Droga Mleczna w trzech wymiarach. Unikalna mapa przygotowana przez polskich astronomów

[object Object]
Animacja cefeid urodzonych w Drodze Mlecznej i porównanie z obecnym widokiem Galaktyki (Jan Skowron/OGLE/Astronomical Observatory, University of Warsaw)Jan Skowron/OGLE/Astronomical Observatory, University of Warsaw
wideo 2/3

Naukowcy z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego przedstawili w czasopiśmie "Science" trójwymiarową mapę Drogi Mlecznej. Powstała na podstawie obserwacji ponad 2,4 tysiąca cefeid, czyli stosunkowo młodych gwiazd, liczących mniej niż 250 milionów lat.

Naukowcy z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego pracują w ramach projektu Optical Gravitational Lensing Experiment (OGLE), którego celem jest wykrywanie i obserwacja zjawisk mikrosoczewkowania grawitacyjnego prowadzone za pomocą polskiego teleskopu w Las Campanas Observatory w Chile. Trójwymiarowa mapa dostarcza nowych informacji na temat między innymi historii naszej Galaktyki.

Mapa Drogi Mlecznej

O publikacji poinformował kierownik projektu - prof. Andrzej Udalski. Zaprezentowana przez jego zespół najnowsza mapa Drogi Mlecznej powstała na podstawie obserwacji ponad 2,4 tysiaca cefeid - stosunkowo młodych gwiazd, liczących mniej niż 250 milionów lat. Są to pulsujące nadolbrzymy, których jasność zmienia się w bardzo regularny sposób z okresem od kilkunastu godzin do kilkudziesięciu dni.

Jak tłumaczą warszawscy astronomowie, jest to znacznie dokładniejsza metoda poznawania struktury Galaktyki, niż modele stosowane dotychczas, oparte m.in. na zliczeniach gwiazd, radiowych badaniach rozmieszczenia cząsteczek gazu w Galaktyce, a także analizie obrazów innych galaktyk, widzianych z zewnątrz.

"Na podstawie okresu pulsacji możemy wyznaczyć jasność rzeczywistą cefeidy i porównując ją z jasnością obserwowaną gwiazdy obliczamy precyzyjnie jej odległość" - tłumaczy cytowana w informacji prasowej doktor Dorota Skowron, liderka zespołu przygotowującego mapę Galaktyki i pierwsza autorka publikacji w "Science".

Struktura 3D Drogi Mlecznej (Jan Skowron/OGLE /Astronomical Observatory, University of Warsaw)
Struktura 3D Drogi Mlecznej (Jan Skowron/OGLE /Astronomical Observatory, University of Warsaw)Jan Skowron/OGLE /Astronomical Observatory, University of Warsaw
Cefeidy na Drodze Mlecznej (J. Skowron/OGLE)

Obserwacja dwóch miliardów gwiazd

Większość cefeid, które posłużyły do stworzenia mapy Drogi Mlecznej, to obiekty nowo odkryte - dzięki obserwacjom prowadzonym w ramach projektu OGLE w Obserwatorium Las Campanas w Chile.

- Projekt OGLE to jeden z największych na świecie przeglądów fotometrycznych nieba, obserwuje regularnie ponad dwa miliardy gwiazd. Kolekcje różnorodnych typów gwiazd zmiennych, w tym cefeid z Galaktyki i sąsiednich Obłoków Magellana, należą do największych we współczesnej astrofizyce i są podstawą do różnorodnych badań Wszechświata - wyjaśnia prof. Andrzej Udalski.

Skonstruowana na podstawie analizowanych cefeid mapa pokazuje rzeczywiste rozmieszczenie młodej populacji gwiazdowej w Galaktyce. Jest to pierwsza trójwymiarowa mapa stworzona na podstawie bezpośrednich odległości wyznaczonych do poszczególnych obiektów.

Precyzyjnie wyznaczone odległości cefeid wypełniających dysk galaktyczny aż po jego krańce umożliwiają dokładną analizę budowy dysku galaktycznego. Mapa pokazuje, że dysk galaktyczny jest płaski do odległości 25 tysięcy lat świetlnych od centrum Galaktyki, a w dalszych odległościach ulega zakrzywieniu.

