- W ubiegłym tygodniu portal Axios opublikował 28-punktowy plan USA, który ma zakończyć wojnę w Ukrainie.
- Przewidywał m.in. oddanie Rosji części ukraińskiego terytorium, ograniczenie liczebności armii ukraińskiej oraz deklarację o nieprzystąpieniu Ukrainy do NATO. Wzbudził on kontrowersje w Ukrainie i w Europie.
- W niedzielę w Genewie spotkały się delegacje USA i Ukrainy. Jak później oświadczyły obie strony, część punktów uległa zmianie.
- Europejscy liderzy opracowali własną wersję planu zakończenia wojny - ujawniła agencja Reutera. W znaczących dla Kijowa punktach różni się ona od propozycji Stanów Zjednoczonych.
Albo trudne 28 punktów, albo niezwykle ciężka zima - mówił w orędziu prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski. Stwierdził, że to jeden z "najtrudniejszych momentów w historii" kraju. Od początku jednak zapewniał, że Ukraina będzie współpracować z USA nad planem. Tak też się stało. W przygotowanie ostatecznej wersji planu chce się włączyć także Europa.
Poniżej przedstawiamy bieżące, najważniejsze informacje o planie pokojowym oraz stanowiska zaangażowanych stron.
TU ZNAJDZIESZ PIERWSZĄ WERSJĘ 28-PUNKTOWEGO PLANU POKOJOWEGO USA DLA UKRAINY.
Co o planie pokojowym mówi Donald Trump?
Donald Trump wielokrotnie zmieniał narrację dotyczącą wojny w Ukrainie, także w sprawie planu pokojowego jego wypowiedzi pozostają niejednoznaczne.
W piątek Trump stwierdził, że Zełenskiemu plan "musi się spodobać". Prezydent USA dał też Ukrainie czas do czwartku.
W sobotę zasugerował, że plan nie jest ostateczny, choć dodał, że jeśli Zełenski odrzuci propozycje "może sobie walczyć ile dusza zapragnie".
"Władze Ukrainy nie wyraziły żadnej wdzięczności za nasze wysiłki, a Europa nadal kupuje ropę od Rosji" - napisał amerykański prezydent w niedzielę na platformie Truth Social. W tym samym poście po raz kolejny podkreślił, ze "odziedziczył wojnę, która nigdy nie powinna się wydarzyć".
Po niedzielnych negocjacjach USA i Ukrainy w Genewie Trump odniósł się do rozmów pokojowych. "Czy to naprawdę możliwe, że czynione są duże postępy w rozmowach pokojowych między Rosją a Ukrainą? Nie uwierzycie, dopóki sami nie zobaczycie, ale właśnie może dziać się coś dobrego" - napisał prezydent USA na swojej platformie Truth Social.
Kto opracował plan pokojowy? Kontrowersje
Senator Partii Republikańskiej Mike Sound ogłosił w sobotę, że zaproponowany przez USA projekt to rosyjski, a nie amerykański dokument - podał dziennikarz stacji PBS. Sound utrzymywał, że projekt planu Rosjanie przekazali specjalnemu wysłannikowi Steve'owi Witkoffowi.
W odpowiedzi na pojawiające się zarzuty sekretarz stanu Marco Rubio odpowiedział: "Propozycja pokoju w Ukrainie jest autorstwa USA. Opiera się o wkład rosyjskiej strony, ale jest też oparta o poprzedni i bieżący wkład Ukrainy".
Przywódca Rosji Władimir Putin zaprzeczył, że treść była konsultowana z Rosjanami. Ocenił, że plan może być "podstawą ostatecznego pokojowego uregulowania konfliktu".
Jest nowa wersja planu pokojowego. Co o niej wiadomo?
W celu omówienia zapisów dokumentu delegacje USA i Ukrainy spotkały się w niedzielę w Genewie. Rozmowy rozpoczęły się po południu, a około godziny 18 przedstawiciele obu stron - sekretarz stanu Marco Rubio i szef Gabinetu Prezydenta Ukrainy Andrij Jermak - wyszyli, by wygłosić krótkie oświadczenie dla mediów.
W ocenie szefa amerykańskiej dyplomacji w trakcie rozmów "poczyniono postępy" i to "jak do tej pory, najbardziej produktywne i znaczące spotkanie w cały tym procesie".
Podkreślił również, że w efekcie negocjacji wprowadzono do dotychczasowego planu pokojowego "pewne zmiany". Jak dodał, ostateczny plan pokojowy musi zostać zaakceptowany przez obie strony.
Rubio odmówił omawiania publicznie szczegółów. Jermak potwierdził jedynie słowa amerykańskiego sekretarza stanu o postępach w rozmowach.
Uczestniczący w rozmowach Sekretarz Rady Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony Ukrainy Rustem Umierow podkreślił, że "aktualna wersja dokumentu, choć jest już na końcowym etapie uzgodnień, odzwierciedla większość kluczowych ukraińskich priorytetów".
W osobnym oświadczeniu Biały Dom stwierdził, że nowa wersja zawiera wzmocnione gwarancje bezpieczeństwa i że delegacja ukraińska uznała ją za "odzwierciedlającą interesy narodowe Ukrainy".
