Znani Polacy, którzy odeszli w minionym roku

Jerzy Połomski, legendarny piosenkarz, jeden z najbardziej rozpoznawalnych artystów estradowych ostatnich dekad, zmarł 14 listopada 2022 roku w wieku 89 lat. Urodził się 18 września 1933 roku w Radomiu jako Jerzy Pająk. Karierę rozpoczął najpierw jako aktor, debiutując w 1957 roku na deskach warszawskiego Teatru Buffo, później występował w Teatrze Syrena. Grał role dramatyczne, m.in. Poetę w "Weselu" Stanisława Wyspiańskiego, króla Jana Kazimierza w "Mazepie" Juliusza Słowackiego, tytułową rolę w sztuce Maksyma Gorkiego "Jegor Bułyczow i inni".

Na przełomie lat 60. i 70. Połomski stał się jednym z najpopularniejszych artystów estradowych w Polsce. Wylansował takie przeboje, jak "Cała sala śpiewa z nami", "Daj", "Bo z dziewczynami" czy "Komu piosenkę?". W 1974 roku został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi. W 2000 roku Połomskiego wyróżniono Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, a osiem lat później - srebrnym medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis".

W 2009 roku piosenkarz otrzymał Złotego Fryderyka za całokształt działalności artystycznej. W 2018 roku u artysty pojawiły się problemy ze słuchem. Latem 2021 roku trafił do Domu Artysty Weterana w podwarszawskim Skolimowie.

W wywiadzie dla "Gazety Wyborczej" w 2002 roku, podsumowując swoją trwającą 45 lat karierę, Jerzy Połomski stwierdził: "Moim największym sukcesem jest chyba to, że trwam, że rodacy ciągle chcą mnie słuchać (…) Ludzie chcą odetchnąć, zapomnieć o kłopotach, a artysta powinien im to umożliwić".

Jerzy Połomski spoczął na Starych Powązkach w Warszawie.

Były rzecznik praw obywatelskich, poseł na Sejm, sędzia i prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, zmarł 15 listopada 2022 roku w wieku 91 lat. Był rzecznikiem praw obywatelskich trzeciej kadencji w latach 1996-2000. Wcześniej, w latach 1982-1992, był sędzią i prezesem Naczelnego Sądu Administracyjnego. W 1989 roku został wybrany na posła na Sejm kontraktowy z ramienia PZPR w pierwszej turze głosowania, jako jeden z kandydatów z 35-osobowej listy krajowej. Pracował w Instytucie Prawa Cywilnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Był również członkiem Komitetu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk. Został odznaczony Krzyżem Kawalerskim w 1970 roku oraz dwukrotnie Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski w 1978 roku oraz w 1984 roku.

"Prawdziwy erudyta, znakomity cywilista, człowiek wielkiej kultury i honoru" - napisał po jego śmierci Adam Bodnar.

Roman Załuski, reżyser filmowy, scenarzysta, zmarł 29 listopada w Warszawie w wieku 85 lat.

Urodził się 10 grudnia 1936 roku. Studiował w Szkole Filmowej w Łodzi, gdzie skończył Wydział Reżyserii. Miał w dorobku wiele znanych dramatów obyczajowych i komedii, które zyskały wielką popularność. To między innymi: "Anatomia miłości" (1972), "Wyjście awaryjne" (1982), "Och, Karol" (1985), "Kogel-mogel" (1988), "Galimatias, czyli Kogel-mogel II", "Komedia małżeńska" (1994). Stworzył również liczne scenariusze do filmów.

Roman Załuski "otrzymał Nagrodę Komitetu ds. Radia i Telewizji za twórczość radiową i telewizyjną za rok 1970. Był sześciokrotnie nominowany do Złotego Lwa" - przypomniało Stowarzyszenie Filmowców Polskich, żegnając zmarłego twórcę.

Jarosław Kawecki, dziennikarz, przez dekady związany z Polskim Radiem, zmarł 6 grudnia 2022 roku w wieku 67 lat.

W 2019 roku Jarosław Kawecki został nagrodzony Złotym Mikrofonem Polskiego Radia za "mistrzowskie posługiwanie się krótką formą radiową oraz swadę i lekkość przy podejmowaniu trudnych tematów". Dziennikarz rozpoczął karierę w 1976 roku, występując w radiu studenckim. Do Polskiego Radia trafił na staż, a później, w 1980 roku, podjął tam pracę. W 2020 roku przeszedł na emeryturę.

Jan Nowicki, wybitny aktor filmowy i teatralny, reżyser, pisarz, poeta, zmarł w swoim domu w Krzewencie 7 grudnia 2022 roku. Jan Nowicki pochodził z Kujaw. Urodził się w Kowalu 5 listopada 1939 roku. Studiował na Wydziale Aktorskim Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej i Filmowej w Łodzi, a następnie przeniósł się do krakowskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej. Jego aktorski dorobek jest niezwykle bogaty, obejmuje role w blisko 200 produkcjach filmowych i spektaklach telewizyjnych. Wśród najbardziej znanych tytułów z jego filmografii wymienić można "Wielkiego Szu", "Magnata", "Sztos", "Niepochowanego" czy "Sanatorium pod Klepsydrą". Przez ponad trzy dekady był związany ze Starym Teatrem w Krakowie. Należał do ulubionych aktorów teatralnych Andrzeja Wajdy - grał między innymi Wyganowskiego w "Popiołach", Stawrogina w "Biesach", Wielkiego Księcia w "Nocy listopadowej", Rogożyna w "Nastazji Filipownej".

W 2000 roku ukazała się książka pod tytułem "Między niebem a ziemią" złożona z felietonów-listów, które Jan Nowicki adresował do Piotra Skrzyneckiego. Felietony te, pisane od marca 1998 roku do lutego 2000 roku, co tydzień można było przeczytać w "Przekroju". - Jedyne, nad czym możemy zapanować, to właśnie pamięć. Ja te listy popełniałem, by pan Piotr jeszcze przez moment tutaj pobył. Wciąż chciałem go mieć przy sobie, blisko - tłumaczył aktor. Jan Nowicki odszedł w wieku 83 lat.

Mirosław Hermaszewski, pierwszy i jak dotąd jedyny Polak, który odbył lot kosmiczny, zmarł 12 grudnia 2022 roku. Miał 81 lat. Jako półtoraroczne dziecko cudem przeżył rzeź wołyńską. Lotnictwem interesował się od najmłodszych lat. Wpływ na jego zainteresowania miał starszy brat Władysław, pilot samolotów odrzutowych. - Wielu młodym ludziom już na starcie wydaje się, że nie będą w stanie wiele osiągnąć. Mówią: jestem z biednej rodziny, co ja tam mogę. Nie wytyczają sobie żadnego życiowego celu i marnują życie. A to nie jest tak, że gdy ktoś osiągnął coś w życiu - np. został kosmonautą - to miał to zaplanowane od początku i już tak to szło - mówił Hermaszewski w jednej z rozmów z Polską Agencją Prasową.

W 1961 r. rozpoczął naukę w wymarzonej Szkole Orląt w Dęblinie jako kandydat na pilota myśliwskiego. Ukończył ją jako prymus. Otrzymał stopień podporucznika i zdobył kwalifikacje pilota samolotów odrzutowych trzeciej klasy. We Wrocławiu dowodził 11. pułkiem myśliwców, z tego stanowiska trafił do grupy kandydatów na kosmonautów.

