Gwiazda starsza niż Wszechświat? Jej "metryka" mogła obalić obowiązujące teorie

HD 140283 jest najstarszą znaną gwiazdą we Wszechświecie

Gwiazda HD 140283 od dawna uchodziła za jedną z kosmicznych seniorek. Astronomowie próbujący ustalić jej dokładny wiek w pewnym momencie stanęli przed paradoksem, bo z obliczeń wychodziło, że gwiazda jest... starsza niż sam Wszechświat. Najnowsze obserwacje teleskopu Hubble'a pozwoliły kosmiczną staruszkę nieco odmłodzić, a tym samym uratować obowiązujące teorie kosmologiczne.

Zespół naukowców pracujących przy Kosmicznym Teleskopie Hubble'a zrobił ważny krok w określaniu "metryki" gwiazdy, która istnieje od bardzo dawna, a według astronomów prawdopodobnie jest najstarsza we Wszechświecie.

Chodzi o gwiazdę HD 140283, która jest w początkowym etapie przekształcania w czerwonego olbrzyma (czyli schyłkowego stadium gwiezdnej ewolucji). Znajduje się w gwiazdozbiorze Wagi. Jej wielkość gwiezdna wynosząca nieco ponad 7 sprawia, że można ja dostrzec podczas amatorskich obserwacji - wystarczy do tego lornetka.

- Odkryliśmy, że to najstarsza znana gwiazda o dobrze określonym wieku - powiedział Howard Bond z Uniwersytetu Stanowego Pensylwanii.

Starsza niż "seniorzy" naszej galaktyki

"Staruszka" HD 140283 jest znana od nieco ponad stu lat ze względu na szybki ruch po niebie. Takie tempo według naukowców dowodzi, że jest ona tylko gościem w naszym najbliższym gwiezdnym otoczeniu. Jej orbita przechodząca przez płaszczyznę Drogi Mlecznej, biegnie od starożytnego halo, czyli otoczki gwiazd wokół naszej galaktyki. Według astronomów gwiazda prawdopodobnie wróci w ten rejon.

Do takich wniosków astronomowie doszli jeszcze w latach 50, kiedy wykryli znaczne niedobory ciężkich pierwiastków w składzie HD 140283 w porównaniu do innych gwiazdami w naszym galaktycznym sąsiedztwie.

Ponieważ obiekty znajdujące się w halo Drogi Mlecznej są jednymi z pierwszych obiektów naszej galaktyki i stanowią starszą populację gwiazd naszej galaktyki, takie różnice w zawartości ciężkich pierwiastków świadczą, że HD 140283 jest jeszcze bardziej zaawansowana wiekowo od nich i powstała w czasach, kiedy Wszechświat nie był usiany ciężkimi pierwiastkami.

Błąd wieku przez niedokładną odległość

Dotychczasowe szacunki wyznaczały wiek HD 140283 na 14,5 mld lat (margines błędu wynosi plus minus 0,8 mld lat). To stawiało astronomów w dość trudnej sytuacji, bo gwiazda musiałaby być starsza niż cały Wszechświat, którego wiek wyznaczono na 13,8 mld lat.

To jeszcze nic, bo wcześniejsze wyliczenia oparte na obserwacjach sięgających 2000 roku ustalały wiek tej gwiazdy na 16 mld lat. Takie wartości rodzą kosmologiczny paradoks. - Może kosmologia albo fizyka gwiazd jest zła, albo odległość gwiazdy jest niewłaściwa - komentował Bond.

- Postanowiliśmy zatem udoskonalić ocenę odległości - dodał.

Ustalili dokładny dystans

Nowe obserwacje teleskopu Hubble'a zmniejszyły zakres niepewności pomiaru tej odległości. Według najnowszych danych, opublikowanych w lutowym wydaniu czasopisma "Astrophysical Journal Letters", wynosi ona 190,1 lat świetlnych. Dzięki dokładnemu wyliczeniu odległości gwiazdy można było określić jej wewnętrzną jasność, co jest podstawowym warunkiem do oszacowania jej wieku. Korekta obliczeń sprawiła, że wiek gwiazdy "zmieścił się" w wieku Wszechświata.

Jak zapewniają astronomowie, dzięki precyzyjnym obserwacjom Hubble'a zespół Howarda Bonda mógł określić wiek HD 140283 z około pięć razy większa dokładnością, niż poprzednio zrobili to badacze z Europejskiej Agencji Kosmicznej.

Według naukowców te hipotezy, prowadzące do obniżenia wieku HD 140283, czynią ją jednoznacznie nieco młodzą od Wszechświata.

