipotezami na temat tego, jak mogło wyglądać rzeczywiste zdarzenie i chmura odłamków - dodał.

Lata obserwacji

Począwszy od 2015 roku, zespół kierowany przez Su zaczął prowadzić rutynowe obserwacje gwiazdy liczącej 10 milionów lat o nazwie HD 166191. Mniej więcej w tak wczesnym okresie życia gwiazdy, pył pozostały po jej uformowaniu zbił się w skaliste ciała zwane planetozymalami, czyli zalążki przyszłych planet. Gdy gaz, który wcześniej wypełniał przestrzeń między tymi obiektami, rozproszy się, często dochodzi między nimi do katastrofalnych w skutkach zderzeń.

Przewidując, że mogą dostrzec dowody jednego z takich zderzeń wokół HD 166191, zespół wykorzystał Spitzera do przeprowadzenia ponad 100 obserwacji układu w latach 2015-2019. Choć planetozymale są zbyt małe i odległe, by można je było dostrzec za pomocą teleskopu, ich zderzenia emitują duże ilości pyłu. Spitzer wykrył światło podczerwone - czyli fale o długości nieco większej niż to, co widzi ludzkie oko. Podczerwień jest idealna do wykrywania pyłu, w tym właśnie odłamków powstałych w wyniku zderzeń protoplanet.

Zdjęcie ilustracyjne zderzenia plantozymali wokół gwiazdy HD 166191 NASA/JPL-Caltech

Jak powstał Układ Słoneczny?

W połowie 2018 roku teleskop zaobserwował, że układ HD 166191 stał się znacznie jaśniejszy, co sugeruje wzrost produkcji odłamków. W tym czasie Spitzer wykrył również chmurę odłamków blokującą gwiazdę. Łącząc obserwacje tranzytu przez Spitzera z obserwacjami wykonanymi z teleskopów na Ziemi, zespół był w stanie określić rozmiar i kształt chmury odłamków. Ich praca sugeruje, że obłok był bardzo wydłużony, o minimalnej szacowanej powierzchni trzykrotnie większej od powierzchni gwiazdy. Jednak ilość podczerwonego rozjaśnienia, jakie zaobserwował Spitzer, sugeruje, że tylko niewielka część obłoku przeszła przed gwiazdą, a szczątki z tego zdarzenia objęły obszar setki razy większy niż gwiazda.

Naukowcy twierdzą, że aby utworzył się tak duży obłok, obiekty w głównym zderzeniu musiały być wielkości planet karłowatych, jak Westa w naszym Układzie Słonecznym - obiekt o szerokości 530 kilometrów, znajdujący się w pasie planetoid pomiędzy Marsem a Jowiszem. Początkowe zderzenie wygenerowało wystarczająco dużo energii i ciepła, aby część materiału wyparowała. Zapoczątkowało ono również reakcję łańcuchową zderzeń fragmentów z pierwszego zderzenia z innymi małymi ciałami w układzie, które prawdopodobnie wytworzyły znaczną ilość pyłu, jaki widział Spitzer.

W ciągu następnych kilku miesięcy duży obłok pyłu zwiększył swoje rozmiary i stał się bardziej przezroczysty, co wskazuje na to, że pył i inne odłamki szybko rozpraszają się po tym młodym układzie gwiezdnym. W 2019 roku chmura, która przeszła przed gwiazdą, nie była już widoczna, ale system zawierał dwa razy więcej pyłu niż przed dostrzeżeniem chmury przez teleskop. Ta informacja, zdaniem autorów pracy, może pomóc w sprawdzeniu teorii na temat formowania się planet lądowych.

Autorka/Autor:dd

Źródło: NASA

Źródło zdjęcia głównego: NASA/JPL-Caltech

Pozostałe wiadomości

W prognozach pogody dla środkowej Europy natykamy się na pojęcie niżów genueńskich - systemów pogodowych niosących ze sobą ogromne ilości wilgoci. Chociaż towarzyszą one mieszkańcom Starego Kontynentu od wieków, wydaje się, że ostatnimi czasy słyszymy o nich coraz częściej. Czy teraz, w epoce zmian klimatu, Polska powinna coraz bardziej bać się tych niżów i ulew, które ze sobą niosą?

Czy Genua boi się niżów genueńskich?

Czy Genua boi się niżów genueńskich?