Historyczny lot rozpoczął się 27 czerwca 1978 r. o godz. 17.27 naszego czasu. Wówczas z kosmodromu Bajkonur wystartował statek Sojuz 30, którego załogę stanowili Mirosław Hermaszewski oraz dowódca – sowiecki pułkownik Piotr Klimuk. W sumie podczas lotu kosmonauci 126 razy okrążyli Ziemię. W kosmosie Hermaszewski spędził 7 dni, 22 godziny, 2 minuty i 59 sekund. "Podczas czwartego okrążenia przelatywać będziemy nad Polską. Myśląc o tym, czuję dziwne podekscytowanie, mimo że jestem jeszcze bardzo daleko. (...) Europa Środkowa spowita jest chmurami, ale część naszego wybrzeża odcina się od szarych wód Bałtyku" - opisywał Hermaszewski.

Mariusz Walter, współtwórca i były prezes TVN, współzałożyciel i współwłaściciel grupy ITI, jedna z najważniejszych postaci polskich mediów ostatnich dekad, zmarł 13 grudnia 2022 roku. Urodził się 4 stycznia 1937 roku we Lwowie. Na Politechnice Śląskiej w Gliwicach, gdzie studiował, zaczął pracę w studenckim radiowęźle i od tego momentu rozwijała się jego miłość do mediów. Potem trafił do Radia Katowice, ośrodka Telewizji Polskiej w Katowicach, a w 1963 roku przeprowadził się do Warszawy i zaczął pracę w TVP. W latach 60. i 70. Mariusz Walter stał się jednym z najważniejszych telewizyjnych twórców. Realizował, reżyserował i pisał scenariusze filmów dokumentalnych i programów. Jego sukcesem był uwielbiany przez widzów "Turniej Miast", a także legendarne "Studio 2". W Telewizji Polskiej pracował do stanu wojennego. Odszedł z niej w 1982 roku.

Rok później poznał Jana Wejcherta, biznesmena, z którym stworzył kilkanaście telewizji z TVN na czele, a także pierwszą i do dziś największą telewizję informacyjną w Polsce, a zarazem jedną z największych na świecie - TVN24. Po długim procesie budowania studia i tworzenia redakcji 3 października 1997 roku marzenie Mariusza Waltera się spełniło. O godzinie 19.30 Polacy po raz pierwszy obejrzeli "Fakty" TVN. 

Mariusz Walter był erudytą, a zarazem zagorzałym kibicem piłki nożnej, przez lata zasiadał we władzach Legii Warszawa. W 2001 roku został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Odszedł w wieku 85 lat.

ZOBACZ TEŻ: "Wizjoner, pionier, mistrz". W grudniu pożegnaliśmy Mariusza Waltera

Andrzej Matul, lektor i dziennikarz radiowy, lektor filmowy, Mistrz Mowy Polskiej, zmarł 15 grudnia 2022 roku. Pracę w Polskim Radiu rozpoczął w 1973 roku. Zadebiutował w "Sygnałach Dnia", później prowadził "Cztery Pory Roku" i "Lato z Radiem", a także "Radiowy Tygodnik Kulturalny". W latach 90. został zastępcą kierownika, a potem kierownikiem Redakcji Kulturalnej radiowej Jedynki. W roku 2000 objął funkcję zastępcy kierownika Redakcji Kultury i Wiedzy, a potem szefa Redakcji Pasm Muzyczno-Publicystycznych. Był Laureatem Złotego Mikrofonu i Chryzostoma, a także Mistrzem Mowy Polskiej.

Jako lektora filmowego mogliśmy go usłyszeć w polskich wersjach znanych produkcji. Czytał m.in. "Imię róży", "Armageddon", "Listę Schindlera", "Wzgórze nadziei", "Skarb narodów", "Tylko dla orłów", "Powrót do przyszłości", a także filmy dla dzieci: "Iniemamocni", "Madagaskar", "Ratatuj". Odszedł w wieku 75 lat.

Kira Gałczyńska, dziennikarka, pisarka, autorka kilkunastu dzieł biograficznych poświęconych głównie swojemu ojcu, Konstantemu Ildefonsowi Gałczyńskiemu, zmarła 20 grudnia 2022 roku. Była ponadto twórczynią muzeum poświęconego jej ojcu w Praniu na Mazurach. Przez 17 lat, do czerwca 1997 roku, prowadziła je razem z mężem. W latach 2007-2010 była także członkiem Zarządu Fundacji Zielona Gęś imienia Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego. Pisarka należała również do Związku Literatów Polskich i Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. W 2009 roku została uhonorowana Nagrodą Miasta Stołecznego Warszawy, a w 2011 roku otrzymała srebrny medal "Zasłużony Kulturze Gloria Artis".

Emilian Kamiński, wybitny aktor i reżyser, założyciel Teatru Kamienica, zmarł 26 grudnia 2022 roku. Był absolwentem warszawskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej, którą ukończył z wyróżnieniem w 1975 roku. W stanie wojennym Kamiński był jednym z współtwórców oraz wykonawców Teatru Domowego, który stał się formą sprzeciwu środowiska aktorskiego wobec komunistycznego reżimu. Teatr Domowy zagrał swój spektakl po raz pierwszy 1 listopada 1982 roku w mieszkaniu Ewy Dałkowskiej. Wystawiono sztukę pt. "Przywracanie porządku", która opowiadała o więźniach stanu wojennego. Przedstawienie obejrzało wtedy około 40 widzów, następnie sztukę powtórzono jeszcze 100 razy. W repertuarze było też przedstawienie komediowe, w którym pojawił się "Bluzg", pamflet na gen. Wojciecha Jaruzelskiego.

Od 1983 roku na 13 lat związał się z warszawskim Teatrem Ateneum. Występował gościnnie w teatrach: Komedia, Rozmaitości, Powszechnym im. Zygmunta Hübnera, Muzycznym Roma, Studio Buffo. Kamiński wraz z żoną, Justyną Sieńczyłło, przez długi czas starali się o utworzenie prywatnego teatru w Warszawie. Uroczyste otwarcie Teatru Kamienica nastąpiło 27 marca 2009 roku. Dorobek Emiliana Kamińskiego to także kilkadziesiąt ról filmowych, zarówno z dużego ekranu, jak i z telewizji. Olbrzymią popularność przyniosła mu rola malarza Jerzego Zawidzkiego w ekranizacji powieści Kornela Makuszyńskiego "Szaleństwa panny Ewy" (1985). Dużą sympatię publiczności zdobył jako Bocian w komediach Jacka Bromskiego "U Pana Boga w ogródku" i "U Pana Boga za miedzą".

23 grudnia Emilian Kamiński został odznaczony przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotra Glińskiego złotym medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis". Odszedł w wieku 70 lat.

Jan Ludwiczak, przewodniczący Solidarności w kopalni Wujek w 1981 roku, zmarł 11 stycznia 2023 roku. Miał 86 lat.