- Zakrzywienie dysku podejrzewano już wiele lat temu, ale dopiero teraz po raz pierwszy możemy użyć indywidualnych obiektów do badania jego kształtu w trzech wymiarach - wyjaśnia Przemek Mróz, doktorant UW zajmujący się badaniem parametrów dysku Galaktyki. Zakrzywienie dysku może być spowodowane oddziaływaniami z innymi galaktykami, wpływem gazu międzygalaktycznego lub tak zwanej ciemnej materii.

Dysk galaktyczny jest płaski do odległości 25 tysięcy lat świetlnych od centrum Galaktyki (J. Skowron/OGLE)

Krzywa rotacji Galaktyki

Wyznaczenie precyzyjnych odległości do tak licznej próbki cefeid w połączeniu z pomiarami ich prędkości z europejskiego satelity Gaia umożliwiły również skonstruowanie dokładnej krzywej rotacji Galaktyki -zależności prędkości orbitalnej gwiazd wokół centrum Galaktyki od ich odległości od środka.

- Nasza krzywa rotacji Galaktyki sięga daleko poza zakres dotychczasowych badań i potwierdza stałą prędkość orbitalną gwiazd, praktycznie aż do granic dysku - dodaje Przemek Mróz. Taki jej kształt jest jednym z podstawowych argumentów na rzecz istnienia ciemnej materii w Galaktyce.

Dzięki obserwacjom OGLE udało się również określić wiek cefeid w naszej Galaktyce. Okazuje się, że szereg wyraźnych struktur widocznych na mapie ma podobny wiek. Cefeidy młodsze znajdują się bliżej centrum Galaktyki, a najstarsze na jej krańcach.

- Zbliżony wiek struktur wskazuje, że musiały one powstać w podobnym momencie w przeszłości, w jednym z ramion spiralnych Galaktyki - zauważa dr Jan Skowron, współautor pracy w "Science".

Tomografia wieku cefeid w Drodze Mlecznej. Najstarsze gwiazdy (czerwone) mają 400 milionów lat, a najmłodsze (niebieskie) mają 30 milionów lat. Widok z góry na Drogę Mleczną. (Jan Skowron/OGLE).

Aby przetestować tę hipotezę, astronomowie skonstruowali prosty model powstawania poszczególnych struktur.

- Symulowane i obserwowane struktury w Galaktyce są uderzająco podobne. Możemy więc stwierdzić, że nasz model historii dysku galaktycznego jest możliwy i jest w stanie objaśnić dzisiejsze struktury, jakie w nim widzimy - podsumowuje wyniki modelowania Jan Skowron.

Animacja cefeid urodzonych w Drodze Mlecznej i porównanie z obecnym widokiem Galaktyki (Jan Skowron/OGLE/Astronomical Observatory, University of Warsaw)
Animacja cefeid urodzonych w Drodze Mlecznej i porównanie z obecnym widokiem Galaktyki (Jan Skowron/OGLE/Astronomical Observatory, University of Warsaw)Jan Skowron/OGLE/Astronomical Observatory, University of Warsaw

Autor: anw/aw / Źródło: http://www.astrouw.edu.pl, PAP

Źródło zdjęcia głównego: Jan Skowron / OGLE

Pozostałe wiadomości

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej wydał alarmy pierwszego stopnia przed upałami. Sprawdź, gdzie przygotować się na trudne warunki atmosferyczne.

Uwaga na skwar. W mocy żółte alarmy

Uwaga na skwar. W mocy żółte alarmy

Źródło:
IMGW

Ogień trawi zbocze Wezuwiusza. Jak donoszą włoskie media, płomienie sięgają kilometra wysokości. W akcji gaszenia uczestniczy osiem śmigłowców i ponad 100 osób, w tym wolontariusze Obrony Cywilnej.

Pożar na zboczach Wezuwiusza. Dym widoczny jest z Neapolu

Pożar na zboczach Wezuwiusza. Dym widoczny jest z Neapolu

Źródło:
Reuters, virgilio.it

Upał ogarnął południową połowę Francji. Z prognozy meteorologów z Meteo France wynika, że w weekend temperatura sięgnie 40-41 stopni. Pomarańczowe alerty przed spiekotą obowiązują w 28 departamentach. W niedzielę ostrzeżenia mają zostać wydane na terenie aż 40 departamentów.

"Kopuła ciepła" nad Francją. Będzie ponad 40 stopni

"Kopuła ciepła" nad Francją. Będzie ponad 40 stopni

Źródło:
PAP, bfmtv.com, vigilance.meteofrance.fr

Pogoda na dziś. Sobota 9.08. będzie przyjemnym, letnim dniem. Na niebie pojawi się niewiele chmur lub nie będzie ich w ogóle. Zrobi się gorąco, a miejscami upalnie.

