"Tak jak tonący chwyta się brzytwy, tak Kreml chwyta się teraz mobilizacji"

- Kreml jest w sytuacji przegranej wojny. Już dawno przegrał ją politycznie, a teraz przegrał wojskowo. Oni stracili armię i ta świadomość dotarła do Putina i jego otoczenia. Mobilizacja jest próbą reakcji na tę sytuację, ale ona nie przyniesie pożądanych efektów - przekonuje w rozmowie z PAP Paweł Łuzin, rosyjski analityk wojskowy, badacz z Fletcher School of Law and Diplomacy Uniwersytetu Tufts w Massachusetts.

- Jednak tak jak tonący chwyta się brzytwy, tak Kreml chwyta się teraz mobilizacji, licząc, że uda się zastąpić świeżo zmobilizowanymi siłami poważnie przetrzebione siły na froncie - dodaje analityk.

Według źródeł "Nowej Gaziety. Jewropa" w Federalnej Służbie Bezpieczeństwa w ciągu pierwszych pięciu dni od ogłoszenia w Rosji "częściowej mobilizacji" z kraju wyjechało ponad 260 tysięcy mężczyzn, czyli niemal tyle, ile Kreml - przynajmniej oficjalnie - zamierza zmobilizować na wojnę z Ukrainą.

"Rosja jest najprawdopodobniej pierwszym i jedynym państwem, którego obywatele uciekają nie dlatego, że ktoś napadł na ich kraj, ale dlatego, że ich kraj napadł na inne państwo" - napisał na Twitterze przebywający w przymusowej emigracji były oligarcha i oponent Władimira Putina Michaił Chodorkowski.

- Można powiedzieć, że zjawisko ucieczki przed mobilizacją ma charakter masowy. Wydaje się, że chętnych do dobrowolnego pójścia na wojnę nie ma zbyt wielu. Są tacy, którzy być może i nie chcą walczyć, ale próbują sami siebie przekonać, że "państwo wzywa, to trzeba iść". Oni nie chcą walczyć, ale też nie chcą protestować i muszą jakoś rozstrzygnąć swój dysonans poznawczy. Sięgają przy tym po kremlowską mitologię o tym, że "nie jest to walka z Ukrainą, ale z NATO i tak dalej - ocenia analityk.

Główną "ofiarą" mobilizacji stają się, jak ocenia, "najsłabsze grupy", czyli ci, którzy pochodzą z biednych regionów, pracownicy zakładów, którzy dostają wezwania w miejscu pracy i nie mają wystarczającej wiedzy i znajomości swoich praw, by wykłócać się z państwem, ludzie, którzy mają kredyty i innego rodzaju obciążenia.

Przypomina, że "Kreml próbował już różnych sposobów, by zregenerować swoje siły wojskowe" - władze Rosji przeprowadzały już przecież od miesięcy nabór tzw. ochotników i ten plan nie został wykonany. Nie udało się zrealizować planowej kampanii poborowej. Zamiast ponad 134 tysięcy udało się powołać 89. Wyrazem desperacji jest również mobilizowanie więźniów z zakładów karnych. To wszystko, zdaniem eksperta, świadczy o tym, że "ani ci, którzy werbalnie popierali wojnę, ani ci, którzy udawali, że jej nie widzą i próbowali żyć, tak jak wcześniej", nie pałają chęcią, by wziąć do ręki broń.

- Ta broń jest, to znaczy karabinów dla wszystkich starczy. Ale to, że ktoś ma karabin, czy nawet umie z niego strzelać, nie oznacza, że umie walczyć i że jest żołnierzem. Armia to nie tylko karabiny, ale sprzęt pancerny, artyleria, lotnictwo, łączność, logistyka, przede wszystkim - umiejętność zgranego działania w ramach oddziału. Kto ma szkolić zmobilizowanych, jeśli oficerowie są na froncie, już tam zginęli albo są ranni? - zastanawia się Łuzin.

W sieciach społecznościowych i w mediach pojawiły się już pierwsze informacje, że niektórzy zmobilizowani są wysyłani na front bez przeszkolenia. - Szczerze mówiąc, absolutnie mnie to nie dziwi. Zdziwiłbym się, gdyby to był zorganizowany proces, a ludzi z zaciągu wysyłano na porządne przeszkolenie na poligony. Dlatego ten nabór nie zmieni istotnie sytuacji na froncie, a tylko zwiększy chaos - ocenia Łuzin.

- Wyobraźmy sobie brygadę strzelców zmotoryzowanych, która straciła połowę składu, czyli na przykład dwa tysiące osób. To przecież byli nie tylko żołnierze, ale też oficerowie. Przyjeżdża dwa tysiące zmobilizowanych z łapanki. Kto będzie nimi dowodzić, czym będą walczyć i kto ich tego nauczy? Na papierze stan będzie się zgadzać, ale ta brygada nie zostanie dzięki temu skompletowana i odnowiona. Do tego dochodzi czynnik moralny - ci ludzie, którzy zeszli z pola walki, opowiedzą "nowym", co ich tam czeka - dodaje.

- Chaos to jest słowo, którym można określić to, co się teraz dzieje. Z góry przychodzą jakieś liczby, nakazy, a komendy uzupełnień mają je zrealizować. Ale komendanci nie wiedzą, gdzie są ci ludzie, dlatego łapią wszystkich jak leci. Nie działają w sposób zorganizowany: potrzebujemy tylu ludzi z takim doświadczeniem, takiej kategorii, o takiej specjalności. Oni mają wypełnić zadanie i dostarczyć konkretną liczbę. Rosyjski urzędnik zazwyczaj zakłada, że za nadgorliwość nie zostanie ukarany. Gorzej, jeśli będzie za dużo myśleć i przez to nie wypełni planu - mówi Łuzin.

Tworzenie list z zakazem wyjazdu z poszczególnych lotnisk, wprowadzenie wymogu posiadania zgody komend uzupełnień na opuszczenie miejsca zamieszkania - to jego zdaniem "przejaw próby odczytania oczekiwań kierownictwa oraz zrozumienia, jak powinno się działać". Analityk nie wyklucza, że władze mogą wprowadzić zakaz opuszczania kraju dla mężczyzn w wieku poborowym.

- To co widzimy na razie, to próba zapanowania nad chaosem. Dotyczy to także decyzji, by w Osetii Północnej na granicy z Gruzją utworzyć punkt mobilizacyjny. Nie ma w tym systemowego działania - przekonuje.

Według Łuzina "plan mobilizacji nie zostanie zrealizowany tak jak chciałby Kreml", a przeprowadzana w obecnej formie "nie ma sensu wojskowego" i nie zmieni istotnie sytuacji na froncie. - Jeśli Rosja straciła armię, która była przygotowywana długo, to jak ta ludzka masa, niewyszkolona i źle uzbrojona może istotnie zmienić sytuację? - zastanawia się Łuzin. - Mało tego, mobilizacja będzie destabilizować sytuację wewnętrzną i sytuację gospodarczą - ocenia.

Protesty w Rosji na razie ekspert ocenia jako "umiarkowane" i trudno stwierdzić, czy będą one eskalować. - Może jednak być tak, że ta mobilizacja i wszystko, co jest z nią związane, przekształci, jak mówił Lenin, z wojny imperialistycznej w wojnę domową - podsumowuje analityk.