4 sierpnia minister zdrowia Adam Niedzielski ujawnił dane wrażliwe lekarza na platformie Twitter/X. Jego wpis wyświetlono 4,5 mln razy.

Dwa dni wcześniej prokurator Tomasz Szafrański, podwładny ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego Zbigniewa Ziobry - w jego obecności - ujawnił na konferencji prasowej imię i nazwisko ofiary homofobicznej napaści ze strony Mariki M. (skazanej na trzy lata za rozbój).

W lipcu policja ujawniła nagrania w sprawie pani Joanny z Krakowa, która zadzwoniła do lekarza po pomoc po zażyciu tabletki poronnej. W rozmowie lekarki z dyspozytorem nie słychać nazwiska kobiety, jej wieku, tego, że dokonała aborcji, wreszcie danych prowadzącego rozmowę. Ale informacji, że kobieta "ma zaburzenia" czy "zaraz zażyje leki i się zabije", policja przed opinią publiczną nie uchroniła.

Na początku roku funkcjonariusze Centralnego Biura Antykorupcyjnego weszli też do gabinetu szczecińskiej ginekolog dr Marii Kubisy i bezpodstawnie zabrali dokumentację medyczną kilku tysięcy pacjentek. Części nie oddali do dziś, choć minęło już siedem miesięcy.

Przedstawiciele rządu Zjednoczonej Prawicy coraz częściej sięgają po wrażliwe dane obywateli i arbitralnie je ujawniają - często w celu dementowania rzekomych "fejków", do politycznych narracji w mediach społecznościowych czy na konferencjach prasowych. Gdzie w tym czasie jest Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych, czyli - w teorii - kluczowa, niezależna i apolityczna instytucja, która powinna stać na straży naszych danych w Polsce?

Jan Nowak, pełniący obowiązki Prezesa UODO, raczej unika kamer. Dba o prywatność. 

23 maja 2023 r., posiedzenie sejmowej Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka. - Cieszę się, że pana widzę, panie prezesie - mówiła przewodnicząca komisji Kamila Gasiuk-Pihowicz, posłanka Platformy Obywatelskiej. - Czy zdaje pan sobie sprawę, że to jeden z głównych zarzutów formułowanych do pana: że wszyscy o panu słyszeli, ale nikt pana na oczy nie widział? Że nie zabiera pan aktywnego udziału w debacie publicznej, co niewątpliwe, przy wydawaniu tak wielu kontrowersyjnych decyzji, nie buduje autorytetu tego urzędu? - pytała.

- Przez cztery lata nie widziałem żadnej publicznej wypowiedzi prezesa UODO nagranej kamerą, w formie wideo. Mogły się pojawiać jakieś cytaty w prasie, przygotowane przez Departament Komunikacji urzędu. Ale nie widziałem żadnej wypowiedzi publicznej na jakikolwiek ważny temat związany z przetwarzaniem danych osobowych - mówi tvn24.pl dr Maciej Kawecki, prorektor ds. innowacji w Wyższej Szkoły Bankowej w Warszawie i Cyfrowy Ambasador Unii Europejskiej. W latach 2017-2019 jako urzędnik Ministerstwa Cyfryzacji odpowiadał za wdrożenie w Polsce unijnego rozporządzenia o ochronie danych osobowych, znanego powszechnie jako RODO.

Właśnie na podstawie RODO w 2018 roku powstał Urząd Ochrony Danych Osobowych - w miejsce Biura Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych. - Prezes UODO miał być organem na miarę Rzecznika Praw Obywatelskich, mogącym wszczynać postępowanie administracyjne i [w jego efekcie - red.] nakładać wielomilionowe kary finansowe - mówi dr Kawecki.

Nowy regulator dzięki RODO został wyposażony w szereg nowych uprawnień i miał być potężną instytucją, której obawiać mieli się giganci technologiczni, tacy jak Google, Facebook czy Amazon. Dostał do ręki przede wszystkim kary pieniężne za naruszenia danych - do 10 i 20 mln euro oraz do 2 lub 4 proc. całkowitego rocznego obrotu firmy z poprzedniego roku.

Niektórzy europejscy odpowiednicy UODO potrafili w ostatnich latach podejmować odważne decyzje - np. francuski urząd ochrony danych nałożył na Google karę 50 mln euro za naruszenie RODO. W maju 2023 r. irlandzki regulator ukarał spółkę Meta (właściciela Facebooka i Instagrama) gigantyczną grzywną 1,2 mld euro. Z kolei włoski organ ochrony danych w tym roku odważył się tymczasowo zablokować popularny Chat GPT, oparty na sztucznej inteligencji. Powód - obawa o prywatność tamtejszych użytkowników. 

Wiosną 2019 r. Sejm za zgodą Senatu (w obu izbach większość miało wtedy Prawo i Sprawiedliwość) wybrał na prezesa UODO Jana Nowaka, byłego warszawskiego radnego PiS w dzielnicy Wola (przez pięć kadencji, w latach 2002-2019). W partii Nowak od 2011 r. był członkiem Koleżeńskiego Sądu Dyscyplinarnego (zasiadał w nim, kiedy kilka lat temu wobec Zbigniewa Ziobry, Jacka Kurskiego i Tadeusza Cymańskiego prowadzone było postępowanie dyscyplinarne za publiczne wypowiedzi, zakończone wyrzuceniem ich z PiS-u). Tuż przed powołaniem na stanowisko prezesa UODO Nowak zrezygnował z partyjnej legitymacji - apolityczności wymaga od prezesa ustawa o ochronie danych osobowych.

Przed głosowaniem w parlamencie Fundacja Panoptykon publicznie pytała Jana Nowaka o jego kwalifikacje. Prezesem urzędu może być tylko osoba, która - jak czytamy w ustawie -

Nowak to absolwent mechaniki precyzyjnej na Politechnice Warszawskiej i studiów MBA. Od 2008 roku pracował jako dyrektor biura GIODO. Mimo że dyrektor kieruje pracą całego urzędu i może być uczestnikiem ważnych narad, to jednak przede wszystkim funkcja administracyjna - Nowak odpowiadał za opłacanie rachunków, czynsz za biuro, zakup żarówek, służbowych samochodów, umowy z pracownikami czy przekazywanie dokumentów do archiwum.

- Sprawdzał się na tym stanowisku. Do kwestii merytorycznych się nie wtrącał - mówi osoba niegdyś związana z urzędem. 

Po powołaniu na stanowisko prezesa UODO Jan Nowak miał się zajmować bardziej merytorycznymi zadaniami. Np. masowymi wyciekami danych użytkowników po atakach hakerskich, nielegalnym zbieraniem danych i monetyzowaniem ich przez platformy cyfrowe, technologiami do inwigilacji, śledzącymi reklamami czy uczącymi się algorytmami.

I pilnowaniem, czy władza nie nadużywa danych swoich obywateli.