Źródło:
TVN24+

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW) ostrzega przed intensywnymi opadami deszczu, które mają pojawić się w środę. Na północnym wschodzie kraju w mocy są żółte alarmy. Z prognozy zagrożeń wynika, że pod koniec tygodnia w części Polski mogą pojawić się burze.

Są żółte alarmy. Tu ma silnie padać

Są żółte alarmy. Tu ma silnie padać

Źródło:
IMGW

Najbliższe dni przyniosą pochmurną aurę z przelotnymi opadami deszczu. W niektórych regionach mogą pojawić się burze. Na termometrach zobaczymy maksymalnie 25 stopni Celsjusza.

Na typowo letnie temperatury jeszcze poczekamy

Na typowo letnie temperatury jeszcze poczekamy

Źródło:
tvnmeteo.pl

Gwałtowna pogoda nie daje Tajwanowi odetchnąć po przejściu tajfunu Danas. Wyspę nawiedziła kolejna porcja ulewnego deszczu, który doprowadził do powodzi. Utonęło w niej kilka tysięcy świń, a straty szacowane są na pół miliona dolarów.

"Woda sięga na dwa metry". Kilka tysięcy świń utonęło

"Woda sięga na dwa metry". Kilka tysięcy świń utonęło

Źródło:
Reuters, Focus Taiwan

Mieszkańcy północnych regionów Chin zmagają się ze skutkami katastrofalnej powodzi wywołanej obfitymi opadami deszczu. W wyniku żywiołu zginęło co najmniej 30 osób, a ponad 80 tysięcy zostało ewakuowanych. Według władz ulewy mogą utrzymywać się do środy.

Coś takiego "spotyka się raz na setki lat"

Coś takiego "spotyka się raz na setki lat"

Aktualizacja:
Źródło:
PAP, Reuters

Po obfitych opadach deszczu trudna sytuacja panuje w mieście Tolkmicko (woj. warmińsko-mazurskie), gdzie wciąż trwa wypompowywanie wody z zalanych terenów. Strażacy mają dużo pracy w Nowym Dworze Gdańskim (woj. pomorskie), gdzie zalanych zostało około 300 domów i w Elblągu, gdzie woda popłynęła głównymi ulicami.

Ulewy w Polsce. Zalanych kilkaset domów, woda płynąca ulicami

Ulewy w Polsce. Zalanych kilkaset domów, woda płynąca ulicami

Aktualizacja:
Źródło:
TVN24

Portugalia nadal płonie - tysiące strażaków zmagają się z trzema dużymi pożarami i kilkudziesięcioma mniejszymi. We wtorek walkę z żywiołem utrudnia pogoda.

"Rozpaczliwie jest na to patrzeć"

"Rozpaczliwie jest na to patrzeć"

Źródło:
PAP, Reuters

Jeszcze kilka miesięcy temu uważano, że asteroida 2024 YR4 może uderzyć w 2032 roku w Ziemię. Po nowych wyliczeniach okazało się jednak, że obiekt minie naszą planetę, ale może trafić w Księżyc. Byłoby to największe takie uderzenie od tysięcy lat, a naukowcy wskazują, jakie miałoby konsekwencje.

Asteroida wielkości bloku może uderzyć w Księżyc

Asteroida wielkości bloku może uderzyć w Księżyc

Źródło:
CNN, tvn24.pl

W poniedziałek straż pożarna przeprowadziła ponad trzy tysiące interwencji związanych z ulewnymi opadami deszczu. - Wydaje się, że te dwie noce o największym zagrożeniu już poza nami - powiedział we wtorek minister spraw wewnętrznych i administracji Marcin Kierwiński.

Ulewy w Polsce. Ranni druhowie, tysiące interwencji. "Najgorsze już za nami"

Ulewy w Polsce. Ranni druhowie, tysiące interwencji. "Najgorsze już za nami"

Źródło:
PAP

Wiele nadmorskich kąpielisk we wtorek 29.07 jest zamkniętych. Powodem jest trudna sytuacja pogodowa, a przede wszystkim wysokie fale.

Czerwone flagi nad morzem. Gdzie nie można się kąpać

Czerwone flagi nad morzem. Gdzie nie można się kąpać

Źródło:
PAP

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW) ostrzega przed niebezpiecznymi wezbraniami rzek związanymi z silnymi opadami. W mocy są alerty pierwszego i drugiego stopnia.

