Wniosek do Międzynarodowego Trybunału Karnego o wydanie nakazu aresztowania premiera Izraela, ministra obrony w jego rządzie oraz przywódców Hamasu to dopiero początek ewentualnego procesu karnego. Zgodę na taki nakaz muszą wyrazić sędziowie. Jeśli tak by się stało, wszystkie 124 państwa uznające jurysdykcję MTK mają obowiązek dokonać aresztowania. O tym, co jeszcze może oznaczać wniosek i jak mogą potoczyć się jego losy, mówili w TVN24 i TVN24 BiS eksperci.
Prokurator Międzynarodowego Trybunału Karnego Karim Khan wystąpił o wydanie nakazów aresztowania premiera Izraela Benjamina Netanjahu i ministra obrony Joawa Galanta za domniemane zbrodnie wojenne w Strefie Gazy. Zarzucono m.in. używanie głodu jako metody prowadzenia wojny, umyślne powodowanie wielkiego cierpienia, zabójstwa, kierowanie ataków na ludność cywilną i prześladowanie. Zawnioskował też o wydanie nakazu aresztowania wobec trzech przywódców Hamasu. Wniosek musi zostać jeszcze zatwierdzony przez sędziów MTK.
Decyzję podejmą sędziowie MTK
Adwokatka dr Anna Adamska-Gallant - była sędzia, która orzekała w Kosowie w sprawach o zbrodnie wojenne - wyjaśniała na antenie TVN24 BiS, co w praktyce oznacza wniosek prokuratora MTK.
Wskazywała, że "na podstawie zgromadzonych dowodów prokurator Międzynarodowego Trybunału Karnego doszedł do przekonania, że istnieje uzasadnione podejrzenie tego, że wskazane we wniosku osoby - trzy osoby po stronie Hamasu i dwie osoby po stronie Izraela - mogły się dopuścić zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości".
- Trzech sędziów Międzynarodowego Trybunału Karnego będzie ten wniosek rozpoznawać. Oznacza to, że muszą oni się zapoznać z materiałami, które zostały zgromadzone przez prokuratora. Przypuszczam, że zapoznają się również z analizą, która została sporządzona przez pięciu wybitnych ekspertów prawa międzynarodowego, którzy pomagali prokuratorowi Khanowi w ocenie tych materiałów. I ostatecznie to właśnie sędziowie, to Międzynarodowy Trybunał Karny zdecyduje o tym, czy wystawić nakaz aresztowania. Jeżeli tak, to przeciwko komu i o jakie czyny - mówiła.
Jak długo może potrwać ten proces?
Ekspertka przekazała, że "jeżeli chodzi o ten etap namysłu dla sędziów", to "nie ma ograniczenia" czasowego. - Przepisy Statutu Rzymskiego, który reguluje działanie Międzynarodowego Trybunału Karnego, nie zakreślają żadnego terminu. Jestem przekonana, że sędziowie będą potrzebowali czasu, aby rozważyć wszystkie okoliczności sprawy, wszystkie dowody, które prokurator im przedstawi - mówiła.
Jak podkreśliło BBC, w związku z tym, że ramy czasowe nie są określone, od momentu, w którym prokurator składa wniosek do decyzji sędziów może minąć kilka tygodni lub miesiące.
Państwa uznające Trybunał miałyby obowiązek dokonać zatrzymania
Adamska-Gallant podkreśliła również, że "Międzynarodowy Trybunał Karny nie prowadzi procesów bez udziału oskarżonego". - To oznacza, że żeby mówić w ogóle o procesie przed samym Trybunałem, musi dojść do zatrzymania osób, które są oskarżone - powiedziała.
- Ale oczywiście tutaj jesteśmy dopiero na początkowym etapie tego postępowania karnego. Prowadzone jest śledztwo przez MTK, przez biuro prokuratora, które może doprowadzić do tego, że zostaną sporządzone akty oskarżenia przeciwko konkretnym osobom. I dopiero te akty oskarżenia będą rozpoznawane przez Międzynarodowy Trybunał Karny już podczas rozprawy, podczas procesu przed samym sądem - wyjaśniała.
Co by się stało, gdyby sędziowie zgodzili z prokuratorem i wystawili nakaz aresztowania? - Praktyczną konsekwencją jest to, że wszystkie państwa, strony Statutu Rzymskiego, czyli państwa, które uznają Międzynarodowy Trybunał Karny, mają obowiązek współpracować w wykonaniu takiego nakazu aresztowania - mówiła na antenie TVN24 BiS adwokatka.
Oznacza to, że każde z tych państw ma obowiązek "dokonać zatrzymania osób wskazanych w nakazie aresztowania".
