We wtorek przyznano Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki. Otrzymali ją John Clarke, Michel H. Devoret oraz John M. Martinis za "odkrycie makroskopowego kwantowego tunelowania mechanicznego i kwantyzacji energii w obwodzie elektrycznym".
Nagrodą, w wysokości 11 mln koron szwedzkich, podzielą się po równo.
Nagroda z mechaniki kwantowej
John Clarke, Michel H. Devoret oraz John M. Martinis "pokazali fizykę kwantową w działaniu", stwierdzono w uzasadnieniu. "Głównym pytaniem w fizyce jest maksymalny rozmiar układu, który może zademonstrować efekty mechaniki kwantowej. Tegoroczni laureaci przeprowadzili eksperymenty z obwodem elektrycznym, w którym zaprezentowali zarówno kwantowe tunelowanie mechaniczne jak i poziomy skwantyzowanej energii w systemie dostatecznie dużym, by móc go trzymać w dłoni", napisano.
Clarke, Devoret i Martinis prowadzili eksperymenty z użyciem obwodu elektrycznego zbudowanego z nadprzewodników, które przewodzą prąd bez elektrycznego oporu. Chip, który zawierał ten obwód, miał około centymetra. Wcześniej tunelowanie i kwantyzacja energii były badane w układach składających się z zaledwie kilku cząstek.
W badaniach noblistów zjawiska te pojawiły się w układzie mechaniki kwantowej z miliardami par Coopera (pary elektronów o jednakowych, lecz przeciwnie skierowanych pędach i spinach), które wypełniały cały nadprzewodnik na chipie. W ten sposób badacze przenieśli efekty mechaniki kwantowej ze skali mikroskopowej do makroskopowej.
"Nagroda Nobla z fizyki w 2025 roku (została przyznana za - red.) zapewnienie możliwości rozwoju kolejnej generacji technologii kwantowych, w tym kwantowej kryptografii, kwantowych komputerów i kwantowych czujników", dodano.
Badania sprzed 40 lat
Nagrodzone tegorocznym Noblem z fizyki badania zostały przeprowadzone 40 lat temu. W latach 1984 i 1985, na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkley (USA), John Clarke, Michel H. Devoret i John M. Martinis spotkali się i prowadzili wspólnie serię eksperymentów.
- Mówiąc delikatnie, to była niespodzianka mojego życia – powiedział Clarke reporterom przez telefon podczas ogłoszenia nagrody. Ocenił, że wkład w nagrodzone badania pozostałych dwóch noblistów był "po prostu przytłaczający". Zaznaczył, że ich wspólne prace są dziś podstawą działania m.in. telefonów komórkowych.
Kim są laureaci?
Urodzony w 1942 r. w Anglii John Clarke uzyskał tytuł doktora na Uniwersytecie w Cambridge. Obecnie pracuje na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley (USA).
Michel H. Devoret jest z pochodzenia Francuzem - urodził się w 1953 r. w Paryżu. W 1982 r. obronił pracę doktorską na Universite Paris-Sud (Francja). Obecnie jest profesorem na Uniwersytecie Yale (New Haven, USA), pracuje też na Uniwersytecie Kalifornijskim w Santa Barbara (USA).
Z kolei John M. Martinis jest Amerykaninem - urodził się w 1958 r. Tytuł doktora uzyskał na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley (USA). Obecnie pracuje na Uniwersytecie Kalifornijskim w Santa Barbara (USA).
Nagroda Nobla
Nagroda Nobla to złoty medal z wizerunkiem fundatora nagrody, Szweda Alfreda Nobla, oraz kaligrafowany dyplom. Od 2023 roku to także najwyższa w historii kwota pieniężna, 11 mln koron szwedzkich (równowartość ok. 4,2 mln zł).
Nagroda Nobla przyznawana jest od 1901 roku. To najważniejsze wyróżnienie przyznawane osobom zajmującym się nauką i badaniami, działaniami na rzecz pokoju na świecie oraz literaturą. Nagroda ta swój prestiż zawdzięcza nie tylko długiej tradycji, ale przede wszystkim idei, która stała za jej ufundowaniem.
W środę przyznana zostanie nagroda w dziedzinie chemii, w czwartek - literatury, a w piątek - Pokojowa Nagroda Nobla. W poniedziałek, w kolejnym tygodniu, Bank Szwecji im. Alfreda Nobla przyzna swoją nagrodę w dziedzinie nauk ekonomicznych.
Autorka/Autor: mart//mm
Źródło: PAP, tvn24.pl
Źródło zdjęcia głównego: CHRISTINE OLSSON/EPA/PAP