Porozumienie paryskie – cele i założenia. W jaki sposób są realizowane?

● Porozumienie paryskie to dokument, który określa kompromis ograniczenia zmian klimatu podpisany w grudniu 2015 roku podczas 21. Konferencji ONZ. ● Porozumienie paryskie ratyfikowane zostało 5 października 2016 roku, a weszło w życie 4 listopada 2016 roku. ● Cele Porozumienia paryskiego to ograniczenie średniego wzrostu temperatury na Ziemi. ● Porozumienie paryskie zakłada, że droga dojścia do neutralności klimatycznej krajów rozwijających się będzie dłuższa niż w krajach rozwiniętych, otrzymają one jednak wsparcie. ● Polska podpisała Porozumienie paryskie 22 kwietnia 2016 roku.

Porozumienie paryskie jest dokumentem wieńczącym 21. Konferencję ONZ w sprawie zmian klimatycznych. Konferencja ONZ, która odbywała się w dniach od 30 listopada do 12 grudnia 2015 roku pod Paryżem, miała na celu wypracować kompromis dotyczący ograniczenia zmian klimatu. Do Porozumienia paryskiego przystąpiło blisko 190 państw, w tym państwa członkowskie Unii Europejskiej. 

Warunkiem wejścia w życie porozumienia paryskiego była jego ratyfikacja przez co najmniej taką liczbę krajów, które odpowiadają za co najmniej 55 proc. światowej emisji. 5 października 2016 roku ratyfikowała je Unia Europejska, co jednocześnie umożliwiło jego wejście w życie 4 listopada 2016 roku. Ciekawostką jest, że Stany Zjednoczone, na których czele stał w ówczesnym momencie prezydent Donald Trump, ratyfikowały Porozumienie paryskie we wrześniu 2016 roku, ale następnie wycofały się z porozumienia. Decyzją prezydenta Joe Bidena 19 lutego 2021 roku Stany Zjednoczone przywrócone zostały jednak do Porozumienia. 

Pierwszym państwem, które ratyfikowało Porozumienie paryskie, była Norwegia – w czerwcu 2016 roku. Istotną datą dla wejścia w życie Porozumienia był zaś dzień 5 września 2016 roku, kiedy to dwie największe gospodarki świata, które odpowiadają łącznie za 38 proc. emisji, czyli Chiny i Stany Zjednoczone także ratyfikowały postanowienia. 21 września 2016 roku podczas Walnego Zgromadzenia Narodów Zjednoczonych Porozumienie ratyfikowało kolejnych 30 państw. Kilka dni później, tj. 2 października, zrobiły to Indie. 5 października 2016 roku ratyfikowała je Unia Europejska, a stricte dziesięciu jej największych członków. Były to m.in. Niemcy, Austria, Francja, Węgry, Malta, Portugalia i Słowacja. Tym samym próg 55 proc. światowych emisji, warunkujący wejście w życie Porozumienia Paryskiego, został przekroczony. Miało to miejsce 4 listopada 2016 roku.

Porozumienie paryskie zostało podpisane przez Polskę 22 kwietnia 2016 roku w Nowym Jorku przez premier Beatę Szydło. 

Zasadniczym celem Porozumienia paryskiego jest ograniczenie średniego wzrostu temperatury na Ziemi. Aby go zrealizować, przyjęto następujące założenia:

– utrzymanie wzrostu średniej temperatury na świecie znacznie poniżej 2 st. Celsjusza w stosunku do epoki przedprzemysłowej, – dążenie do tego, by ograniczyć wzrost średniej temperatury na świecie do 1,5°C, – adaptacja i ograniczenie skutków zmian klimat oraz redukcja emisji zgodnie z najnowszymi dostępnymi informacjami naukowymi, – poprawa zdolności radzenia sobie ze skutkami zmian klimatu, – uwzględnienie zgodności działań sektora finansowego z celami klimatycznymi.

Wszystkie te założenia mają być realizowane przy poszanowaniu tego, że kraje rozwijające się potrzebują więcej czasu na wprowadzenie zmian. Przy czym mają one otrzymywać wsparcie międzynarodowe, które umożliwi im przystosowanie się do zmian klimatu.

Realizacja celów Porozumienia paryskiego opiera się na zobowiązaniu państw do przedstawiania lub aktualizowania celów krajowych tzw. INDC. Począwszy od 2020 roku, są one przesyłane do Sekretariatu ONZ, oceniane i aktualizowane poprzez ich zwiększanie co pięć lat. Warto dodać, że obowiązek przedstawiania celów krajowych dotyczy wszystkich państw, zarówno tych rozwiniętych, jak i rozwijających się, przy jednoczesnym poszanowaniu ich sytuacji. Kraje rozwijające się mogą zatem do pożądanej sytuacji klimatycznej dochodzić dłużej, a co więcej – liczyć na wsparcie krajów rozwiniętych.

W grudniu 2018 roku, po trwającym piętnaście dni Szczycie Klimatycznym ONZ w Katowicach, przyjęto tzw. pakiet katowicki. Zawarto w nim szczegółowe zasady i wytyczne oraz określono procedury umożliwiające realizację postanowień przyjętych w Porozumieniu paryskim. 

Szczyt Klimatyczny ONZ w Katowicach był jednym z najdłuższych w historii, a wzięło w nim udział niemal 200 przedstawicieli 196 państw. Mimo pewnych sprzeciwów Indii oraz Turcji, końcową deklarację przyjęto jednomyślnie. Wśród najważniejszych postanowień Porozumienia katowickiego wymienić należy:

– usunięcie zapisów dotyczących realizacji fragmentu Porozumienia paryskiego w części zakładającej utworzenie międzynarodowego rynkowego mechanizmu handlu emisjami, – brak nowych zasad zobowiązań finansowania działań adaptacyjnych dla krajów rozwijających się, przy założeniu, że kraje rozwinięte będą wspierać kraje rozwijające się i przekażą 100 miliardów dolarów rocznie na cele adaptacyjne, – wezwanie stron do korzystania z wyników Specjalnego Raportu Międzynarodowego Panelu ds. Zmiany Klimatu, który jasno wskazuje, że zmiana klimatu może zostać zatrzymana tylko wtedy, jeśli w 2050 roku emisja globalna gazów będzie wynosiła zero. Warto podkreślić, że nie wszystkie państwa zgodziły się przyjąć wnioski Raportu w całości, niemniej zapis o korzystaniu z jego postanowień został zawarty w Porozumieniu katowickim.

Pakiet katowicki pozwala jednocześnie stronom na zwiększanie swoich wkładów na rzecz przeciwdziałania zmianie klimatu.