Latarnie morskie w Polsce – ile ich jest i które można zwiedzać?

● Latarnia morska to znak nawigacyjny w postaci wieży, który wysyła sygnały świetlne, a czasem również radiowe i dźwiękowe przebywającym na morzu statkom. ● W Polsce nadal działa 15 latarń morskich, natomiast na obszarach polarnych funkcjonują dwie działające latarnie, które są utrzymywane przez polskie stacje polarne. ● Najwyższą latarnią morską jest budowla w Dżuddzie w Arabii Saudyjskiej (133 m), a najstarszą Wieża Herkulesa znajdująca się w hiszpańskim mieście A Coruña.

Latarnie morskie są budowane na stałym lądzie wybrzeży morskich, a także na brzegach wysp oraz przylądków, głównie w miejscach, gdzie jest duże prawdopodobieństwo wystąpienia niebezpieczeństwa nawigacyjnego przy dużym ruchu statków morskich.  Latarnie morskie przeważnie mają formę wysokiej wieży, na której szczycie jest umieszczone silne źródło światła. Obecnie znajduje się tam także urządzenie do sygnalizacji dźwiękowej używane w wypadku wystąpienia mgły.

Pierwowzorem latarni morskiej był duży stos płonącego drewna umiejscowiony na wzgórzu w pobliżu brzegu, który już w starożytności pełnił funkcję oznaczenia linii lądu. Na skutek krzywizny powierzchni kuli ziemskiej, widoczność płomienia była zależna m.in. od tego, jak wysoko nad poziomem morza znajdowało się źródło światła.

W późniejszych czasach zaczęto stawiać kamienne lub ceglane wieże, na których budowano otwarte paleniska. Opisy pierwszych kolumn z ogniskami pochodzą z 400 roku p.n.e. Budowa takich wież zawsze wiązała się ze sporymi kosztami, dlatego czasami budowano latarnie morskie z drewna. Były one niewielkie i proste, posiadały ruchomy wyciąg, do którego był przymocowany za pomocą metalowych łańcuchów kosz z płonącym paliwem.

Prawdopodobnie pierwsza latarnia morska powstała na wyspie Faros koło Aleksandrii i wybudował ją Sostratos na rozkaz ówczesnego króla Egiptu – Prometeusza I. Według źródeł historycznych, miało to miejsce około 280-279 p.n.e. Latarnia morska na Faros ze względu na wielkość i ciekawą formę architektoniczną jest uznawana za jeden z siedmiu cudów świata starożytnego.

W zachodniej Europie latarnie morskie zawdzięcza się Rzymianom. Dzięki nim podziwiać można najstarszą i nadal działającą konstrukcję, która pochodzi z około II wieku naszej ery i znajduje się w A Coruña (dzisiejsza Hiszpania). Wieża Herkulesa ma 68 metrów wysokości. Prawdopodobnie została zbudowana za panowania cesarza Trajana i początkowo nosiła nazwę Farum Brigantium.

Na Bałtyku pierwsze światło, nazywane inaczej garnkiem wulkanu, zostało rozpalone na wyspie Wolin około 1070 roku. Do tego celu najczęściej wykorzystywano istniejące już obiekty, np. na Helu pierwszą latarnią morską był rozpalony ogień na wieży kościoła.

Na początku źródłem światła w latarniach morskich były rozpalane ogniska (pierwotnie z drewna, a potem z węgla), które później zostały zastąpione przez lampę olejną, czasami naftową. W 1822 roku nastąpił istotny moment dla rozwoju latarni morskich, ponieważ zastosowano w nich soczewki pierścieniowe Fresnela.

W grudniu 1858 roku po raz pierwszy latarnie morską oświetlił prąd elektryczny. Wówczas korzystano z lampy łukowej, której światło było bardzo intensywne, ale wymagało stałej obsługi. Osobą zajmującą się obsługą latarni morskich był latarnik.

Do 1990 roku za najwyższą latarnię morską uchodziła znajdująca się w Yamashita Park w Jokohamie (Japonia), stalowa Marine Tower. Wieża ta ma 106 metrów wysokości i jest wyposażona w taras widokowy, z którego przy dobrej pogodzie można zobaczyć górę Fuji.

Obecnie najwyższa przybrzeżna wieża nawigacyjna na świecie to mierząca 133 metry latarnia morska w Dżuddzie w Arabii Saudyjskiej. Jest to budowla o konstrukcji stalowo–betonowej, a zasięg jej światła wynosi 25 mil morskich (około 47 km).

W Polsce aktualnie jest czynnych 15 latarni morskich. Dwie utrzymywane przez polskie stacje polarne latarnie znajdują się poza krajem, na przeciwnych stronach kuli ziemskiej. Są to latarnia Hornsund na wyspie Spitsbergen oraz latarnia Arctowski znajdująca się na Wyspie Króla Jerzego.

Ponadto, oprócz aktualnie czynnych latarni, do zwiedzania udostępnione są również byłe latarnie w Sopocie (czynna cały rok) i Nowym Porcie (zwiedzanie latarni możliwe jest od maja do września). Do czynnych polskich latarni morskich zalicza się:

Świnoujście, Ustka, Czołpino, Stilo (potoczna nazwa miejscowości Osetnik), Krynica Morska, Kikut, Niechorze, Kołobrzeg, Gąski, Jarosławiec, Darłowo, Rozlewie, Jastarnia, Hel, Gdańsk.

Nazwy polskich latarni morskich wywodzą się od miejscowości, w których zostały wybudowane. Wyjątek stanowią dwie latarnie – Kikut (od nazwy wzniesienia na wyspie Wolin) i Rozewie (od nazwy przylądka).

Całkowicie wyłączone, zarówno z pracy, jak i możliwości zwiedzania są:

– Latarnia Morska Góra Szwedów mieszcząca się w granicach administracyjnych miasta Hel, – „druga” Latarnia Morska Rozewie, znana też pod nazwą „nowa” lub „Rozewie II”.

W czasie II wojny światowej całkowicie zostały zniszczone latarnie morskie:

– Hel, – Gdynia Oksywie, – Jastarnia Bór.

Obecnie, najwyższą latarnią morską w Polsce jest ta znajdująca się w Świnoujściu. Ma ona 68 metrów wysokości, a jej światło jest wysyłane na odległość około 24 mil morskich, czyli około 44 kilometry. Została ona zbudowana u nasady falochronu wschodniego, który osłania wejście do portu w Świnoujściu. Od 2001 roku w pomieszczeniach „północnych” latarni morskiej oraz na zewnątrz budowli jest udostępniona ekspozycja morska, którą można zwiedzać. Dotyczy ona dziedzin techniki morskiej i latarnictwa. Turyści są przewożeni do latarni statkiem pasażerskim lub docierają tam autobusem.

CZYTAJ TEŻ: To mruganie świateł to nie efekt "zepsutej żarówki". To znak, podpis