Pogoda na dziś - sobota, 9.08. Dużo słońca, zrobi się upalnie

Pogoda na dziś - sobota, 9.08. Dużo słońca, zrobi się upalnie

Źródło:
tvnmeteo.pl

W nocy z piątku na sobotę można było podziwiać na niebie Pełnię Księżyca Jesiotrów. Zdjęcia tego zjawiska otrzymaliśmy na Kontakt24.

Taka była Pełnia Księżyca Jesiotrów

Taka była Pełnia Księżyca Jesiotrów

Aktualizacja:
Źródło:
timeanddate.com, tvnmeteo.pl

Trąba wodna pojawiła się w piątek w okolicach Malecón, nadmorskiego bulwaru w Hawanie. Groźnie wyglądające zjawisko zostało uchwycone na nagraniu.

Trąba wodna wirowała w pobliżu słynnego bulwaru

Trąba wodna wirowała w pobliżu słynnego bulwaru

Źródło:
Reuters, en.cibercuba.com

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW) opublikował eksperymentalną, długoterminową prognozę pogody na końcówkę lata, jesień, a także początek zimy. Jaka może być aura w poszczególnych regionach? Sprawdź najnowsze prognozy na wrzesień, październik, listopad i grudzień 2025.

Jaka będzie jesień? Jest prognoza IMGW

Jaka będzie jesień? Jest prognoza IMGW

Źródło:
IMGW

W najbliższych dniach nad Polską dominować będzie wyż z zachodu, przynosząc przede wszystkim słoneczną i ciepłą aurę, zwłaszcza w sobotę. W niedzielę pojawi się przejściowe pogorszenie pogody, jednak nie potrwa ono długo.

W weekend nie wszędzie będzie gorąco i słonecznie. Co czeka nas dalej

W weekend nie wszędzie będzie gorąco i słonecznie. Co czeka nas dalej

Źródło:
tvnmeteo.pl

W piątek pod Atenami, we wschodniej Attyce, wybuchł pożar. W wyniku szalejącego żywiołu zginęła jedna osoba. Spłonęły budynki i pola uprawne, a akcję gaśniczą utrudnia pogoda.

Pożar pod Atenami. Znaleziono ciało starszego mężczyzny

Pożar pod Atenami. Znaleziono ciało starszego mężczyzny

Źródło:
Reuters, eKathimerini

Silny wiatr sparaliżował w piątek porty w Atenach. Władze wydały zakaz wypłynięć promów, przez co wielu podróżujących wyczekuje wiele godzin na odpłynięcie. Trudne warunki mają trwać jeszcze przez kilka dni.

Turyści uwięzieni w greckich portach. Godzinami czekają na rejs

Turyści uwięzieni w greckich portach. Godzinami czekają na rejs

Źródło:
eKathimerini

W piątek w pobliżu tureckiego miasta Canakkale wybuchł pożar. Ogień zbliżył się do zabudowań, w tym szpitala i uniwersytetu, które musiały zostać ewakuowane.

Ogień blisko miasta. Ewakuacja uniwersytetu i szpitala

Ogień blisko miasta. Ewakuacja uniwersytetu i szpitala

Źródło:
Reuters, bianet.org

Myśliwy z USA udał się do Republiki Południowej Afryki, by polować na bawoły. Mężczyzna zginął jednak podczas tropienia jednego z osobników. Polowanie odbyło się w ramach safari, których urządzanie od lat krytykowane jest przez organizacje walczące o prawa zwierząt.

Pojechał polować na bawoły, zginął

Pojechał polować na bawoły, zginął

Źródło:
CNN

Temperaturę blisko 48 stopni Celsjusza zanotowano w czwartek w stolicy stanu Arizona. To pierwsza tak wysoka wartość, jaką w historii pomiarów odnotowano tam w sierpniu. Ekstremalne upały doprowadziły do rekordowego zapotrzebowania na energię.

Tak gorąco w sierpniu jeszcze tam nie było

Tak gorąco w sierpniu jeszcze tam nie było

Źródło:
PAP

Pożar, który od kilku dni trawi departament Aude na południu Francji, jest drugim największym w historii kraju. Z pomocą sprzyjającej pogody ogień został opanowany, ale walka z żywiołem będzie trwać jeszcze w kolejnych dniach.