- To w jego obronie górnicy kopalni Wujek zaczęli strajkować w stanie wojennym. Chcieli jego uwolnienia i zniesienia stanu wojennego. To do domu Jana Ludwiczaka w nocy z 12 na 13 grudnia wkroczyła Milicja Obywatelska, aresztowała go, a przybyłych na pomoc górników pobito. To wtedy właśnie przelała się pierwsza krew stanu wojennego - przypomniał po śmierci Jana Ludwiczaka dyrektor Centrum Wolności i Solidarności w Katowicach Robert Ciupa.

W kopalni Wujek w Katowicach Jan Ludwiczak pracował od 1965 roku aż do emerytury w 1990 roku. We wrześniu 1980 roku był wiceprzewodniczącym Komitetu Założycielskiego NSZZ "Solidarność", a potem przewodniczącym zakładowej "S". Był delegatem na dwa pierwsze zjazdy wojewódzkie Regionu Śląsko-Dąbrowskiego "S" w lipcu i grudniu 1981 roku. Po zatrzymaniu w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 roku Ludwiczak został internowany. Przebywał w Ośrodkach Odosobnienia w Jastrzębiu-Szerokiej, Uhercach, Załężu k. Rzeszowa, Nowym Łupkowie i Katowicach. Był uczestnikiem buntu internowanych w Załężu i pięciodniowej głodówki w Uhercach. Z internowania został zwolniony 23 grudnia 1982 roku, po czym w pracy przeniesiono go na niższe stanowisko. W latach 1983-89 zajmował się kolportażem ulotek i książek w kopalni Wujek. W tym czasie był wielokrotnie przesłuchiwany przez SB, zastraszany i nakłaniany do emigracji. Jan Ludwiczak w każdą rocznicę krwawej pacyfikacji kopalni przychodził pod Krzyż-Pomnik przy kopalni, upamiętniający poległych górników. Został odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (w 2007 roku) i Krzyżem Wolności i Solidarności (w 2015 roku).

Marek Gaszyński, dziennikarz i prezenter muzyczny, autor tekstów piosenek, zmarł 15 stycznia 2023 roku. Jako dziennikarz zaczynał w Rozgłośni Harcerskiej, z którą był związany od 1958 do 1962 r. Później rozpoczął pracę w Polskim Radiu. Przygotowywał audycje muzyczne, był również autorem artykułów poświęconych tej tematyce w prasie codziennej i muzycznej. W 1964 roku zaczął tworzyć teksty piosenek, jako pierwszy wymienia się utwór "Czy wiesz" do muzyki Czesława Niemena. Gaszyński jest również autorem tekstu jednej z najbardziej znanych piosenek tego artysty - "Sen o Warszawie".

Utwory do tekstów Gaszyńskiego śpiewali także inni popularni wykonawcy, m.in. Czerwone Gitary ("Nie zadzieraj nosa", "Szukam tamtej wiosny"), Wojciech Gąssowski ("Gdzie się podziały tamte prywatki"), Breakout ("Wołanie przez Dunajec"), Gang Marcela ("Ojciec żył, tak jak chciał") i Halina Frąckowiak ("Za mną nie oglądaj się"). W sumie Gaszyński napisał teksty do ponad 150 piosenek. Działalność Gaszyńskiego nagrodzono kilkoma odznaczeniami. W 2005 roku został uhonorowany brązowym, w 2013 roku - srebrnym, a w 2020 roku - złotym medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis". W 2015 roku za "wybitne zasługi w działalności na rzecz rozwoju Polskiego Radia" odznaczono go Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Odszedł w wieku 83 lat.

Andrzej Dudziński, grafik, malarz i karykaturzysta, zmarł 17 stycznia 2023 roku. Andrzej Dudziński urodził się 14 grudnia 1945 roku w Sopocie. Zajmował się zarówno malarstwem, jak i grafiką. Tworzył plakaty i ilustracje prasowe. Jako student publikował satyryczne rysunki, m.in. w tygodnikach "Szpilki" i "Kultura". Popularność przyniosła mu w latach 70. seria rysunków, których bohaterem był ptak Dudi, z dystansem komentujący rzeczywistość. Dudziński projektował też książki, między innymi "W dolinie ciekawości" (z Magdą Dygat), "Superptak Dudi", "Kino Andrzeja Dudzińskiego", "Pokrak".

W latach 1970-72 mieszkał w Londynie, gdzie malarz i rysownik Feliks Topolski skierował go do redakcji czasopism undergroundowych, między innymi "OZ", "Ink", "Frendz" i "Time Out". Po powrocie do Polski dostawał zlecenia na tworzenie plakatów teatralnych i filmowych. W 1977 roku zamieszkał w Stanach Zjednoczonych, gdzie podjął współpracę z czołowymi pismami amerykańskimi. Wśród nich były "Rolling Stone", "Vanity Fair", "Newsweek", "Playboy", "Time", a także prestiżowe wydawnictwa książkowe. Od 1996 roku związany był z Galerią Grafiki i Plakatu w Warszawie, a w 1999 roku rozpoczął stałą współpracę z Galerią Miejską w Tarnowie. W dorobku miał kilkadziesiąt indywidualnych wystaw, w tym w Berlinie, Genewie, Lipsku, Pradze, Tokio, Waszyngtonie i wielu miastach Polski. W 2012 roku został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski "za wybitne zasługi w propagowaniu i upowszechnianiu polskiej i światowej kultury, za osiągnięcia w pracy artystycznej i twórczej". Odszedł w wieku 77 lat.

Marek Plura, działacz społeczny, senator, wcześniej poseł i europoseł, zmarł 20 stycznia w wieku 53 lat.

Pracował w Ośrodku Pomocy Kryzysowej Stowarzyszenia na rzecz Niepełnosprawnych SPES jako pracownik socjalny oraz w Ośrodku Rewalidacyjnym "Akcent" jako pedagog. Założył Stowarzyszenie Dobry Dom. Był prezesem Śląskiego Stowarzyszenia Edukacji i Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych "Akcent", a także szefem rady programowej Działu Integracyjno-Biblioterapeutycznego Biblioteki Śląskiej. W latach 2006-2007 był radnym Rady Miasta Katowice. Wspierał wysiłki o uznanie Ślązaków za mniejszość etniczną.

Był związany z Platformą Obywatelską. W 2007 roku został wybrany na posła do Sejmu z okręgu katowickiego. W 2011 roku z powodzeniem ubiegał się o reelekcję. Przy Wiejskiej był sprawozdawcą między innymi ustawy o języku migowym oraz o równouprawnieniu osób z niepełnosprawnością. W wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2014 roku uzyskał mandat europosła VIII kadencji. Został uhonorowany tytułem MEP Awards 2019 dla najlepszego europosła w kategorii: zatrudnienie, polityka społeczna i regionalna. W Senacie obecnej kadencji, w której to izbie zasiadał od 2019 roku, był wiceszefem komisji praw człowieka, praworządności i petycji. Senator Marek Plura chorował na zanik mięśni, poruszał się na wózku inwalidzkim. Był laureatem konkursu Człowiek bez Barier oraz Lodołamacze.

Leonard Pietraszak, wybitny aktor teatralny i filmowy, zmarł 1 lutego 2023 roku. Miał 86 lat.

