Ma ponad tysiąc lat, znaleziono ją w Rosji, jest na niej najstarszy znany zapis nazwy polskiego miasta

Denar znaleziono w Rosji w 2019 roku na wschód od Petersburga na południowych wybrzeżach Jeziora Ładoga. Wchodził w skład skarbu monet srebrnych, który zapewne wraz z Waregami trafił na teren dzisiejszej Rosji. Jego opracowaniem na podstawie zdjęć i rysunków zajął się nestor polskiej numizmatyki prof. Stanisław Suchodolski, który niedawno opublikował wyniki swoich analiz w Wiadomościach Numizmatycznych.

Moneta jest w świetnym stanie i jest jedną z trzech monet z nazwą miasta-grodu. Pozostałe dwie do Gniezno (zapisane jako Gnezdun) I Mogilno (zapisane jako Mogiln).

Na monecie ze stolicy Wielkopolski znajduje się napis "POZZNANI". Sąsiadujących z literą "O" pionowych kresek nie nalezy traktować jako liter, bowiem różnią się zasadniczo od końcowej litery "I", która z kolei ma za zadanie zmiękczyć literę "N", czyli jest odpowiednikiem stosowanej dzisiaj litery "Ń".

- Nazwę Poznania możemy przeczytać bez żadnych wątpliwości, bez żadnej rekonstrukcji jak to ma często miejsce właśnie w przypadku innych monet wczesnośredniowiecznych polskich - mówi dr Witold Garbaczewski, kustosz gabinetu numizmatycznego Muzeum Narodowego w Poznaniu.

Moneta jest tak zwaną hybrydą, jest złożona z dwóch stempli, które pierwotnie nie miały być w parze. - To jest związane ze sposobem pracy w ówczesnej mennicy - kiedy jeden stempel się zużywał, to wówczas brano ten stempel, który był pod ręką i po prostu razem z tym pierwotnym stemplem wybijano tym drugim stemplem - wyjaśnia dr Garbaczewski.

Napis z nazwą jest rewersem. - Pierwotnym stemplem awersu do tej monety był stempel z wizerunkiem głowy władcy - tłumaczy.

Stempel naśladowczy należy do tak zwanej rodziny stempli saskich z imionami Ottona i Adelajdy. - Te stemple były naśladowane właśnie przez Bolesława Chrobrego w celach ekonomicznych - mówi dr Garbaczewski. Była to wtedy bardzo popularna przyjęta praktyka. - Głównym celem było dostosowanie monet władcy do tych monet, które obiegały na jego terytorium, czyli monet obcych, głównie zachodnich, północnych - tłumaczy dr Garbaczewski.

Czytaj też: "Średniowieczne euro" i pieniądze, które wszyscy przetapiali

Podstawowe stemple robiono w celach manifestacyjnych. - Były bardzo dokładnie przemyślane - podkreśla dr Garbaczewski. - Ten kwadracik z daszkiem to jest tak zwana kapliczka, ona bardzo często się pojawia na monetach zachodnich, niemieckich. Są to symbole związane z religią chrześcijańską - dodaje. Miały one pokazać, że władca, który te monety wybijał, jest chrześcijaninem.

Zdaniem prof. Suchodolskiego w Poznaniu działała mennica, ale akurat to nie powinno dziwić. Władca wówczas dużo podróżował i mógł zabierać ze sobą warsztat menniczy. Co ważne tutaj było biskupstwo więc byli ludzie potrafiący czytać i pokierować rytownikiem tak, żeby nie zrobił błędów na stemplu, co było wówczas nagminne.

Ile mógł być wart taki denar? Co można było za niego kupić? Tu sprawa jest dość skomplikowana. - To nie było tak jak dzisiaj, że na przykład chleb kosztuje tyle samo mniej więcej powiedzmy w Białymstoku i w Szczecinie. Wszystko zależało od regionu, w którym te pieniądze kursowały, od pogody w danym roku, czy plony były czy ich nie było - wyjaśnia dr Garbaczewski.

Ale jak dodaje, wartość denara była stosunkowo duża. Świadczy o tym to, że w skarbach bardzo często znajdowane są tak zwane siekańce, czyli mniejsze kawałki tego denara. Dzisiaj nikt w ten sposób nie dzieli monet, ale wówczas w ten sposób uzyskano pożądaną kwotę przy zapłacie za towar.

Dotychczas najstarszym znanym zapisem nazwy Poznań była kronika Thietmara spisana w latach 1012–1018. - Wszystko na to wskazuje, że to jest właśnie najstarsza nazwa Poznania w źródłach. Ta moneta datowana jest między innymi na podstawie analizy skarbów i połączeń stempli na lata 998-1010, czyli kilka lat wcześniej niż kronika Thietmara - wyjaśnia dr Garbaczewski.