"Należy dokonać przeglądu bezpieczeństwa wszystkich unijnych elektrowni jądrowych" - brzmią wnioski końcowe szczytu UE w Brukseli. Unijni przywódcy zgodzili się wstępnie, że na podstawie wspólnych kryteriów przetestują do końca roku bezpieczeństwo i wytrzymałość swych elektrowni jądrowych np. na trzęsienia ziemi. Z kolei ONZ uznała, że należy przemyśleć reżim dotyczący bezpieczeństwa nuklearnego.
- Musimy zobowiązać się do jak najwyższych standardów bezpieczeństwa w naszych elektrowniach - powiedziała na szczycie kanclerz Niemiec Angela Merkel. - Jeśli jakaś (francuska) elektrownia nie zda testu, to zostanie zamknięta - zagroził prezydent Francji Nicolas Sarkozy.
Źródła w Komisji Europejskiej nie wykluczają, że na zbadanie swoich najbardziej przestarzałych z 19 reaktorów nie zdecyduje się Wielka Brytania. Także Szwecja z 10 czynnymi reaktorami nie złożyła deklaracji w tej sprawie, ale na przeprowadzenie badań zdecydowane są: Francja (58 reaktorów), Niemcy (17) i Hiszpania (10). A to oznacza, że na pewno zbadanych będzie ponad połowa ze 143 działających reaktorów w UE.
W trakcie budowy jest sześć reaktorów w UE. Plany budowy mają m.in. Polska i Włochy, z kolei Niemcy rozważają wycofanie się z produkcji energii z atomu.
Japonia skłoniła to testów
Po awarii elektrowni jądrowej Fukushima I w Japonii, która ucierpiała na skutek trzęsienia ziemi i tsunami, przywódcy państw UE zdecydowali, że wstępne wyniki testów (stress tests) sprawdzających wytrzymałość elektrowni na kataklizmy, awarie, a także ataki terrorystyczne mają być znane do końca roku.
Premier Donald Tusk powiedział po szczycie UE, że kwestia testów wytrzymałości elektrowni jądrowych "wywołała burzę" na spotkaniu przywódców, ponieważ w UE są bardzo różne postawy wobec energetyki jądrowej. - Trudno ustalić wspólne stanowisko, jeśli chodzi o nadzór, chociaż wszyscy byli przekonani, że wiarygodność stress testów i wynikających z nich rekomendacji (...) jest w interesie publicznym. Wtedy możliwa jest akceptacja społeczna energetyki jądrowej - powiedział. Wiarygodność ta miałaby polegać m.in. na uczestnictwie Komisji Europejskiej "na którymś etapie kontroli siłowni".
Testy nieobowiązkowe
Wnioski ze szczytu nie precyzują, że testy będą obowiązkowe. - Oczekujemy, że wszystkie elektrownie w UE zostaną poddane testom, to kwestia naszej wiarygodności - podkreślił przewodniczący KE Jose Manuel Barroso. Zapewnił, że UE wystąpi o przeprowadzenie podobnych testów w państwach sąsiednich, w tym wschodnich i na całym świecie. - To nasza wspólna odpowiedzialność, radioaktywność nie zna granic - dodał.
Zakres i warunki przeprowadzania stress testów w UE ma jak najszybciej opracować Europejska Grupa Organów Regulacyjnych ds. Bezpieczeństwa Jądrowego (ENSREG), czego ma dopilnować KE. Kryteria testów mają być opracowane z wykorzystaniem dostępnej wiedzy fachowej "w szczególności Stowarzyszenia Zachodnioeuropejskich Organów Nadzoru Instalacji Jądrowych". Mają je przeprowadzić "właściwe organy krajowe", co w praktyce może oznaczać krajowych regulatorów energetyki jądrowej. Pierwsze wyniki testów mają być udostępniane KE i na forum ENSREG jeszcze w tym roku tak, by KE przedstawiła raport Radzie Europejskiej, najpewniej na szczycie w grudniu.
Choć we wnioskach przywódcy deklarują, że "wszystkie" elektrownie zostaną sprawdzone, to w świetle obowiązującego prawa UE testy są dobrowolne. Nie ma też pewności, czy wszystkie elektrownie przejdą je pozytywnie.
Premier by się zgodził... ale nie ma na co
- Z pełnym spokojem przyjąłbym w Polsce wszystkie nadzory, testy i kontrole zarówno agencji międzynarodowych jak i KE, aby uczynić energetykę jądrową jeszcze bardziej bezpieczną i bardziej akceptowalną przez opinię publiczną - zapewnił Tusk. Pytany o zaangażowanie krajów spoza UE w testy, odparł, że to jest pytanie o gotowość innych państw do przyjęcia globalnego rygoru bezpieczeństwa. - To jest pytanie do Chińczyków, Rosjan, Japończyków, Ukraińców etc. - wymienił.
Zgodnie z postanowieniami szczytu, KE przejrzy unijne regulacje dotyczące bezpieczeństwa jądrowego i zaproponuje ewentualne udoskonalenia. "Należy bezzwłocznie przyjąć proponowaną dyrektywę w sprawie postępowania z wykorzystanym paliwem jądrowym i odpadami promieniotwórczymi. Zachęca się Komisję, aby rozważyła sposoby promowania bezpieczeństwa jądrowego w kontekście polityki UE wobec jej sąsiadów" - głoszą wnioski ze spotkania przywódców UE.
Projekt dyrektywy dotyczącej gospodarki odpadami promieniotwórczymi i zużytym paliwem jądrowym nakłada na poszczególne kraje obowiązek budowy własnych składowisk dla wykorzystanego paliwa. Dopuszczona ma być także możliwość budowy wspólnych składowisk przez grupy krajów.
ONZ przemyśli ponownie
W związku z wydarzeniami w Japonii pojawiły się głosy, że nadszedł czas na ponowne przemyślenie międzynarodowego reżimu bezpieczeństwa nuklearnego i "ja popieram te głosy" - poinformował w piątek sekretarz generalny ONZ Ban Ki Mun.
Oświadczenie sekretarza generalnego zbiegło się w czasie z oświadczeniem premiera Japonii Naoto Kana, który powiedział, że trwający ponad tydzień kryzys nuklearny w elektrowni atomowej Fukushima I jest jeszcze bardzo daleko od zakończenia.
Źródło: PAP, Reuters