W ciągu trwającej ponad sześć dekad kariery skradł serca telewidzów i kinomanów rolami w takich produkcjach, jak "Czarne chmury", "Czterdziestolatek", "Kariera Nikodema Dyzmy", "Vabank" i "Vabank II". - Grał ludzi z charakterem, takich, których zapamiętujemy na całe życie. Prywatnie był człowiekiem pełnym spokoju i ciepła - wspominał aktora Adam Wyżyński, filmoznawca z Filmoteki Narodowej - Instytutu Audiowizualnego (FINA). "Lolu, cudowny, uroczy, ciepły, przyjacielu świata i ludzi. Miłośniku sztuki, antyków i zwierząt. Wszystkie chwile z Tobą były spokojne i zaczarowane. Twój uśmiech i dyskrecja, poczucie humoru. Żegnaj, Przyjacielu" - napisała Krystyna Janda po śmierci aktora.

Sam Pietraszak wskazywał, że "w zawodzie aktorskim bardzo ważna jest taka furtka, która się nazywa tajemnica". - Że ktoś jest tak zbudowany wewnętrznie, że gdy wchodzi na scenę, mówi, ale widzę, że nie to chce powiedzieć. Że skrywa jakąś tajemnicę - mówił w wywiadzie dla PAP w 2015 roku.

Janusz Weiss, dziennikarz, pisarz, artysta kabaretowy, prezenter radiowy i telewizyjny, zmarł 10 marca 2023 roku.

Pod koniec lat sześćdziesiątych wspólnie z Jackiem Kleyffem założył grupę kabaretową Salon Niezależnych, w której występował przez kilka lat. W styczniu 1976 roku podpisał list protestacyjny do Komisji Nadzwyczajnej Sejmu PRL przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. W latach 80. prowadził kino objazdowe.

W latach 1990-2013 związany był z Radiem Zet, którego był współzałożycielem, później współpracował również z Programem I Polskiego Radia. Szerokiej publiczności znany głównie z audycji "Dzwonię do Pani, Pana w bardzo nietypowej sprawie" i programu telewizyjnego "Miliard w rozumie", prowadził też takie programy, jak "Złoty interes" oraz "Fort Boyard". Odszedł w wieku 74 lat po ciężkiej chorobie.

Barbara Lityńska, aktorka i pisarka, zmarła 13 marca 2023 roku w wieku 50 lat.

Przez ponad dekadę związana była z Teatrem 21. Występowała m.in. w spektaklach "Rewolucja, której nie było", "Indianie" czy "Upadki. Odcinek 2". Wydała tomik poetycki "Nowe wiersze". Była córką Jana Lityńskiego, działacza opozycji antykomunistycznej w PRL współpracującego z Komitetem Samoobrony Społecznej "KOR" i NSZZ "Solidarność".

"Barbaro, Basiu, Baśka - zawsze będziesz z nami! Na każdej scenie świata!" - napisał w mediach społecznościowych Teatr 21, informując o śmierci Lityńskiej. Teatr Polski im. Adama Tarna w Vancouver pożegnał artystkę, opisując ją jako "jedną z najbardziej znanych polskich aktorek z zespołem Downa".

Aleksander Łuczak - wicepremier, minister edukacji narodowej, wieloletni parlamentarzysta - zmarł 15 marca w wieku 79 lat.

Urodził się 10 września 1943 roku w Legionowie. Ukończył studia na Wydziale Historii Uniwersytetu Warszawskiego. Tytuł profesora uzyskał w 2012 roku. Naukowo zajmował się historią ruchów społecznych i politycznych.

Był posłem na Sejm PRL X kadencji oraz I, II i III kadencji Sejmu RP (1989-2001). Pełnił między innymi funkcję sprawozdawcy komisji opracowującej ordynację wyborczą, był członkiem i wiceprzewodniczącym Komisji Konstytucyjnej, a także członkiem delegacji Sejmu do Rady Europy (1998-2001). W latach 1993–1995 Aleksander Łuczak był wicepremierem i ministrem edukacji narodowej, a latach 1995–1997 przewodniczącym Komitetu Badań Naukowych. W latach 2001–2006 zasiadał w Krajowej Radzie Radiofonii i Telewizji.

Aleksander Łuczak był członkiem najpierw Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, potem Polskiego Stronnictwa Ludowego "Odrodzenie", a następnie Polskiego Stronnictwa Ludowego. Został odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi dla transformacji ustrojowej Polski i za kształtowanie demokratycznych zasad państwa prawa (2011 r.).

"Ludowiec i naukowiec, który zawsze kierował się dobrem Polski i drugiego człowieka" - napisał o Aleksandrze Łuczaku Władysław Kosiniak-Kamysz.

Łukasz Gajdzis, aktor i reżyser, zmarł 18 marca 2023 roku.

Absolwent wydziału aktorskiego PWSFTviT w Łodzi i studiów podyplomowych z reżyserii opery i innych form teatru muzycznego w PWST w Krakowie, z teatrem związany był nie tylko jako aktor. W latach 2007-2012 występował na scenie Teatru Polskiego w Bydgoszczy, a od 2017 do 2020 roku był jego dyrektorem. W latach 2013-2016 pracował jako kierownik artystyczny i zastępca dyrektora Teatru im. Fredry w Gnieźnie. Zagrał też niewielkie role w kilku serialach, m.in. "Na Wspólnej" i "Kryminalni". Wystąpił w filmach "Johny", "Run Boy Run" i "Złodzieje serc". Odszedł w wieku 38 lat.

"Jako reżyser przywiązywał dużą uwagę do scenografii i kostiumów, więc jako scenograf miałem z nim możliwość do spełniania marzeń o obrazach z rozmachem. Wiele mu zawdzięczam (...). Podejmował nieoczywiste i zaskakujące dla mnie decyzje. W pracy nigdy nie wybierał drogi na skróty, zawsze poszukiwał na nowo aktualnych odpowiedzi" - napisał na Facebooku Łukasz Błażejewski, który z nim współpracował.

Profesor Andrzej Białkiewicz, rektor Politechniki Krakowskiej, zmarł 22 marca w wieku 69 lat.

Urodził się 13 czerwca 1954 roku w Czeladzi. W 1978 roku ukończył studia na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej i rozpoczął pracę w Zakładzie Rysunku, Malarstwa i Rzeźby na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej. Kierował nim w latach 2011-2020. Tytuł profesora nauk technicznych otrzymał w 2018 roku. 8 lipca 2020 roku prof. Andrzej Białkiewicz został wybrany na rektora Politechniki Krakowskiej.

Jest autorem lub współautorem ok. 140 publikacji naukowych w czasopismach krajowych i międzynarodowych oraz trzech monografii. Pracę badawczą i dydaktyczną w obszarze architektury i konserwacji zabytków łączył z bogatą praktyką architektoniczną. Jest autorem lub współautorem ponad 180 zrealizowanych projektów architektonicznych i architektoniczno-konserwatorskich.

"Musimy pożegnać Jego Magnificencję Rektora w połowie rektorskiej służby, w momencie naukowego i inwestycyjnego rozkwitu Politechniki, do którego tak mocno się przyczynił. Ciężko się z tym pogodzić. Tracimy nie tylko Rektora, ale też dociekliwego naukowca o ogromnej wiedzy, cenionego dydaktyka, utalentowanego twórcę" - podkreślił w imieniu Kolegium Rektorskiego oraz pracowników i studentów Politechniki Krakowskiej prof. Dariusz Bogdał, prorektor do spraw nauki uczelni.