Co Kijów mówi o planie pokojowym?
W poniedziałek prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski po raz kolejny odniósł się do planu pokojowego USA w sprawie Ukrainy, a także do rozmów z europejskimi liderami. - Kijów będzie nadal współpracować ze swoimi europejskimi partnerami nad kompromisami w sprawie planu pokojowego przedstawionego przez stronę amerykańską - oznajmił. Ukraiński przywódca stwierdził, że "Rosja musi zapłacić za wojnę w Ukrainie"
Zełenski przekazał w poniedziałek wieczorem, że po rozmowach w Genewie proponowany plan pokojowy zawiera mniej niż 28 punktów. Jak mówił, kwestie wrażliwe ma omówić z amerykańskich przywódcą Donaldem Trumpem.
Przewodniczący Rady Najwyższej Ukrainy Rusłan Stefaniuk mówił o konieczności wyznaczenia "czerwonych linii". Wśród nich wymienił: brak prawnego uznania rosyjskich okupacji terytoriów ukraińskich, brak ograniczeń dla ukraińskich sił zbrojnych, a także brak weta wobec przyszłych sojuszy Ukrainy.
Wyraził też konieczność zapewnienia wiarygodnych gwarancji bezpieczeństwa, a jednocześnie maksymalnego zwiększenia presji na Rosję poprzez sankcje, dopóki Putin nie będzie gotowy na pokój. Zwrócił uwagę, że elementem gwarancji bezpieczeństwa, jak i planu pokojowego będzie członkostwo w UE.
Co Ukraińcy myślą o planie pokojowym? Zobacz komentarze dziennikarzy i ekspertów.
Europa opracowała plan dla Ukrainy. Czym różni się od propozycji USA?
Według europejskich liderów 28-punktowy plan pokojowy proponowany przez USA zakłada zbyt daleko idące ustępstwa wobec Kremla.
Agencja Reutera dotarła do europejskiej wersji projektu w sprawie zakończenia wojny, która w kluczowych dla Kijowa punktach modyfikuje propozycje USA. Według źródeł agencji plan został opracowany przez Wielką Brytanię, Francję i Niemcy.
W dokumencie znalazł się zapis, że Ukraina otrzyma od USA gwarancje podobne do tych z art. 5 NATO. Zmiany dotyczą też dalszego rozszerzenia się NATO. Oryginalny plan wyklucza członkostwo Ukrainy w Sojuszu. Wersja europejska stanowi, że to członkowie NATO sami będą o tym decydować. Zaznaczono jednak, że taki konsensus "obecnie nie istnieje".
Strona europejska proponuje także ograniczenie liczebności ukraińskiej armii do 800 tysięcy żołnierzy w czasie pokoju, a nie - jak przewidywał plan Stanów Zjednoczonych - do 600 tysięcy. Obecna liczba aktywnego personelu wojskowego Ukrainy szacowana jest na ok. 900 tysięcy.
Europa pomija w swojej propozycji kwestie amnestii. Zamiast tego mowa jest o podjęciu środków "w celu złagodzenia cierpienia ofiar konfliktu". W pierwszych założeniach strony amerykańskiej wskazano na "objęcie amnestią, za czyny popełnione podczas wojny, wszystkich stron konfliktu".
W kontrpropozycji kraje europejskie chcą, aby negocjacje w spawie wymiany terytoriów rozpoczęły się od terenów, które znajdują się na obecnej linii frontu - w przeciwieństwie do opcji oferowanej przez Waszyngton, czyli uznania niektórych obszarów za de facto rosyjskie.
Jeden z punktów ujawnionej przez Reutersa umowy wspomina o Polsce. W amerykańskim pomyśle mowa jest o "europejskich myśliwcach stacjonujących w Polsce". Z kolei propozycja europejska zakłada, że to będą "myśliwce NATO", co oznacza, że mogłyby to być także siły amerykańskie.
Reuters opublikował cały tekst europejskiego planu.
Co jeszcze robi Europa?
Pokój w Ukrainie jest tematem poniedziałkowego spotkania przywódców UE na marginesie szczytu z Unią Afrykańską w Angoli. Jak przekazał premier Donald Tusk, jest "pełna zgoda po stronie europejskiej", że 28 punktów przedstawionych przez USA wymaga przepracowania. Dodał, że część z nich jest "nie do zaakceptowania". - Szczególnie jest ważne z polskiego punktu widzenia, żeby żadne porozumienie w żaden sposób nie osłabiało Polski, czy Europy i naszego bezpieczeństwa - podkreślił premier.
Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen oświadczyła, że spotkanie unijnych liderów potwierdziło zjednoczoną postawę UE we wspieraniu Kijowa. Jak dodała, we wtorek dojdzie do spotkania koalicji chętnych na temat rozmów pokojowych.
Autorka/Autor: Aleksandra Sapeta /lulu
Źródło: PAP, Reuters, tvn24.pl
Źródło zdjęcia głównego: PAP/EPA/Press service of the 24 Mechanized brigade HANDOUT