"Nigdy nie widziałem tak poważnej katastrofy w naszym regionie"

"Nigdy nie widziałem tak poważnej katastrofy w naszym regionie"

Źródło:
PAP, francebleu

Intensywne opady deszczu nawiedziły prefekturę Kagoshima w Japonii, powodując powodzie, zniszczenia dróg oraz osuwiska ziemi. W jednym z miast w dobę spadło 500 litrów deszczu na metr kwadratowy. Służby ratunkowe poszukują zaginionych osób.

Pierwsze tak intensywne opady w historii. "Sytuacja zagraża życiu"

Pierwsze tak intensywne opady w historii. "Sytuacja zagraża życiu"

Źródło:
Reuters, NHK

Grzyby zaczynają pojawiać się w polskich lasach - w tym gatunki występujące przeważnie na przełomie lata i jesieni. Naukowcy z Wrocławia informują, że początek sezonu w wielu regionach rozpoczyna się intensywnie. Podczas wypraw powinniśmy jednak pamiętać o zasadach bezpieczeństwa.

Obrodziło grzybami. W lasach są już gatunki kojarzone z wrześniem

Obrodziło grzybami. W lasach są już gatunki kojarzone z wrześniem

Źródło:
PAP

Wkraczamy właśnie w końcówkę lata, która w Polsce bywa zazwyczaj przyjemna, łagodna i pogodna. To jeszcze nie babie lato, ale widać i czuć już pierwsze oznaki schyłku najcieplejszej pory roku.

Lato powinno wyglądać już dużo lepiej. Nadchodzi wielka zmiana

Lato powinno wyglądać już dużo lepiej. Nadchodzi wielka zmiana

Źródło:
TVN24+

Prawie 20 stopni Celsjusza - taka wartość pojawiła się w piątek rano na termometrach w Bielsku-Białej. Anomalia związana jest ze zjawiskiem wiatru fenowego. Chociaż warunki do powstania halnego nie są idealne, związane z nim ocieplenie było odczuwalne w wielu regionach.

Anomalia termiczna na południu Polski. Prawie 20 stopni o 5 rano

Anomalia termiczna na południu Polski. Prawie 20 stopni o 5 rano

Źródło:
IMGW, tvnmeteo.pl

Astronauta Barry "Butch" Wilmore przechodzi na emeryturę. Amerykanin swoją decyzję ogłosił niedługo po powrocie z Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, na której z powodu problemów technicznych zamiast tygodnia utknął na 9 miesięcy.

Był uwięziony w kosmosie przez dziewięć miesięcy, odchodzi z NASA

Był uwięziony w kosmosie przez dziewięć miesięcy, odchodzi z NASA

Źródło:
CNN, BBC

Stan alarmowy w Portugalii przedłużono co najmniej do 13 sierpnia. Został on ogłoszony z powodu utrzymujących się licznych pożarów oraz ekstremalnie wysokich temperatur, które w niektórych regionach przekroczyły 40 stopni Celsjusza. Policja intensyfikuje działania przeciwko podpalaczom.

Przedłużono stan alarmowy. Trwają poszukiwania podpalaczy

Przedłużono stan alarmowy. Trwają poszukiwania podpalaczy

Źródło:
PAP, Sic Noticias

Kalifornijscy strażacy walczą z pożarem niedaleko Los Angeles. Ogień pojawił się w czwartek po południu, zmuszając tysiące ludzi do ewakuacji. Mimo ogromnego zaangażowania strażak setek strażaków oraz pilotów samolotów gaśniczych i helikopterów żywioł nie został jeszcze opanowany.

Ogień rozprzestrzenia się z "alarmującą szybkością". Ewakuacje niedaleko Los Angeles

Ogień rozprzestrzenia się z "alarmującą szybkością". Ewakuacje niedaleko Los Angeles

Źródło:
PAP, Los Angeles Times, Fox News, Reuters

Na początku roku Kalifornia zmagała się z ogromnymi pożarami lasów, które oficjalnie pochłonęły życie trzydziestu jeden osób. W nowym badaniu naukowcy udowadniają jednak, że ofiar śmiertelnych było znacznie więcej.

Pośrednie ofiary pożarów. Może być ich ponad 10 razy więcej niż oficjalnych

Pośrednie ofiary pożarów. Może być ich ponad 10 razy więcej niż oficjalnych

Źródło:
Reuters, CNN

W Tatrach możemy obecnie podziwiać jeden z najpiękniejszych widoków lata. Wszystko dzięki wierzbówce kiprzycy, która zakwitła na Hali Gąsienicowej. W efekcie północna część Doliny Gąsienicowej w Tatrach zabarwiła się na różowo.