Piotr Wysocki, aktor filmowy, teatralny i telewizyjny, zginął w pożarze swojego domu w Trzcińcu 26 marca 2023 roku. Miał 87 lat.

Na dużym ekranie debiutował w 1965 roku rolą w filmie "Miejsce dla jednego". W tym samym roku zagrał jedną z głównych ról w "Popiołach" Andrzeja Wajdy. W kolejnych latach wystąpił w takich produkcjach, jak "Czterej pancerni i pies", "Kariera Nikodema Dyzmy" czy "Chopin. Pragnienie Miłości". W latach 1969-2001 pracował w Teatrze im. Juliusza Osterwy w Lublinie.

- Aktorzy wspominają, że potrafił z nawet najmniejszej roli zrobić wspaniałe dzieło, jak chociażby w 'Widnokręgu', który był wystawiany na scenie Teatru Osterwy - przekazała po jego śmierci Gabriela Figura, rzeczniczka lubelskiego teatru.

Paweł Śpiewak, socjolog i historyk idei, doktor habilitowany nauk humanistycznych i profesor nadzwyczajny UW, zmarł 30 marca w wieku 71 lat.

Był synem pisarki i tłumaczki Anny Kamieńskiej oraz poety i tłumacza Jana Śpiewaka. Studia na Uniwersytecie Warszawskim w Instytucie Socjologii ukończył w 1973 roku. W 1980 roku wstąpił do NSZZ "Solidarność". Był sygnatariuszem skierowanego do władz komunistycznych apelu 64 naukowców, literatów i publicystów o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami.

Stopień doktora uzyskał w 1984 roku, a w 2000 roku został doktorem habilitowanym nauk humanistycznych w dyscyplinie socjologia. W Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego pełnił funkcję kierownika Zakładu Historii Myśli Społecznej. W latach 1992-1993 pracował także w Ośrodku Studiów Wschodnich. Był posłem na Sejm V kadencji (kandydował jako bezpartyjny z listy Platformy Obywatelskiej).

Pochodzący z polsko-żydowskiej rodziny w latach 2011-2020 był dyrektorem Żydowskiego Instytutu Historycznego. W 2013 r. otrzymał Nagrodę im. ks. Józefa Tischnera w kategorii "Pisarstwo religijne lub filozoficzne" za całokształt twórczości. Wśród jego książek są m.in. "W stronę wspólnego dobra", "Midrasze: księga nad księgami", "Pamięć po komunizmie" czy "Żydokomuna".

Maciej Prus, aktor, reżyser teatralny i operowy, dyrektor i kierownik artystyczny wielu teatrów, zmarł 8 kwietnia 2023 roku w wieku 85 lat.

Urodził się 9 listopada 1937 roku w Samborze. W 1961 r. ukończył studia na Wydziale Aktorskim Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie, a w 1968 r. zdobył dyplom Wydziału Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie. Jako reżyser zadebiutował w 1968 r., inscenizując "Pierwszy dzień wolności" Leona Kruczkowskiego w Bałtyckim Teatrze Dramatycznym.

Realizował spektakle m.in. w warszawskim Teatrze Ateneum, Teatrze im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu, w Starym Teatrze w Krakowie, Teatrze Muzycznym w Słupsku, a w latach 1980-82 pełnił funkcję kierownika artystycznego Teatru Wybrzeże w Gdańsku. W drugiej połowie lat 80. reżyser był związany przede wszystkim z Teatrem Studio im. S.I. Witkiewicza w Warszawie i łódzkim Teatrem im. Stefana Jaracza. W latach 1990-93 pełnił funkcję dyrektora artystycznego Teatru Dramatycznego w Warszawie.

Maciej Prus miał na swoim koncie wiele inscenizacji operowych, m.in.: "Straszny dwór" Stanisława Moniuszki, "Don Giovanniego" Wolfganga Amadeusza Mozarta, "Króla Rogera" Karola Szymanowskiego, "Eugeniusza Oniegina" Piotra Czajkowskiego.

Za swoje dokonania artystyczne został odznaczony Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi, wręczono mu także m.in. odznakę "Zasłużony Działacz Kultury", srebrny medal "Zasłużony Kulturze Gloria Artis" i Nagrodę im. Cypriana Kamila Norwida w kategorii teatr za reżyserię spektaklu "Madame de Sade" w Teatrze Narodowym w Warszawie.

Paweł Smoleński, dziennikarz "Gazety Wyborczej", reporter i pisarz, zmarł 2 maja 2023 roku w wieku 63 lat.

W czasach PRL-u Smoleński współpracował z pismami drugiego obiegu, pisał też do paryskiej "Kultury". W 1989 roku został dziennikarzem "Gazety Wyborczej". Pod koniec grudnia 2002 roku w "GW" ukazał się jego artykuł "Ustawa za łapówkę, czyli przychodzi Rywin do Michnika", ujawniający aferę Rywina.

Paweł Smoleński był autorem reportaży, esejów i kilkunastu książek. To m.in. "Pokolenie kryzysu", "Salon patriotów", "Pochówek dla rezuna", "Irak. Piekło w raju" oraz dotyczące Izraela: "Izrael już nie frunie", "Balagan. Alfabet izraelski", "Wnuki Jozuego".

"Kto najlepiej opisałby to, co działo się na ulicach Tel Awiwu i Jerozolimy, w gabinetach izraelskich polityków? Tylko Smoleń, reporter, który znał Izrael jak własną kieszeń, przed którym otwierały się wszystkie drzwi, który z każdej wyprawy potrafił przywieźć powalający materiał. Bez względu na to, czy ruszał do Mogadiszu czy do Grójca…" - napisał po jego śmierci wicenaczelny "Wyborczej" Bartosz Wieliński.

Kacper Tekieli, specjalista we wspinaczce sportowej, prywatnie mąż Justyny Kowalczyk, 17 maja zginął w szwajcarskich Alpach. Miał 38 lat.

Urodzony w 1984 roku Kacper Tekieli w Tatrach przeszedł około 300 dróg wspinaczkowych. W sierpniu 2020 roku pobił rekord, zdobywając wszystkie 14 najwyższych tatrzańskich szczytów w 37 godzin i 28 minut. W ramach programu Polski Himalaizm Zimowy 2010-2015 brał udział w wyprawach na słynne azjatyckie szczyty, m.in. Makalu i Broad Peak Middle. Zaliczył tzw. trylogię alpejską, czyli drogi na północnych ścianach Eigeru, Matterhornu i Grandes Jorasses. W 2019 roku dokonał podwójnego trawersu Matterhornu (przejścia wszystkich czterech grani z dwukrotnym zdobyciem wierzchołka w ramach jednej akcji górskiej).

W 2020 roku znalazł się w gronie nominowanych do nagrody Piolet d'Or, czyli najbardziej prestiżowego wyróżnienia alpinistycznego na świecie. Nominację otrzymał za wejście nową drogą na norweski szczyt Snovasskjerdingan.

Justyna Kowalczyk i Kacper Tekieli poznali się w górach. Ślub wzięli 24 września 2020 roku.