Jurysdykcja na terenie 124 państw
Portal brytyjskiego nadawcy BBC zaznacza, że MTK nie ma uprawnień do aresztowania podejrzanych i może sprawować jurysdykcję w państwach, które podpisały Statut Rzymski. Trybunał polega na władzach państwowych, które pomagają w dokonywaniu aresztowań i przewiezieniu podejrzanych do Hagi.
Izrael nie jest stroną Statutu i nie uznaje jurysdykcji MTK. Jednakże terytoria palestyńskie zostały przyjęte jako państwo członkowskie w 2015 roku.
Urzędnicy izraelscy i liderzy Hamasu - jeśli sędziowie wydadzą nakaz aresztowania - będą musieli mieć na względzie, że jest 124 krajów respektujących Trybunał, w tym większość krajów europejskich, i udając się tam, ryzykują aresztowanie.
"New York Times" ocenił, że taki nakaz to najostrzejszy przykład potępienia działań Izraela w Strefie Gazy.
Haszczyński: będą się musieli obawiać
Jerzy Haszczyński z "Rzeczpospolitej" mówił zaś w TVN24, że działanie prokuratora może wzmóc zdenerwowanie Izraela i zwiększyć poczucie, że "Izraelczycy nie są rozumiani przez świat". - Uważają, że walczą z największym zagrożeniem terrorystycznym i że robią wszystko, żeby unikać dużej ilość ofiar cywilnych - zauważył.
- To będzie też oznaczało, że politykom izraelskim będzie się dosyć trudno poruszać po świecie. Teraz tego nie robi Netanjahu, ale nie wiadomo, co będzie dalej. W jeszcze gorszej sytuacji jest chyba minister obrony Joaw Galant, bo on naprawdę jeździł. Więc z ich punktu widzenia to oznacza, że będą się musieli obawiać, że gdzieś mogą zostać zatrzymani - wskazywał dziennikarz.
Zastrzegł przy tym, że "pewnie część państw zachodnich będzie podważało" taki nakaz, jeśli ostatecznie sędziowie by się na niego zdecydowali. - Drugi element jest taki, że dla Izraela to jest szczególnie przykre, że zostali zrównani z terrorystami i z najważniejszymi przywódcami Hamasu - dodał Haszczyński.
Reakcja Izraela i Hamasu
W poniedziałek minister spraw zagranicznych Izraela Israel Kac powiedział, że nakazał natychmiastowe utworzenie specjalnej komisji mającej na celu walkę z decyzją prokuratora. Jego zdaniem "miała ona przede wszystkim związać ręce państwu Izrael i odmówić mu prawo do samoobrony".
Określił działania Khana jako "skandaliczne" i nazwał je atakiem na ofiary nalotu Hamasu i zakładników w Strefie Gazy.
W oświadczeniu opublikowanym na platformie Telegram terrorystyczna organizacja Hamas potępiła wnioski o wydanie nakazu aresztowanie skierowane przeciwko swoim przywódcom. Oceniono też, że prokurator powinien zażądać aresztowania nie tylko Netanjahu i Galanta, ale wszystkich "przywódców, oficerów i żołnierzy, którzy brali udział w zbrodniach przeciwko narodowi palestyńskiemu".
Czym jest Międzynarodowy Trybunał Karny?
Mający swoją siedzibę w Hadze Międzynarodowy Trybunał Karny rozpoczął działalność w 2002 roku, na mocy podpisanego cztery lata wcześniej Statutu Rzymskiego. Jest to pierwszy w historii stały sąd międzynarodowy mający ścigać i sądzić sprawców przestępstw o charakterze międzynarodowym na podstawie prawa międzynarodowego. Do takich przestępstw zalicza się m.in. zbrodnie ludobójstwa, zbrodnie przeciwko ludzkości, zbrodnie wojenne oraz zbrodnie agresji. MTK jest jednym z organów ONZ.
W Trybunale zasiada 18 sędziów wybieranych w tajnym głosowaniu przez państwa, które poddały się jego jurysdykcji. Każde z państw może przedstawić dwie kandydatury sędziów - mają być to osoby o "wysokich kwalifikacjach sędziowskich i moralnych".
MTK jest uprawnione do zajmowania się przypadkami wymienionych powyżej zbrodni popełnionych na terytorium ponad 120 krajów, które przyjęły Statut Rzymski. Haski trybunał może sądzić wyłącznie osoby fizyczne i wyłącznie za czyny popełnione po wejściu w życie Statutu.
Polska ratyfikowała Statut Rzymski w październiku 2001 roku.
Źródło: TVN24, BBC, New York Times
Źródło zdjęcia głównego: PAP/EPA/HOTLI SIMANJUNTAK