Szybko przemierza niebo

Podczas tak długiego życia ta kosmiczna seniorka przeszła wiele zmian. Powstała prawdopodobnie w pradawnej galaktyce karłowatej, która w wyniku oddziaływań grawitacyjnych została rozdrobniona i 12 mld lat temu zassana przez powstającą Drogę Mleczną.

Właśnie skutkiem tych wydarzeń jest wydłużona orbita gwiazdy. Przemierza ona przestrzeń kosmiczną z prędkością 1 287 475 km/h. Taka szybkość pozwala jej przejść wycinek nieba o szerokości kątowej równej rozmiarowi Księżyca w pełni w "zaledwie" 1500 lat.

Autor: js/rs / Źródło: NASA

Pozostałe wiadomości

W nadchodzących dniach za pogodę w Polsce wciąż będzie odpowiadał niż Gabriel. W piątek i sobotę solidnie popada, ale od niedzieli opady mają być głównie przelotne. Lokalnie pojawią się burze. Koniec weekendu przyniesie wzrost temperatury, który utrzyma się na początku przyszłego tygodnia.

Deszczowa aura jeszcze nas nie opuści

Deszczowa aura jeszcze nas nie opuści

Źródło:
tvnmeteo.pl

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej wydał ostrzeżenia meteorologiczne na noc i piątek. Synoptycy przestrzegają przed intensywnymi opadami deszczu i silnym wiatrem.

Ostrzeżenia IMGW. Tam groźnie będzie przez całą noc

Ostrzeżenia IMGW. Tam groźnie będzie przez całą noc

Aktualizacja:
Źródło:
IMGW

Sławosz Uznański-Wiśniewski prawdopodobnie rozpocznie powrót na Ziemię na początku przyszłego tygodnia. Odłączenie się kapsuły Crew Dragon od ISS będzie jednak dopiero pierwszym etapem wielogodzinnej podróży.

Kiedy załoga Ax-4 wróci na Ziemię? NASA podała datę

Kiedy załoga Ax-4 wróci na Ziemię? NASA podała datę

Źródło:
NASA, PAP

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej przygotował eksperymentalną prognozę pogody na drugą część wakacji i jesień. Jakiej pogody możemy się spodziewać w poszczególnych regionach? Sprawdź najnowsze prognozy na sierpień, wrzesień, październik i listopad 2025.

Co w pogodzie czeka nas jesienią? Prognoza długoterminowa IMGW

Co w pogodzie czeka nas jesienią? Prognoza długoterminowa IMGW

Źródło:
IMGW

Pełnia rozświetli niebo w nocy z czwartku na piątek. Tym razem będzie to Koźli Księżyc. Skąd wzięła się ta nazwa i o której godzinie przypadnie kulminacyjny moment tego zjawiska?

Koźli Księżyc zalśni na niebie

Koźli Księżyc zalśni na niebie

Źródło:
timeanddate.com, tvnmeteo.pl

Misja Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej powoli dobiega końca, ale polski astronauta nie przestaje dzielić się z nami materiałami ze swojego życia na ISS. Tym razem Polak wrzucił do sieci materiał wideo, na którym ćwiczy.

Tak wygląda pozaziemski trening. "Wyzwanie dla ludzkiego ciała"

Tak wygląda pozaziemski trening. "Wyzwanie dla ludzkiego ciała"

Źródło:
POLSA, x.com

Intensywne opady deszczu obserwowane od wtorku sprawiły, że Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej wydał ostrzeżenia hydrologiczne. Obowiązują alerty pierwszego i drugiego stopnia.

Ostrzeżenia hydrologiczne. W mocy pomarańczowe alarmy

Ostrzeżenia hydrologiczne. W mocy pomarańczowe alarmy

Aktualizacja:
Źródło:
IMGW, tvnmeteo.pl

Pogoda na jutro, czyli na piątek 11.07. W nocy niebo spowiją chmury, z których miejscami popada. W dzień opady prognozowane są w całym kraju. Temperatura będzie niska - w większości Polski termometry nie pokażą nawet 20 stopni Celsjusza.

Pogoda na jutro - piątek 11.07. Przed nami deszczowa noc i chłodny dzień

Pogoda na jutro - piątek 11.07. Przed nami deszczowa noc i chłodny dzień

Źródło:
tvnmeteo.pl

W TVN24+ ruszył "Podcast o końcu świata" Magdy Łucyan. W programie reporterka "Faktów" TVN, wraz z gośćmi, będzie szeroko omawiała kwestie zmian klimatu, wokół których narasta niebezpieczna dezinformacja.

Ruszył "Podcast o końcu świata"

Ruszył "Podcast o końcu świata"

Źródło:
TVN24

Stan wody w rzekach w Polsce. W nocy z czwartku na piątek lokalnie wciąż notuje się przekroczenie stanów ostrzegawczych. Sprawdź sytuację hydrologiczną w kraju.