Riad Haidar, lekarz, samorządowiec, poseł na Sejm i społecznik, odszedł 25 maja 2023 roku w wieku 71 lat. Przez ostatnie miesiące życia zmagał się z chorobą nowotworową.

Haidar urodził się i wychował w Syrii. Do Polski przeprowadził się w 1973 roku, obywatelstwo zyskał 16 lat później. "Tu założył rodzinę - był szczęśliwym mężem, ojcem trzech dorosłych synów i dumnym dziadkiem" - napisano po śmierci 71-latka na jego profilu w mediach społecznościowych.

Specjalista z zakresu pediatrii i neonatologii przez wiele lat pełnił funkcję m.in. ordynatora Oddziału Neonatologicznego Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Białej Podlaskiej. Riad Haidar angażował się również w działalność samorządową, polityczną i społeczną. Działał z Wielką Orkiestrą Świątecznej Pomocy, będąc wieloletnim szefem jej sztabu w Białej Podlaskiej. W latach 2000-2019 był członkiem Sojuszu Lewicy Demokratycznej, z którego ramienia przez wiele lat pełnił funkcje w Radzie Miasta Biała Podlaska oraz w Sejmiku Województwa Lubelskiego. W 2019 roku odszedł z SLD i został posłem na Sejm IX kadencji, startując z listy Koalicji Obywatelskiej.

Za swoją działalność na rzecz ochrony zdrowia oraz lokalnej społeczności Riad Haidar wyróżniany był m.in. prezydenckim Srebrnym oraz Złotym Krzyżem Zasługi czy odznaką honorową Ministra Zdrowia "Za zasługi dla ochrony zdrowia". W 2022 roku otrzymał też tytuł Zasłużony dla Miasta Biała Podlaska.

Jego uroczystość pogrzebowa odbyła się 3 czerwca w cerkwi Świętych Braci Cyryla i Metodego w Białej Podlaskiej. Ceremonia miała charakter państwowy. Haidar spoczął na lokalnym cmentarzu komunalnym.

Barbara Borys-Damięcka, reżyserka teatralna i telewizyjna oraz senatorka, zmarła 9 czerwca 2023 roku. Miała 85 lat.

Była absolwentką studiów na Wydziale Organizacji Produkcji i Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej w Łodzi. Uzyskała tytuły kierownika produkcji filmowej i reżysera. Współpracowała jako asystentka przy realizacji filmów Andrzeja Munka. Przez kilka dekad, do drugiej połowy lat dziewięćdziesiątych, pracowała w Telewizji Polskiej. Przeszła drogę od asystentki reżysera, poprzez reżysera, dyrektora Działu Realizacji Telewizyjnej, wiceprezesa TVP po szefa Zespołu TVP i doradcę Zarządu TVP.

Od 1997 do 2007 roku była dyrektorem naczelnym i artystycznym Teatru Syrena w Warszawie. To "za jej dyrekcji teatr został przebudowany i uzyskał dzisiejszy wygląd, był też w tym czasie jednym z najpopularniejszych i najbardziej lubianych przez widzów teatrów w Warszawie" - przekazał Teatr Syrena, żegnając zmarłą we wpisie w mediach społecznościowych. Podkreślono w nim, że "Barbara Borys-Damięcka do samego końca pozostawała Wielką Przyjaciółką Syreny, regularnie wspierając Zespół na premierach i zawsze służąc radą i dobrym słowem".

W 2007 roku otrzymała mandat w Senacie, zdobywając największą liczbę głosów w Polsce - 605 972. Od tamtej pory stale była członkinią izby wyższej. W kończącej się kadencji Senatu pełniła funkcję marszałka seniora. Marszałek Senatu Tomasz Grodzki w poście zamieszczonym w mediach społecznościowych wspominał ją jako "kobietę pełną ciepła i zaangażowania w sprawy Ojczyzny", a przewodniczący KO Borys Budka - jako "postać nietuzinkową, oddaną kulturze i drugiemu człowiekowi". Przewodniczący Grupy Senatorów Koalicji Obywatelskiej Marcin Bosacki również zamieścił wpis. "Zmarła Barbara Borys-Damięcka, wybitna reżyserka, niestrudzona senatorka. Opoka demokratycznego Senatu tej kadencji. Żegnaj, Basiu" - napisał.

Kaya Mirecka-Ploss odeszła 13 lipca tego roku. Polska pisarka, działaczka społeczna i projektantka mody zmarła w wieku 98 lat.

Na świat przyszła 12 września 1924 roku w Piekarach Śląskich jako Hanna Adela Czechówna. Dzieciństwo spędziła w Nakle Śląskim. Tam też uczęszczała do szkoły, nazwanej obecnie jej imieniem. W czasie wojny Mirecka-Ploss została wysłana na przymusowe roboty. Kilka lat spędziła także w obozie dla nieletnich w Landsbergu. W 1946 roku wyjechała do Wielkiej Brytanii wraz z towarzyszącym wojsku Teatrem Dramatycznym II Korpusu we Włoszech. W Londynie ukończyła studia na prestiżowej uczelni artystycznej Saint Martin's School of Art. Kolejne lata w stolicy Anglii spędziła, występując w teatrze emigracyjnym. Po powrocie do Polski, w 1957 roku, zaczęła współtworzyć Modę Polską.

Trzy lata później, po odmowie współpracy z Służbą Bezpieczeństwa, została aresztowana. Wolność odzyskała m.in. dzięki wstawiennictwu Leona Kruczkowskiego. W połowie lat 60. Mirecka-Ploss emigrowała z Polski do Stanów Zjednoczonych. Tam zajęła się działalnością w amerykańskich środowiskach polonijnych. Pełniła funkcję prezeski Amerykańskiej Rady Kultury Polskiej, założyła także Amerykańskie Centrum Kultury w Waszyngtonie. Za sprawą Fundacji "Dzieci Śląska" umożliwiała wyjazd do USA polskim dzieciom. Angażowała się także w działalność Fundacji Jolanty Kwaśniewskiej "Porozumienie bez Barier". Współodpowiadała też za utworzenie Instytutu Dialogu i Tolerancji im. Jana Karskiego, z którym przyjaźniła się przez kilkadziesiąt lat.

Za swoją działalność została odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Orderem Uśmiechu. Uhonorowano ją także tytułem Honorowej Obywatelki Gminy Świerklaniec i orderem "Ecce Homo".

Pogrzeb Mireckiej-Ploss planowany jest na wrzesień 2024 roku. Zgodnie z wolą zmarłej jej prochy mają spocząć w Nakle Śląskim.

Jan Greber, aktor, reżyser, dyrektor kilku teatrów, zmarł 16 sierpnia 2023 roku w wieku 83 lat.

Urodził się 20 sierpnia 1939 roku, w 1963 roku ukończył studia na Wydziale Aktorskim PWSTiF w Łodzi, w tym samym roku debiutował na deskach teatru, rok wcześniej - na dużym ekranie w filmie "Na białym szlaku". Znany był głównie z ról w takich serialach jak "07 zgłoś się", "Zmiennicy" czy "Pensjonat pod Różą".

Był też menedżerem kultury, reżyserem, kierownikiem artystycznym, impresario, a także dyrektorem teatrów m.in. w Łodzi, w Poznaniu, w Krakowie i w Warszawie. Ponadto w latach 2002-2005 pełnił funkcję Dyrektora Generalnego ZASP, którego członkiem był od 1966 roku. "Zawsze pomocny i wrażliwy na potrzeby środowiska artystycznego" - napisano w komunikacie ZASP.