"To zjawisko trwa krótko, dlatego warto się pospieszyć"

"To zjawisko trwa krótko, dlatego warto się pospieszyć"

Źródło:
PAP

W środę 6 sierpnia po raz 30. w przeciągu niespełna roku doszło do erupcji wulkanu Kilauea na Hawajach. Zaobserwować można było potężne wyrzuty lawy sięgające do 90 metrów wysokości.

Ten sam wulkan wybuchł 30. raz w tym roku

Ten sam wulkan wybuchł 30. raz w tym roku

Źródło:
Reuters, USGS

Mieszkańcy Izraela przygotowują się na ekstremalnie wysoką temperaturę. Zdaniem meteorologów fala upałów potrwać ma około tygodnia. Najwyższe wartości prognozowane są na weekend - w Dolinie Jordanu i wokół Morza Martwego termometry mogą pokazać 50 stopni.

Największa fala upałów od blisko stu lat

Największa fala upałów od blisko stu lat

Źródło:
PAP, israelnationalnews.com, The Times of Israel

Lew morski zaatakował 9-letnią dziewczynkę u wybrzeży hrabstwa Monterey w Kalifornii. Do zdarzenia doszło kilka miesięcy po zakwicie toksycznych alg u wybrzeży południowej Kalifornii, który spowodował, że te morskie zwierzęta stały się agresywne.

Lew morski zaatakował dziewczynkę. Zwierzęta przez zatrucie stały się agresywne

Lew morski zaatakował dziewczynkę. Zwierzęta przez zatrucie stały się agresywne

Źródło:
Los Angeles Times, abc7 news

Urbanizacja przyczynia się do znacznego spadku populacji owadów zapylających - twierdzą naukowcy. Zagrożone są nie tylko pszczoły, ale także ćmy i bzygi, którym poświęcano mniej uwagi w ostatnich latach. Eksperci podkreślają, że zapylacze są niezbędne do rozmnażania nawet 90 procent gatunków dzikich roślin kwiatowych i wielu gatunków uprawnych.

Kluczowe dla ekosystemów owady są zagrożone. Naukowcy alarmują

Kluczowe dla ekosystemów owady są zagrożone. Naukowcy alarmują

Źródło:
Phys.org

Za nami chłodna, a miejscami mroźna noc. W niektórych regionach na południu Polski temperatura spadła poniżej zera. Najchłodniej było w Litworowym Kotle, gdzie termometry pokazały -6 stopni Celsjusza.

Mroźna noc w części kraju. Termometry pokazały -6 stopni Celsjusza

Mroźna noc w części kraju. Termometry pokazały -6 stopni Celsjusza

Źródło:
TVN24

W południowej Australii doszło do rozległego zakwitu toksycznych glonów z gatunku Karenia mikimotoi. Zjawisko szkodzi zarówno lokalnym ekosystemom, jak i ludziom. Rząd przeznaczyły znaczne środki na walkę z problemem.

Zakwit toksycznych glonów. Zagrożenie dla zwierząt, turystyki i gospodarki

Zakwit toksycznych glonów. Zagrożenie dla zwierząt, turystyki i gospodarki

Źródło:
PAP, Reuters

NASA planuje umieścić reaktor jądrowy na Księżycu do roku 2030. Jak przekazał tymczasowy szef agencji Sean Duffy, decyzja ma na celu zapewnienie stałego i niezależnego źródła energii dla misji Artemis III oraz utrzymanie przewagi Stanów Zjednoczonych w rywalizacji kosmicznej.

NASA chce zbudować reaktor jądrowy na Księżycu. Jak najszybciej

NASA chce zbudować reaktor jądrowy na Księżycu. Jak najszybciej

Źródło:
CNN

Europejskie lasy coraz słabiej pochłaniają dwutlenek węgla. Jak wynika z badań międzynarodowego zespołu naukowców, wynika to z szeregu czynników, w tym zwiększonego wylesiania czy fal upałów. Utrata zdolności magazynowania dwutlenku węgla może utrudnić Europie osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 roku.

Europa traci jeden z najważniejszych "pochłaniaczy" dwutlenku węgla

Europa traci jeden z najważniejszych "pochłaniaczy" dwutlenku węgla

Źródło:
PAP, GFZ