Stan wody w rzekach. Są przekroczenia stanów ostrzegawczych

Stan wody w rzekach. Są przekroczenia stanów ostrzegawczych

Aktualizacja:
Źródło:
IMGW

Władze Stanów Zjednoczonych przygotowują się na walkę z muchą śrubową, groźnym pasożytem zwierząt i ludzi, który pojawił się w Meksyku. Departament Rolnictwa USA planuje wyhodować miliony wysterylizowanych samców tego gatunku i wypuścić je z samolotów.

Wyhodują miliony much i zrzucą je z samolotów

Wyhodują miliony much i zrzucą je z samolotów

Źródło:
CNN

Mieszkańcy Gwatemali walczą ze skutkami serii trzęsień ziemi. Od wtorkowego popołudnia kraj położony w Ameryce Środkowej nawiedziło łącznie ponad 150 wstrząsów, z czego najsilniejszy miał magnitudę 5,7. Władze poinformowały o pięciu ofiarach śmiertelnych.

Budynki pęknięte na pół, ciała pod gruzami

Budynki pęknięte na pół, ciała pod gruzami

Źródło:
PAP, AFP, Reuters

W Stanach Zjednoczonych doszło do dwóch nietypowych zdarzeń z udziałem jeleni. W poniedziałek w stanie New Jersey dorosłe zwierzę wskoczyło przez okno do domu. Na Florydzie inny osobnik zdecydował się na morską wyprawę.

Jeleń wskoczył do domu. Wyciągnięto go za poroże

Jeleń wskoczył do domu. Wyciągnięto go za poroże

Źródło:
CNN, 6abc Action News, KGNS NEWS+

W środkowym Teksasie wciąż trwają poszukiwania osób zaginionych w powodzi błyskawicznej. - To ogromna tragedia, ale mogło być o wiele gorzej - powiedział policjant z miasta Kerrville.

"Słyszę krzyki ludzi. Prześladują mnie"

"Słyszę krzyki ludzi. Prześladują mnie"

Źródło:
CNN, Reuters

Blisko tysiąc razy interweniowali w środę strażacy w związku z ulewnymi opadami deszczu - poinformował rzecznik prasowy Komendanta Głównego PSP Karol Kierzkowski. Większość akcji przeprowadzono w południowych i centralnych regionach.

Ulewy i burze w Polsce. Bilans interwencji

Ulewy i burze w Polsce. Bilans interwencji

Źródło:
PAP

Sławosz Uznański-Wiśniewski przebywa w ramach misji Axiom 4 na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS). Polska Agencja Kosmiczna (POLSA) podała, że stan realizacji celów misji to 87 procent.

Polak na ISS. Misja wykonana w 87 procentach

Polak na ISS. Misja wykonana w 87 procentach

Źródło:
PAP

Niż genueński Gabriel przyniósł części kraju obfite opady deszczu. Padało tak mocno, że na jedenastu stacjach hydrologicznych padł rekord dobowego opadu deszczu.

Na tych stacjach padł rekord dobowego opadu deszczu

Na tych stacjach padł rekord dobowego opadu deszczu

Źródło:
IMGW, PAP

Co najmniej dziesięć osób zginęło, a kilka samochodów runęło do rzeki po zawaleniu się mostu w zachodnim stanie Gudźarat w Indiach. Do tragedii doszło w czasie intensywnych opadów deszczu w dystrykcie Vadodara.

Auta runęły do rzeki. Nie żyje co najmniej 10 osób

Auta runęły do rzeki. Nie żyje co najmniej 10 osób

Źródło:
PAP

We wtorek południową część stanu Nowy Meksyk w USA nawiedziła powódź błyskawiczna. Lokalne władze poinformowały o co najmniej trzech ofiarach śmiertelnych, w tym dwójce dzieci. Żywioł niszczył wszystko, co spotkał na swojej drodze. Na jednym z nagrań widać, jak rwąca woda porywa i doszczętnie niszczy jeden z domów.

Woda porwała budynek. "Byłam w tym domu i mam z nim wspomnienia"

Woda porwała budynek. "Byłam w tym domu i mam z nim wspomnienia"

Źródło:
CNN

W związku z intensywnymi, nawalnymi opadami deszczu aż 10 województw jest objętych alertem wydawanym przez Rządowe Centrum Bezpieczeństwa. Przedstawiciele RCB zaznaczają jednak, że może dojść do sytuacji, gdy nie otrzymamy SMS-owego ostrzeżenia, pomimo że przebywamy na zagrożonym terenie.