Andrzej Precigs, aktor teatralny, filmowy i serialowy, zmarł 26 sierpnia 2023 roku w wieku 74 lat.

Urodzony 22 sierpnia 1949 roku w Warszawie, w 1972 roku ukończył Wydział Aktorski Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi. W tym samym czasie zaczął występować w Teatrze im. Ludwika Solskiego w Tarnowie, w którym pracował do 1974 roku. W kolejnych latach był związany między innymi z Teatrem im. Stefana Jaracza w Łodzi, Teatrem Polskim w Warszawie i Nowym Teatrem w Warszawie.

Na wielkim ekranie zadebiutował w 1971 roku w komedii obyczajowej "150 na godzinę". Następnie można go było oglądać m.in. w filmach "Akcja pod Arsenałem", "Biały mazur", "Polonia Restituta", "Miś", "Nad Niemnem", "Trzy kolory. Biały" oraz "Gry uliczne". Grał też w popularnych serialach: "Lalka", "Daleko od szosy", "Polskie drogi", "07 zgłoś się", "Dom", "Życie jak poker", "Klan", "M jak miłość", "Pensjonat pod Różą", "Ojciec Mateusz", "Czas honoru", "Na dobre i na złe" oraz "Wojenne dziewczyny".

Przez lata związany był z Teatrem Polskiego Radia. Zajmował się również reżyserią dubbingu w produkcjach takich jak "Dennis Rozrabiaka" (1987), "Ach, ten Andy!" (2001), "Noddy" (2001), "Klub Winx" (2004), "Maluchy spod ciemnej gwiazdki" (2001) oraz "Franklin i skarb jeziora" (2006).

Teresa Stanek, ps. Mitsuko, harcerka, członkini Szarych Szeregów i AK, działaczka społeczna, prezeska Zarządu Głównego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, zmarła 5 września 2023 roku w wieku 93 lat.

Teresa Stanek urodziła się 13 października 1929 r. w Kielcach. W czasie okupacji uczęszczała na tajne komplety do Gimnazjum i Liceum im. Błogosławionej Kingi w rodzinnym mieście. W tym czasie uczestniczyła w organizacji podziemnego życia kulturalnego. Służbę wojskową rozpoczęła w strukturach Szarych Szeregów: przekazywała meldunki, była łączniczką i sanitariuszką. Wstąpiła do AK i brała udział w akcjach małego sabotażu. Uczestniczyła w przygotowaniu akcji "Burza", kolportowała materiały konspiracyjne i wykonywała wiele prac pomocniczych.

Po wojnie pracowała w wydawnictwach Czytelnik i PWN, gdzie w 1980 r. została wybrana na wiceprzewodniczącą NSZZ "Solidarność". W latach 1990-2002 była radną stołecznej dzielnicy Śródmieście i gminy Centrum.

Przez ponad 20 lat należała do Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, w którym od 2021 r. pełniła funkcję prezesa zarządu głównego. Została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Armii Krajowej, Odznaką Pamiątkową Akcji "Burza", Złotą Odznaką Szarych Szeregów, medalami "Pro Memoria" oraz "Pro Patria".

"Mitsuko" została pochowana na Cmentarzu Powązkowskim. "Jeśli spojrzymy na życie zmarłej, zobaczymy osobę, która od najmłodszych lat żyła z Polską w sercu" - napisał w liście odczytanym podczas uroczystości pogrzebowych szef UdSKiOR min. Jan Józef Kasprzyk.

Profesor Michał Głowiński, literaturoznawca i językoznawca, zmarł 29 września 2023 roku w wieku 88 lat.

Michał Głowiński urodził się 4 listopada 1934 roku w Warszawie. Na początku okupacji niemieckiej wraz z rodziną został umieszczony w getcie w Pruszkowie, a następnie w getcie w okupowanej Warszawie. Był jednym z żydowskich dzieci uratowanych przez zespół Ireny Sendlerowej. Tak trafił do zakładu opiekuńczego Zgromadzenia Sióstr Służebniczek Najświętszej Marii Panny w Turkowicach.

W latach 1951-54 studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. W czasie studiów zadebiutował jako krytyk literacki w "Życiu Literackim". W 1958 roku związał się z Instytutem Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. W 1976 roku został profesorem. Od 1978 roku był członkiem Komitetu Nauk o Literaturze PAN. W 1991 roku został członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie, a trzy lata później - członkiem korespondentem PAN, a następnie członkiem rzeczywistym.

Pisał m.in. o twórczości Juliana Tuwima, Bolesława Leśmiana i o powieści młodopolskiej. Był współautorem "Zarysu teorii literatury" i "Słownika terminów literackich". Na gruncie polskim najpełniej opisał zjawisko nowomowy w systemie komunistycznym ("Nowomowa po polsku"). Jego ostatnia praca nosiła tytuł "Tęgie głowy. 58 sylwetek humanistów" (2021).

Profesor Michał Głowiński był laureatem wielu nagród i wyróżnień. Tytuły doktora honoris causa uczonemu przyznały Uniwersytet Jagielloński (2000), Uniwersytet im. Adama Mickiewicza (2001) i Uniwersytet Opolski (2003). Był członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego oraz Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Janusz Grudziński, muzyk przez niemal cztery dekady związany z zespołem Kult, współtwórca przebojów zespołu, zmarł 2 października 2023 roku w wieku 61 lat.

Do Kultu, stworzonego przez Kazika Staszewskiego i Piotra Wieteskę, Janusz Grudziński dołączył w 1982 roku i współtworzył go - z przerwami - do września 2020 roku. "Kazik mnie powołał do zespołu jako kolegę z socjologii. Wydałem mu się cennym nabytkiem jako osoba grająca na wiolonczeli i fortepianie" - wspominał na oficjalnej stronie Kazika.

W Kulcie oprócz podstawowej roli klawiszowca - grał na organach Hammonda - czasem też śpiewał. Stał za kompozycją tak znanych utworów, jak "Czarne słońca", "Gdy nie ma dzieci", "Komu bije dzwon", "Marysia" oraz jednej z najważniejszych - nie tylko dla zespołu, ale i całej polskiej muzyki - "Arahji". W 2006 roku, jako Xiążę Warszawski, wydał solową płytę "Olśnienie".

Grudziński tworzył także muzykę do filmów i seriali, w tym do "Kratki", "Rodziny zastępczej" i "Tata, a Marcin powiedział".

"Kompozytor, klawiszowiec, erudyta, człowiek kochający wolność" - napisano po jego śmierci w mediach społecznościowych zespołu Kult.

Stanisław Radwan, kompozytor, autor muzyki teatralnej i filmowej, przez wiele lat związany z Piwnicą pod Baranami i Teatrem Starym w Krakowie, zmarł 14 października 2023 roku w wieku 84 lat.

Syn organisty Władysława Radwana, studiował kompozycję w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie pod kierunkiem Krzysztofa Pendereckiego. Autor "Polskiego Requiem" wspominał go jako jednego z najlepszych studentów, pracowitego, zdolnego i obdarzonego fantastycznym poczuciem humoru.