Niebezpieczne wezbrania rzek. IMGW nadal ostrzega

Niebezpieczne wezbrania rzek. IMGW nadal ostrzega

Źródło:
IMGW

Pogoda na dziś, czyli na wtorek 29.07. Po niespokojnej nocy w ciągu dnia deszcz ma słabnąć, a na termometrach zobaczymy do 23 stopni Celsjusza. Warunki biometeorologiczne w większości kraju zapowiadają się neutralnie.

Pogoda na dziś - wtorek, 29.07. Opady zakończą swoją wędrówkę nad Polską

Pogoda na dziś - wtorek, 29.07. Opady zakończą swoją wędrówkę nad Polską

Źródło:
tvnmeteo.pl

Irakiem zawładnęły ekstremalne upały - w poniedziałek w wielu częściach kraju termometry pokazały ponad 50 stopni Celsjusza. Organizacja Narodów Zjednoczonych zalicza Irak do krajów najbardziej narażonych na zmiany klimatu.

"Tak gorąco, że aż pali"

"Tak gorąco, że aż pali"

Źródło:
Reuters, Xinhua

Obserwując dziką zwierzynę, można czasem zauważyć osobniki o specyficznym umaszczeniu. Zdjęcia jednego z nich otrzymaliśmy na Kontakt24. Leśnicy wyjaśnili, z czego wynika nietypowy kolor zwierząt.

Łaciaty łoś zauważony na Mazurach

Łaciaty łoś zauważony na Mazurach

Źródło:
Kontakt24, Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych

Grecję sparaliżowały pożary lasów, wywołane falą ekstremalnych upałów, które przez kilka dni nie ustępowały zarówno na kontynencie, jak i na wyspach. Najpoważniejsza sytuacja panowała na Eubei.

Płonęły wyspy i okolice miast. Ogień strawił cztery tysiące hektarów

Płonęły wyspy i okolice miast. Ogień strawił cztery tysiące hektarów

Źródło:
ekathimerini.com

Wokół Bursy, czwartego co do wielkości miasta Turcji, już trzeci dzień szaleją pożary. Podczas walki z żywiołem śmierć poniosły cztery osoby. Płoną także inne rejony kraju.

Spadła cysterna, zginęły trzy osoby

Spadła cysterna, zginęły trzy osoby

Źródło:
PAP, BBC News Turkce, Hurriyet

Obfite opady deszczu doprowadziły do powstania gwałtownej powodzi w mieście Brosteni na północy Rumunii. W wyniku żywiołu zginęła co najmniej jedna osoba - podała agencja Reuters.

Wody powodziowe zrównały z ziemią górskie miasto

Wody powodziowe zrównały z ziemią górskie miasto

Źródło:
Reuters

Nie mamy dobrych wiadomości dla ciepłolubnych - wszystkich nas czeka spadek temperatury znacznie poniżej średniej. Sprawdź najnowszą autorską długoterminową prognozę pogody na 16 dni, przygotowaną przez prezentera tvnmeto.pl Tomasza Wasilewskiego.

Pogoda na 16 dni: ofensywa zimna w samym środku wakacji

Pogoda na 16 dni: ofensywa zimna w samym środku wakacji

Źródło:
tvnmeteo.pl

Temperatura 50,5 stopni Celsjusza została zmierzona 25 lipca w mieście Silopi na południowym wschodzie Turcji. To najwyższa odnotowana wartość w historii kraju.

Ponad 50 stopni. Najwyższa temperatura w historii kraju

Ponad 50 stopni. Najwyższa temperatura w historii kraju

Źródło:
PAP, Deutsche Welle

W rejonie Pekinu i północno-wschodnich Chin ulewne deszcze spowodowały powodzie i lawiny błotne, w wyniku których zginęły dwie osoby, a dwie kolejne są zaginione. W przemysłowym mieście Baoding w ciągu jednej nocy spadło aż 145 litrów na metr kwadratowy deszczu, co wymusiło ewakuację ponad trzech tysięcy mieszkańców.

W nocy spadły zatrważające ilości deszczu. Nie żyją dwie osoby

W nocy spadły zatrważające ilości deszczu. Nie żyją dwie osoby

Źródło:
PAP

Kiedy nastanie jakaś stabilizacja w pogodzie? Czy po deszczowym lipcu sierpień będzie ratunkiem dla branży turystycznej? W wielu regionach kraju słychać narzekania na pogodę. Ostatnie lata z lipcami suchymi i gorącymi jak w Hiszpanii rozpieściły nas i pozwoliły zapomnieć, jak wyglądał kiedyś lipiec w naszym kraju.