Dlaczego niektórzy mogą nie otrzymać alertu RCB?

Dlaczego niektórzy mogą nie otrzymać alertu RCB?

Źródło:
PAP

Co najmniej kilkadziesiąt osób zostało rannych w wyniku burzy, jaka nawiedziła chorwackie miasto Split. Żywioł przyniósł intensywne opady deszczu oraz wiatr, który powalał drzewa i łamał gałęzie. Na Kontakt24 otrzymaliśmy materiały ze sparaliżowanego miasta.

Gwałtowna burza na chorwackim wybrzeżu. Rannych jest kilkadziesiąt osób

Gwałtowna burza na chorwackim wybrzeżu. Rannych jest kilkadziesiąt osób

Źródło:
PAP, Kontakt24

Ponad 60-letni mężczyzna w piątek nie wrócił ze swojej plantacji na wyspie Sulawesi w Indonezji, a rodzina zgłosiła jego zaginięcie. Dzień później mieszkańcy wioski, którzy przeszukiwali okolicę, odnaleźli jego ciało w brzuchu ośmiometrowego pytona. Gad został przez nich zabity, bo wzbudzał podejrzenia swoim nietypowym wyglądem.

Ośmiometrowy pyton połknął rolnika

Ośmiometrowy pyton połknął rolnika

Źródło:
NDTV, Antara News

Naukowcy odkryli na Krecie bakterię, która może pomóc w zwalczaniu komarów. W testach laboratoryjnych okazała się mieć stuprocentową skuteczność w zabijaniu larw tych owadów.

Odkryto bakterię, która zabija komary. Stuprocentowa skuteczność

Odkryto bakterię, która zabija komary. Stuprocentowa skuteczność

Źródło:
PAP, tvn24.pl

Co najmniej 1200 interwencji przeprowadzili w poniedziałek strażacy z samego tylko Podkarpacia po nawałnicy, która przetoczyła się nad regionem. Skutki burz straż usuwała przez całą noc także w innych regionach Polski - łącznie wyjeżdżano do akcji 2200 razy. W jednym miejscu konieczna była prewencyjna ewakuacja obozu harcerskiego.

Setki strażaków w akcji. Ranni, ewakuacja i duże straty

Setki strażaków w akcji. Ranni, ewakuacja i duże straty

Źródło:
PAP

Grecja od niedzieli zmaga się z falą upałów - we wtorek w niektórych miejscach temperatura może osiągnąć 42 stopnie Celsjusza. Gorąco jest m.in. w Atenach, stolicy kraju. Z tego powodu władze podjęły decyzję o zamknięciu słynnego zabytku na część dnia.

Znany zabytek zamknięty na część dnia z powodu upałów

Znany zabytek zamknięty na część dnia z powodu upałów

Źródło:
PAP, Reuters

Setki pszczół zaatakowały ludzi na ulicy w miejscowości Aurillac w południowej Francji. Obrażenia odniosły 24 osoby, trzy z nich przewieziono do szpitala w stanie krytycznym. Media podkreślają, że tego typu ataki pszczół na ludzi to rzadkość.

Pszczoły zaatakowały we francuskim mieście, wielu rannych

Pszczoły zaatakowały we francuskim mieście, wielu rannych

Źródło:
Guardian, BFM TV, France Bleu, franceinfo.fr

Sławosz-Uznański Wiśniewski ma za sobą już jedenaście dni misji IGNIS. Polski astronauta osiągnął podstawowe cele w ponad 80 procentach. W poniedziałek Polak połączył się z Warszawą, a dziś zrobi to ponownie.

Halo, Warszawa! Raport z misji IGNIS

Halo, Warszawa! Raport z misji IGNIS

Źródło:
PAP

Przez Europę przechodzi burzowy front atmosferyczny. We wtorek w kilkunastu regionach Włoch obowiązują alerty pogodowe. Silne burze przeszły przez Węgry, gdzie doszło do przerw w dostawie prądu i wody, a także paraliżu kolei i lotniska.

Burze nad Europą. Alerty pogodowe i paraliż kolei

Burze nad Europą. Alerty pogodowe i paraliż kolei

Źródło:
PAP

Zalany terminal i zablokowane pasy startowe - to skutki burzy, jaka przeszła dziś nad największym międzynarodowym lotniskiem na Węgrzech. Przez załamanie pogody port lotniczy im. Ferenca Liszta w Budapeszcie wstrzymał prace na niecałe dwie godziny. Część lecących do stolicy Węgier samolotów została przekierowana do innych miast.

Burza sparaliżowała europejskie lotnisko

Burza sparaliżowała europejskie lotnisko

Źródło:
PAP, dailynewshungary.com