Z krakowskim Starym Teatrem był związany od 1977 roku. Współpracował z najwybitniejszymi polskimi reżyserami, m.in. Konradem Swinarskim, Zygmuntem Hübnerem, Lidią Zamkow, Jerzym Grzegorzewskim, Jerzym Jarockim, Andrzejem Wajdą, Krystianem Lupą, Tadeuszem Bradeckim i Krzysztofem Babickim.

Za kompozycje do spektakli i filmów oraz działalność na rzecz środowisk artystycznych był wielokrotnie nagradzany. W 2005 roku został odznaczony złotym medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis", w 2019 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie.

"Wspaniały Człowiek, wielki Twórca, kochany przez Artystów i Przyjaciół, Człowiek o niezwykłej charyzmie, w latach 1980-1990 dyrektor naczelny i artystyczny Starego Teatru" - takimi słowami żegnał Stanisława Radwana w mediach społecznościowych Narodowy Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie.

"W osobie Stanisława Radwana mieściła się wielkość polskiego teatru II połowy XX i początku XXI wieku. (...) Bez Jego ciepła, serdeczności, otwartości i dobroci nasz świat i świat polskiego teatru jest smutny" - napisali po jego śmierci członkowie zespołu Narodowego Starego Teatru w Krakowie.

Aktorka Dorota Segda, żona Stanisława Radwana, żegnała go na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie, cytując wiersz Wisławy Szymborskiej: "Spojrzał, dodał mi urody, a ja wzięłam ją jak swoją. Szczęśliwa, połknęłam gwiazdę". Małżeństwem byli przez 22 lata.

Wojciech Korda, wokalista rockowy, kompozytor i muzyk Niebiesko-Czarnych, zmarł 21 października 2023 roku. Miał 79 lat.

Wojciech Korda od najmłodszych lat śpiewał w chórze Poznańskie Słowiki. Siedem lat później rozpoczął karierę w bigbeatowym zespole Niebiesko-Czarni, z którym związany był aż do jego rozwiązania w 1976 roku. Następnie - wraz z pierwszą żoną Adą Rusowicz - utworzył formację Ada-Korda i Horda. Przez kolejne lata koncertował za granicą. Wśród największych przebojów autorstwa Wojciecha Kordy są "Niedziela będzie dla nas" i "Skończyły się wakacje". W 1991 roku w wypadku samochodowym zginęła żona artysty Ada Rusowicz oraz muzycy, którzy razem z nimi wracali z koncertu. Jedynym ocalałym był Wojciech Korda. W ostatnich latach życia zmagał się z ciężką chorobą.

W 2013 roku został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi za "zasługi w działalności na rzecz rozwoju kultury" i "osiągnięcia artystyczne".

Barbara Stesłowicz-Biały, aktorka teatralna, telewizyjna i filmowa, zmarła 24 października. Miała 87 lat.

Barbara Stesłowicz-Biały urodziła się 30 sierpnia 1936 roku we Lwowie. Na scenie zadebiutowała 22 lata później. Wcieliła się wówczas w rolę Konstancji w "Niezwykłej historii" Carla Goldoniego w reżyserii Jana Orszy. W ciągu trwającej kilkadziesiąt lat kariery scenicznej zagrała łącznie 123 role. Związana była m.in. z Teatrem Dolnośląskim, Teatrem im. Osterwy w Gorzowie Wielkopolskim, Teatrem Rozmaitości we Wrocławiu, Bagatelą i Teatrem Ludowym w Krakowie.

Aktorkę podziwiać również można było w spektaklach Teatru Telewizji. Zagrała m.in. w "Legendzie o Putyfarze" wg Tomasza Manna w reż. Konrada Nałęckiego, "Opowieściach Lasku Wiedeńskiego" Odona von Horvath w reż. Włodzimierza Nurkowskiego, "Zamianie" Paula Claudela w reż. Nurkowskiego, "W małym dworku" Tadeusza Rittnera w reż. Włodzimierza Nurkowskiego, "Wyprawie profesora Tarantogi" wg Stanisława Lema w reż. Macieja Wojtyszki, w "Poskromieniu złośnicy" Williama Szekspira w reż. Jerzego Stuhra (1993).

Barbara Stesłowicz-Biały gościła także na małym ekranie. Widzowie pamiętać ją mogą z roli Tamary w serialu "Czterej pancerni i pies" czy Reginy w filmie fabularnym "Morderca zostawia ślad". Drugoplanowe role kreowała także w filmach: "Bumerang", "Dulscy", "Wysokie loty" i "Pobojowisko".

W 1986 roku aktorka została odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi, a w 2008 roku otrzymała brązowy medal "Zasłużony Kulturze Gloria Artis". W 2009 roku odznaczono ją medalem "Honoris Gratia".

Wanda Półtawska, lekarka, specjalistka z zakresu psychiatrii i wieloletnia przyjaciółka Jana Pawła II, zmarła 25 października 2023 roku. W listopadzie skończyłaby 102 lata.

Wanda Półtawska (z domu Wojtasik) urodziła się 2 listopada 1921 roku w Lublinie. Była lekarką i wieloletnią przyjaciółką Karola Wojtyły, a gdy został papieżem, także jego współpracowniczką. Za swoją działalność wyróżniona była m.in. Orderem Orła Białego w 2016 roku za propagowanie wartości i znaczenia rodziny we współczesnym społeczeństwie, a także za "chrześcijańskie świadectwo humanizmu i wkład w rozwój katolickiej nauki społecznej". Otrzymała też honorowe obywatelstwo miasta Krakowa.

W czasie II wojny światowej Półtawska była harcerką, członkinią Szarych Szeregów, zaangażowaną w działalność konspiracyjną - była łączniczką, a także rozwoziła pocztę oraz broń i pieniądze. W 1941 roku została za to aresztowana przez gestapo i trafiła do niemieckiego obozu koncentracyjnego w Ravensbrueck. Jako więźniarka poddawana była tam eksperymentom pseudomedycznym. Po wojnie Półtawska studiowała medycynę na Uniwersytecie Jagiellońskim i uzyskała tytuł doktora psychiatrii. Pracowała w Akademii Medycznej w Krakowie oraz w Papieskim Wydziale Teologicznym, przy którym w 1967 roku utworzyła Instytut Teologii Rodziny. Prywatnie żona filozofa Andrzeja Półtawskiego, z którym miała cztery córki.

Karola Wojtyłę poznała w latach 50. w czasie spowiedzi. Z przyszłym papieżem i swoim mężem chodziła razem po górach, przez kilkadziesiąt lat prowadziła także z Karolem Wojtyłą korespondencję. W 1962 roku wykryto u niej złośliwy nowotwór. Wojtyła napisał wówczas do włoskiego zakonnika ojca Pio list z prośbą o modlitwę za nią. Miesiąc później, w kolejnym liście, napisał, że Półtawska "nagle wyzdrowiała".

Gdy Karol Wojtyła został wybrany na papieża w 1978 roku, Wanda Półtawska zaczęła pełnić rolę jego współpracowniczki. Stopniowo zwiększała się jej rola w Kościele krakowskim i w Watykanie. Po zamachu na papieża z 1981 roku była jedną z niewielu osób, które dopuszczono do rannego Jana Pawła II.