"Słychać narzekania" na lipiec. Co z pogodą w sierpniu?

"Słychać narzekania" na lipiec. Co z pogodą w sierpniu?

Źródło:
TVN24+

W sobotę około południa na greckiej wyspie Eubei wybuchł pożar. Zdjęcia i nagranie unoszącego się dymu nad płonącym lasem otrzymaliśmy na Kontakt24. W gaszeniu ognia biorą udział samoloty gaśnicze.

Pożar na greckiej wyspie. Z żywiołem walczy kilkudziesięciu strażaków

Pożar na greckiej wyspie. Z żywiołem walczy kilkudziesięciu strażaków

Źródło:
Kontakt24, protothema.gr, naftemporiki.gr

Para z Kansas City została obudzona w piątek rano przez głośny huk. Okazało się, że na ich dom spadło drzewo. Przebiło ono sufit, a przez dziurę do salonu wlała się woda.

Drzewo spadło na dom. "Brzmiało to jak wybuch bomby"

Drzewo spadło na dom. "Brzmiało to jak wybuch bomby"

Źródło:
CNN, fox4kc.com

Przez kanadyjską prowincję Quebec przeszły silne burze z deszczem, a miejscami gradem. Wywołały szereg szkód. Samochody utknęły w tunelach, powalone zostały liczne drzewa. W pewnym momencie bez prądu było kilkadziesiąt tysięcy odbiorców.

Silne burze uwięziły samochody

Silne burze uwięziły samochody

Źródło:
cbc.ca, theweathernetwork.com

Miasto Ruidoso w amerykańskim stanie Nowy Meksyk po raz trzeci tego lipca nawiedziła powódź błyskawiczna. Co najmniej kilka osób zostało uwięzionych przez rwącą wodę.

Trzecia powódź błyskawiczna w tym miesiącu

Trzecia powódź błyskawiczna w tym miesiącu

Źródło:
Reuters, USA Today

W piątek odwołano ponad 20 rejsów między Maderą a kilkoma lotniskami w Europie. Powodem był utrzymujący się nad portugalską wyspą porywisty wiatr.

Wichury sparaliżowały lotnisko na Maderze. Polscy turyści uziemieni

Wichury sparaliżowały lotnisko na Maderze. Polscy turyści uziemieni

Źródło:
PAP

Powrót wilków do amerykańskiego Parku Narodowego Yellowstone sprawił, że po raz pierwszy od 80 lat zaczęły rosnąć dawno niewidziane tam drzewa - donoszą amerykańscy naukowcy.

Wilki wróciły do parku narodowego. Czegoś takiego nie widzieli od 80 lat

Wilki wróciły do parku narodowego. Czegoś takiego nie widzieli od 80 lat

Źródło:
livescience.com

W okolicach miasta Delvine w południowej Albanii trwa walka z pożarem roślinności. Ogień rozprzestrzenia się bardzo szybko i zagraża mieszkańcom okolicznych wiosek. Co najmniej pięć osób zostało przewiezionych do szpitala. Albańskie ministerstwo obrony zarządziło natychmiastową ewakuację miejscowej ludności.

"Cała nasza wieś spłonęła". Natychmiastowa ewakuacja z powodu pożaru

"Cała nasza wieś spłonęła". Natychmiastowa ewakuacja z powodu pożaru

Źródło:
Reuters, Bold News, shqiptarja.com

W Finlandii trwa najdłuższa od 1961 roku fala ciepła. W piątek w tym kraju odnotowano czternasty dzień z rzędu z temperaturą powietrza powyżej 30 stopni Celsjusza. Upał doskwiera także innymi krajom nordyckim. Norweskie pielęgniarki obawiają się o zdrowie pacjentów w szpitalach, a w Szwecji panuje niezwykle wysokie zagrożenie pożarowe.

Skandynawia kipi. Pociągi zwalniają, by nie zaprószać ognia

Skandynawia kipi. Pociągi zwalniają, by nie zaprószać ognia

Źródło:
ENEX, 8sidor.se, PAP

W piątek w Radżastanie w Indiach silne opady doprowadziły do zawalenia się dachu szkoły. Katastrofa budowlana doprowadziła do śmierci kilkorga dzieci.

Zginęły dzieci. Zawalił się dach szkoły

Zginęły dzieci. Zawalił się dach szkoły

Źródło:
Reuters, indianexpress.com